Chào mừng Bạn tham gia Diễn Đàn VNKienThuc.com - Định hướng Forum Kiến Thức
- HÃY TẠO CHỦ ĐỀ KIẾN THỨC HỮU ÍCH VÀ CÙNG NHAU THẢO LUẬN
Kết nối: VNK X - VNK groups | Nhà Tài Trợ: BhnongFood X - Bhnong groups - Đặt mua Bánh Bhnong

Trả lời chủ đề

Nội dung: <blockquote data-quote="truong_minh553" data-source="post: 73587" data-attributes="member: 75809">Ai là Thủ lĩnh? Xa và gầnÐã  không thể tìm thấy chức danh Thủ lĩnh trong hệ thống tổ chức chính  quyền cao cấp bắt chước của Trung Hoa thì ta phải tìm ngay trong chính  sinh hoạt bản xứ Ðại Việt, trong bản thân của tộc Lê, điều mà các sử  quan về sau ngập mình trong kinh sử đã dễ dàng bỏ qua. Nghĩa là, tuy  cũng mượn chữ Hán (Việt) để đặt ra một chức quan  nhưng triều đình Lê đã phải sử dụng một ý niệm bên lề của hệ thống cai  trị vay mượn kia, được biểu hiện bằng từ ngữ "thủ lĩnh" vốn đã xuất hiện  từ lâu trong sử sách. Xưa hơn thì các thủ lĩnh này được sử gia ngày nay  gọi bằng một từ của ngôn ngữ Nam Á là Kurung, đã thấy xuất hiện lệch  lạc trong sử Trung Quốc khi nói về những nhân vật Khu Liên thành lập  nước Lâm Ấp ố nếu nhận ra rằng người Hán không có âm R thì chuyển Khu  liên thành Khu riên, ta sẽ thấy gần với Ku rung hơn. Gần hơn thì có thể  tạm nhìn vào hệ thống Thổ ti / "Quằng" của người Tày ở Cao Bằng còn lưu truyền dai dẳng qua thời thuộc Pháp với tàn dư cả sau 1945. (6)Việc  cai trị tuy mang tính tập trung trên lí thuyết nhưng phải chia quyền  trên thực tế khiến cho họ Lí xưa vẫn phải dành từng khu vực ở vùng đồng  bằng cho các tộc lớn Ðại Việt sử lược có lần  (1205) gọi một bộ phận là các hào trưởng, mà họ mua chuộc bằng quan  tước, còn trên vùng cao thì gần như là để cho họ tự trị. Lí đặt mình ở  kinh đô Cá sấu Thăng Long, nơi cựu thủ phủ thuộc  địa Ðô hộ An Nam từng có Hoàng đế trên cao, nên trở thành một Thiên tử  mới, coi chung quanh là di, là man, là sơn lão... Những tập họp này do  đó bị ràng buộc với chính quyền Thăng Long, chặt  hay lỏng là tuỳ tình thế, tuỳ tập họp người dưới tay họ nhỏ hay lớn. Họ  được sử quan gọi là những "thủ lĩnh" kể cả phân biệt đại hay tiểu thủ  lĩnh nữa. Thủ lĩnh Hà Án Tuấn bị chém bêu đầu ở chợ Ðông (1015); các thủ  lĩnh Dương Tự Hưng (1124), thủ lĩnh Dương Tuệ (1127), Dương Tự Minh  (1127) người dâng của "cống", kẻ được gả con gái, kể cả nhập cuộc tranh  giành thế lực giữa triều đình. Nùng Trí Cao là  một thủ lĩnh như thế tuy không được sử quan gọi tên. Khuất lấp mà ngày  nay được biết qua gia phả là thủ lĩnh họ "Phan", trại chủ ở một vùng xứ  Nghệ. Tiểu thủ lĩnh thì có Mạc Hiền bỏ chạy "vượt biên", không đáng để  gây rối rắm nên bị bắt trao trả cho Lí (1125). Ðáng chú ý là phần lớn  các thủ lĩnh của Lí được kể là ở quanh