Chào mừng Bạn tham gia Diễn Đàn VNKienThuc.com - Định hướng Forum Kiến Thức
- HÃY TẠO CHỦ ĐỀ KIẾN THỨC HỮU ÍCH VÀ CÙNG NHAU THẢO LUẬN
Kết nối: VNK X - VNK groups | Nhà Tài Trợ: BhnongFood X - Bhnong groups - Đặt mua Bánh Bhnong

Trả lời chủ đề

Nội dung: <blockquote data-quote="truong_minh553" data-source="post: 73586" data-attributes="member: 75809">Chế độ Thủ lĩnh: dấu vết và chức trách Chức  danh Thủ lĩnh trong đời Lê được nhắc rành rẽ lần đầu trong Hoàng triều  quan chế năm 1471, một thứ pháp lệnh tóm thâu những cải cách về trước và  đưa ra những định hình mới về tổ chức quản trị quốc gia Ðại Việt mà căn  bản còn lưu đến nhiều thế kỉ sau. Bản văn rất quan trọng, người có  trách nhiệm nhận rõ sẽ gây ra những đổi thay to lớn nên phân trần "không  phải là ta cố ra vẻ thông minh, biến đổi phép cũ đâu!" Vì thế có dự  đoán về những bất mãn sẽ nảy ra từ kẻ bảo thủ nên buông lời đe doạ: "Kẻ  nào dám dẫn bừa quy chế cũ mà bàn càn một quan nào, thay đổi một chức  nào, chính là kẻ bề tôi gian nghịch, làm loạn phép nước, phải xử tử vứt  xác ra chợ không thương tiếc..." Và trong dịp "tái cấu trúc" tổ chức cai  trị đó, chức danh Thủ lĩnh hiện ra thật quan trọng: "Ðến như việc xét  duyệt sổ sách quân nhu hàng đống, hay phân biệt chọn lựa tướng suý,  thiên tì trong các quân của thủ phủ thì các quan kinh lịch, thủ lĩnh đều  được phép tra xét, đàn hặc cả." Phan  Huy Chú không nhắc đến một chức quan nào có danh hiệu là thủ lĩnh nhưng  ta có thể suy đoán theo liên hệ gián tiếp, ở đây là chức "kinh lịch"  cũng thấy nhắc lại đồng thời trong sắc chỉ tháng 6âl. 1480. Chức này ở  cấp bực thấp, chỉ là tòng bát phẩm trong quan chế 1720, chứng tích khá  muộn nhưng ngày trước hẳn cũng không cao vì Phan Huy Chú không nhắc tới  nó vào thời Lê sơ, chỉ ghi phẩm hàm của tri phủ, tri huyện tòng lục  phẩm, tòng thất phẩm các trật đó vẫn còn trong lệnh 1720 kể trên. Nhưng  kinh lịch là chức của một cơ quan quân sự: Khu mật viện đời Kim, Nguyên,  Minh, và ở Việt thì từ Lí có chức trách coi việc dân, đến khoảng  1341-58 lại kiêm cả cấm quân. (4) Dù  sao thì căn cứ vào sự sắp xếp liên hệ, và cả nội dung văn bản trong tờ  lệnh 1471 trên, ta thấy thủ lĩnh là một quan chức có tính chất quân sự,  mang danh xưng chức phận hẳn hòi chứ không phải không có trong lịch sử  như Phan Huy Chú khiến ta tưởng như thế. Thật ra có lúc văn bản đương  thời đã dùng chữ thủ lĩnh tưởng chừng với nghĩa chung chung "người cầm  đầu", như ở lệnh (8-5âl. 1496) bắt "quan phủ, huyện, châu phải thống  nhiếp các chức thủ lĩnh chăn dân." Nhưng ở đoạn sau của lệnh ấy thì chức  quan thủ lĩnh không thể nào lầm lẫn được: "... nếu các hạng giám sinh,  nho sinh, học sinh, án lại, lại viên các nha môn thi hội đã trúng nhiều  kì, làm việc lâu năm... có quân công thì ban đầu được trao các chức tri  huyện, tri châu, huyện thừa, đồng tri châu, thủ lĩnh..." Ðây cũng chỉ là  lặp lại lệnh (20, 11âl. 1478) cho phép "đường quan" bộ Hình xét thải  hồi người bất lực, bổ sung người xứng chức: "Lại chọn lấy các tiến sĩ,  sĩ nhân đã thi đỗ, đã từng làm qua các chức ở phủ, huyện, châu và chức  thủ lĩnh mà có tài năng, kiến thức thì bổ thay vào." Lại không phải chỉ  có người mà còn có cả tên rõ ràng như trong lệnh mồng 10 tháng 12 Mậu  ngọ (1498): Vũ Phục Long, Phạm Như