Tại sao con người không thể tự do lựa chọn quan hệ sản xuất theo ý muốn của mình?
Theo quan điểm duy vật thì Quan hệ sản xuất(QHSX) tồn tại và phát triển một cách khách quan không phụ thuộc vào ý thức của con người.Cùng với lực lượng sản xuất(LLSX) thì QHSX là một trong hai yếu tố cấu thành lên phương thức sản xuất(PTSX),trong đó tính chất và trình độ của LLSX sẽ quyết định tới QHSX, sự phát triển của QHSX còn phải phụ thuộc và bảo đảm phù hợp với trình độ của LLSX. Khi trình độ của LLSX còn lạc hậu yếu kém thì QHSX cũng không thể tiến bộ được,hoặc khi đã đạt được tới một trình độ sản xuất nhất định thì QHSX cũng sẽ phải thay đổi theo để giải phóng cho LLSX phát triển.
Sự xuất hiện của các giai cấp luôn phải đi kèm gắn kết và đại diện cho lực lượng sản xuất đặc trưng của mình .Trong kinh tế nông nghiệp ruộng đất là tư liệu sản xuất cơ bản nên trong xã hội cũng chỉ có những tầng lớp giai cấp tương ứng là địa chủ và nông dân,những người liên hệ mật thiết với ruộng đất ,cho dù có muốn trong xã hội phải có công nhân lái ô tô,haylái máy xúc cũng không thể được.Ví dụ đơn giản hơn chúng ta chỉ có 5 cái kẹo nhưng bạn cứ muốn phân phối cho mỗi người 6 cái kẹo thì không thể được. Hay như khi người ta còn đang sản xuất cá thể manh mún,độc lập nhau thì tư liệu sản xuất sẽ là sở hữu của riêng họ bạn có muốn nhận nó có phần của mình cũng không được chỉ khi nào phát triển tới nền sản xuất lớn, máy móc liên hoàn đòi hỏi nhiều người cùng sử dụng , tất cả liên kết thành 1 thể thống nhất thì cái máy ấy mới là của chung. Hoặc nữa là một đứa trẻ lúc nhỏ thì sẽ có cách quản lí giáo dục phù hợp,nhưng khi nó đã lớn, trưởng thành hơn thì cách quản lí, giáo dục của nhà trường cũng phải thay đổi theo không thể bảo thủ duy trì cách quản lí cũ được.
Trong thực tế hiện nay thì trí tuệ và tri thức khoa học đang dần trở thành tư liệu sản xuất chủ đạo bất li thân của người lao động, nền kinh tế tri thức ngày càng đến gần thì trong xã hội vai trò của đội ngũ nhà khoa học,nhà sáng chế,công nhân trí thức sẽ ngày càng quan trọng ,QHSX trong nền kinh tế tri thức là phải có sự chia sẻ tài nguyên thông tin với nhau,càng chia sẻ thì tri thức không bị mất đi mà càng nhân lên,càng có nhiều người biết nên tính tư hữu mang màu sắc tư sản sẽ bị lỗi thời bởi nó sẽ làm trì trệ LLSX,quá trình đấu tranh sẽ dẫn tới xóa bỏ tính tư hữu và thương mại trong giáo dục,trong cập nhật thông tin.
Nếu nghiên cứu sâu hơn sẽ thấy LLSX là mặt tự nhiên còn QHSX là mặt xã hội của PTSX, trong xã hội thì cũng có thể chia làm 2 mặt :vật chất xã hội(quan hệ giữa các giai cấp,tầng lớp,đảng phái,tổ chức...) và tinh thần xã hội(ý thức,luật pháp,đạo đức, tình cảm gia đình,tâm lí xã hội...) và theo quan điểm duy vật thì cái nền tảng vật chất sẽ quyết định tới kiến trúc thượng tầng. Nghĩa là mỗi giai cấp,đảng phái sẽ có tư tưởng, ý thức hệ nền văn học nghệ thuật tương ứng của mình. Luật pháp cũng được sinh ra và biến đổi theo sự phát triển của cơ sở hạ tầng nên con người không thể tự ý tùy tiện ban hành ra những luật lệ, nguyên tắc.
Bạn tự tìm hiểu thêm nữa xem!