vùng Cao Bằng  có chế độ thổ ti ngày nay. Ðể nắm được các thủ lĩnh này vua Lí ra quân  đánh dẹp, gả con nhưng cũng có thể áp dụng lối cai trị "ki mi" của Trung  Hoa, tiếp tục chính sách thời thuộc địa. Lí Thánh Tông đã từng phong  chức cho các ông Ðại thủ lĩnh độc lập làm Thứ sử của mình (1056) (7) Thứ  sử là một chức quan đầu đời Hán, một thứ "phái viên" của trung ương  hàng năm đến thanh tra các ông Thái thú cai trị vùng xa, về sau mới là  chức quan địa phương thực thụ. Nghĩa là Lí Thánh Tông đã dùng một danh  vị Hán để ràng buộc dân thiểu số, nhưng ở vị thế yếu hơn so với của  triều đình phương Bắc nên thay vì đưa người của trung ương đến, Lí lại  lấy thủ lĩnh tại chỗ, phong chức mà gọi là cai trị.Từ các chứng dẫn đó ta có thể xét tình hình thực tế của nhóm Lê Lam Sơn  từ gốc phụ đạo lên làm quốc trưởng trong sự co cưỡng với nhà Minh. Tuy  nhiên khác với Lí gốc trung châu miệt thị nhìn lên rừng núi, Lê lại  chính là một thứ thủ lĩnh xuống đồng cho nên danh vị lúc này phải được  nhìn với con mắt khác.Tuy tranh chiến với quân Minh để làm chủ nước nhưng chưa bao giờ Lê Lợi được mang danh nghĩa quốc trưởng cả. Từ lúc khởi phát, ông là phụ đạo trong một nước A Lam / Hà Nam  có vua họ Trần làm chủ. Ðánh nhau xong, thắng trận, cầu phong là một  người được cho là của họ Trần, Trần Cảo / Hồ Ông, con cờ không phải chỉ  của nhóm Lam Sơn mà là của cả một nhóm Thái Lào  xa (Cầm Quý) nữa. Với Minh chỉ có Trần Cảo được phong An Nam Quốc vương,  bên trong mang chính danh không phải chỉ niên hiệu Thiên Khánh (1425)  mà còn có tiền đúc (1427), được ban bố cấp thời ngay khi còn chiến tranh  để làm chứng cớ. Lê Lợi chỉ là một Ðại đầu mục  đứng trên các đầu mục khác trong nước (như 4 người cầu phong cho Trần  Cảo tháng 8âl. 1427, 3 người trong sứ bộ 1429 năn nỉ cho Lê Lợi thay, sau khi giết Trần Cảo.) Cao nhất là chức Quyền thự An Nam quốc sự "tạm" xử lí việc nước An Nam!Trong  thời kì còn nhập nhằng chính danh đối với nhà Minh như thế thì, khác  với các nhân vật quản lĩnh xuất hiện dồn dập, chức danh Thủ lĩnh lại chỉ  thấy một lần, với cùng nội dung mà khác biệt về vị trí khu vực cai quản  (tháng Giêng 1434): "Lệnh chỉ cho các quan văn võ: Các quan từ lục phẩm  trở lên có coi việc quân dân và các quan phụ đạo, thủ lĩnh ở các phiên  trấn..." Chức danh thủ lĩnh ở đây rõ ràng gần với nội dung thấy ở triều  Lí xưa. Và có thể hiểu họ là các "thủ lĩnh chăn dân" nói trong lệnh ngày  8-5âl. 1498 kể trước. Còn các quan phụ đạo là quản lĩnh như đã xác minh  với trường hợp Hoàng Nguyên Ý. Có vẻ thời gian tuy đã khác nhưng tình  thế lộn xộn lúc mới cai trị Ðông Kinh cùng với danh nghĩa Ðại đầu mục  còn mang dấu vết "rừng rú" khiến dễ tồn tại