Dụ, Vũ Thế Hảo. Vậy là không còn nghi  ngờ gì nữa về sự hiện hữu của chức quan này. Nhưng nếu muốn xác định rõ  rệt hơn về chức trách, quyền hạn của họ thì thật phải lúng túng. Như  đã thấy, chức thủ lĩnh lần đầu được xác định ở Hoàng triều quan chế  1471 thật sơ sài nhưng cũng cho thấy họ có quyền rất lớn về việc kiểm  tra, tố cáo sai sót trong các đơn vị quân lính của "thủ phủ", nghĩa là ở  Kinh đô. (5) Nhưng chi tiết về việc thủ lĩnh được quyền "phân biệt chọn lựa tướng suý, thiên tì trong các quân..." thì  khá gây thắc mắc. Quả thật có nhiều văn thư khiến ta không thể nghi ngờ  gì về việc họ được trao quyền "có ý kiến" đó. Tình thế phức tạp về  trách nhiệm của các chức quan như trên cũng hiện rõ trong văn kiện 1498:  "Có lệnh chọn chức thủ lĩnh. Chiếu viết: Chức thủ lĩnh được ngang hàng  với trưởng quan, được bàn luận phải trái cùng trưởng quan, không phải  chỉ có tra xét, viết lách ở phủ vệ, mà còn phải xét hặc các tướng hiệu  gian phi..." Ở đây tính chất quân sự của thủ lĩnh lại thêm một lần chứng  thực, và lại thêm có sự đối chiếu với một chức phận loại lớn: "trưởng  quan". Cũng ngày tháng trên có sắc chỉ quy định "... trưởng quan các nha  môn khi khảo sát các chức ở vệ, sở, phủ, hạt mình phải xét tường tận  thành tích..." Hiến Tông, người đứng tên nơi các sắc chỉ này từng nói  rằng ông chỉ noi theo phép tắc của cha, nên ta có thể nhắc thêm các lệnh  đời Hồng Ðức như lệnh 20-11âl. 1478 đã kể, nhắc về họ: "Bậc trưởng quan  các nha môn văn chức trong ngoài... bậc trưởng quan quản quân trong  ngoài ..." Tuy nhiên điều khoản mở đầu quy định của tờ chiếu 1498 trên:  "thủ lĩnh được ngang hàng với trưởng quan..." có vẻ trái ngược với quy  định tiếp theo: "Từ nay ở trong thì Lục khoa, ở ngoài thì Hiến ti, hễ là  thủ lĩnh phải theo phép công bằng, phân biệt  chọn rõ, ai là người liêm chính giữ luật pháp, ai là kẻ tham nhũng vụ  lợi riêng, đều kê tên tâu lên, trao cho Cai đạo giám sát ngự sử xét lại  làm bản tâu lên để thi hành..." Nhưng ta có thể hiểu đó là quy định kiểm  soát qua lại của triều đình mà thôi. Ðó là vai trò của hệ thống giám  sát trong chế độ quân quyền xưa. Nhân tiện cũng từ lệnh này, ta thấy  thêm xác nhận rằng chức thủ lĩnh có mặt ở địa phương và cả ở trung ương  nữa (dưới quyền giám sát của Lục khoa). Về  sự thuyên chuyển thủ lĩnh ta thấy nơi lệnh tháng 11al. 1478 đã nói.  Lệnh 25-6âl. 1480 cho biết thêm: "Các lại viên thi đỗ thì được bổ làm  chánh quan các châu huyện cùng các chức kinh lịch, thủ lĩnh, phó sứ. Còn  các lại viên không thi đỗ thì chỉ bổ làm quan thủ lĩnh hoặc các quan ở  châu huyện." Sự cách biệt có vẻ to lớn trong sự thăng tiến: đỗ hay  không, chỉ thấy ở các chức phận khác, còn hình như không rõ rệt ở chức  thủ lĩnh. Sự thuyên chuyển cũng khá mơ hồ ở lệnh 1497: "Các thủ lĩnh các  nha môn phủ huyện châu bên ngoài, có ai được điều lên chức khác thì Lại  bộ tư cho người coi nha môn đó điều tra rõ ràng (liêm khiết, giỏi việc)  mới được điều lên." Tóm  lại, trong khi quản lĩnh ngay từ đầu triều đại, từ lúc xuất hiện đã có  biểu thị đi kèm vơi các cá nhân danh tiếng, thì tổ chức thủ lĩnh lại  mang tính tập thể, nhạt nhoà cá nhân (tên các nhân vật kể trên chỉ là hi  hữu) nhưng lại có vẻ được triều đình săn sóc nhiều hơn, bền bỉ hơn.</blockquote>

Tên

Mã xác nhận