một danh xưng xưa cũ như thế  trong triều đình mới.Vậy là khi Thánh Tông thống nhất  tình hình quản lí đất nước thì có hai chức danh đồng thời nằm ngoài văn  từ kinh sách mà trong thực tế thì không thể bỏ được: Thủ lĩnh và Quản  lĩnh, chỉ vì đó là thành phần quyền lực của chính Lê đang cai trị đất  nước. Thủ lĩnh cho thấy tính chất thiểu số, "man nhỏ" của những người  đương chức bên rìa đồng bằng, và khuất lấp đi theo chính quyền mới. Quản  lĩnh ngoài vai trò "man lớn" (phụ đạo) còn là người nắm các vị trí quân  sự quan trọng ở đồng bằng nhưng cũng không phải gốc "Kinh". Có thể nghĩ  rằng khi tuyên lập Hoàng triều quan chế 1471, với tình thế tiến triển  xã hội cho đến lúc này, các quản lĩnh đã làm mệnh quan triều đình (hay  bị tiêu diệt trong tranh chấp với nhau). Ðến lúc này, các quản lĩnh đã  Ðông Kinh hoá, trung châu hoá rồi. Các nhân vật còn lại, có cố gắng  chuyển hóa mà vẫn không theo kịp thời đại, như ông cựu quản lĩnh cha vợ  Tương Dực kia. Và đến thế kỉ XVII, khi triều đình Trung hưng lặp lại  những tổ chức về trước thì chức danh quản lĩnh có xuất hiện cũng chỉ  đóng vai trò bình thường trong ngạch trật chung mà thôi (lệnh 1658,  1661). (8)Ðó  là dấu hiệu rõ rệt nhất về sự khó khăn thích ứng của một bộ phận dân  thiểu số đi theo Lê xuống đồng bằng. Họ Lê đã vững vàng phần lớn quyền  uy trên đất Ðông Kinh theo sự chấp nhận vai trò Hoàng đế của Nho Giáo  mang lại nhưng vẫn phải bảo vệ thành phần rơi rớt đó của gốc rễ mình.  Thánh Tông (hay các quan) như thế phải chuyên chú hơn vào tập đoàn "thủ  lĩnh". Chỉ còn danh xưng thủ lĩnh là hợp sát với tình hình tổ chức cai  trị quân quản còn lại lúc này thôi. Và thế là có sự xộc xệch của chức  danh thủ lĩnh giữa hệ thống quan chức tuyển lựa theo lối mới. Quan chức  thủ lĩnh được ngang hàng với trưởng quan. Thủ lĩnh được quyền "tra xét",  "đàn hặc". Quyền lớn nhưng khả năng yếu kém vì là dân thiểu số. Cả  Thánh Tông cũng chê người của nhóm mình từng giữ địa vị cao, là "không  biết một chữ [Hán]", "không phân biệt được sáu loại súc vật"... Thế thì  ông quản lĩnh Lê Ba Lao gốc họ Ðinh nguyên là đầy tớ nhà Lê Lợi,  có ông Ðinh/Lê Lễ sau khi xông pha trận mạc, lúc thành công chỉ có thể  "sớm tối chầu hầu", làm sao được nhìn nhận là khá hơn được? Các thủ lĩnh  càng không thể khác. Ðược trao chức với quyền lớn mà không đủ khả năng  thì lộ cái kém của mình ra, người đồng sự trung châu, hoặc kẻ dưới quyền  phải tỏ thái độ khinh thường. Tuy nhiên nhà nước đã đặt ra thì phải bảo  vệ họ như trong lệnh tháng 4âl. 1484: "Cấm các nha môn các phủ, vệ, ti  cậy quyền ỷ thế chửi mắng viên thủ lĩnh và ban ơn trả oán mà tiến cử hay  sa thải người càn bậy.</blockquote>

Tên

Mã xác nhận