Phùng Huyên làm ( thực) khách nhà Mạnh Thường Quân
Nước Tề có một người tên là Phùng Huyên nghèo khổ thiếu thốn, không thể tự nuôi sống mình được nhờ người đến xin Mạnh Thường Quân cho ăn nhờ trong nhà. Mạnh Thường Quân hỏi: “ khách thích gì?. Đáp: Khách không thích gì cả. Hỏi: Khách có tài năng gì?. Đáp: Khách chẳng có tài năng gì cả. Mạnh Thường Quân cười và nhận lời: Được.
Kẻ tả hữu trong nhà Mạnh Thường Quân thấy chủ mình khinh rẻ người khách đó, nên cho khách ăn rau cỏ. Ở được ít lâu, Phùng Huyên dựa cột, gõ nhịp vào thanh kiếm mà hát: Kiếm dài ơi, về đi thôi. Ăn không có cá!. Kẻ tả hữu thưa với Mạnh Thường Quân. Mạnh Thường Quân bảo, dọn cá cho ông ấy. Từ đó đãi Phùng Huyên vào hạng khách ở trong nhà.
Được ít lâu lại gõ nhịp vào thanh kiếm mà hát: Kiếm dài ơi, về đi thôi! Đi không có xe, kẻ tả hữu cười và thưa với Mạnh Thường Quân, Mạnh Thường Quân bảo: Đánh xe cho ông ấy. Từ đó đãi Phùng Huyên vào hạng môn khách có xe. Vậy là Phùng Huyên ngồi lên xe, giơ cao thanh kiếm, lại chơi bạn bè, bảo: “ Ông Mạnh Thường Quân đãi tôi vào bậc khách.
Được ít lâu lại gõ nhịp vào thanh kiếm mà hát: Kiếm dài ơi, về đi thôi! Không có gì nuôi gia đình! Kẻ tả hữu đều ghét, cho là tham, không biết thế nào là đủ. Mạnh Thường Quân hỏi: “ Ông Phùng còn người thân không? Đáp: “ Còn mẹ già”. Mạnh Thường Quân sai người chu cấp lương thực dùng, không để thiếu thốn. Từ đó Phùng Huyên không hát nữa.
Sau, Mạnh Thường Quân giở sổ ra, hỏi các môn khách: “ Ai quen việc kế toán, có thể đi thu tiền nợ cho Văn ở đất Tiết được không? Phùng Huyên ghi tên mình vào sổ, đáp: “ Tôi đi được”. Mạnh Thường Quân lấy làm lạ hỏi: “ Người này là ai vậy?: Kẻ tả hữu đáp: đó là người hát. Kiếm dài về đi thôi! . Mạnh Thường Quân cười bảo: Khách quả thực có tài năng, tôi xin lỗi ông ta, chưa từng gặp mặt. Xin mời lại gặp mặt và tạ lỗi: “ Văn tôi mệt mỏi việc triều chính, lo lắng quá nên tâm thần mê loạn, tính lại vốn nhu nhược, ngu muội, chìm đắm vào việc quốc gia đến nỗi có tội với tiên sinh, tiên sinh chẳng lấy làm xấu hổ, lại có ý thay tội thu nợ ở đất Tiết ư? Phùng Huyên đáp: Tôi xin đi, do đó, sửa sang xe, ngựa, hành trang, chở theo những trái khoan, khế ước. Khi từ biệt, hỏi: “ Nợ thu hết rồi tôi mua gì mang về?” Mạnh Thường Quân đáp: “ tiên sinh coi trong nhà này thiếu thứ gì thì mua thứ đó”.
Phùng Huyên dong ngựa tới đất Tiết, sai một viên thư lại gọi dân tới trả nợ, ai thiếu thì đối chiếu với tờ khoán. Đối chiếu xong cả rồi, Phùng Huyên đứng dậy, mượn lời truyền lệnh Mạnh Thường Quân, cho dân hết nợ, rồi đốt tờ khoán đi. Dân đều hô vạn tuế. Lại tức tốc dong ngựa về Tề, sáng sớm xin vào yết kiến Mạnh Thường Quân. Mạnh Thường Quân lấy làm lạ sao mà đi mau như vậy, mặc áo đội mũ ra tiếp hỏi: Nợ thu được hết không? Sao mà về nhanh thế?. Đáp: “ Thu hết rồi”. Hỏi: “ Mua gì về?” Phùng Huyên đáp: “Ngài bảo, coi trong nhà này thiếu thứ gì thì mua thứ đó.” Thần nghĩ trong cung của ngài chứa đầy châu báu, ngoài chuồng đầy ngựa, chó, hậu đình chật cả mỹ nữ, nhà ngài có thiếu chỉ là thiếu “ nghĩa” thôi, nên thần đã trộm phép mua “ nghĩa” về.
Mạnh Thường Quân hỏi: Mua “ nghĩa” là làm sao?. Đáp: Nay ngài có đất Tiết nhỏ hẹp, đã không vỗ về yêu thương dân mà lại mua bán cầu lợi của dân, nên thần mượn lời ngài ra lệnh cho dân hết số nợ, rồi đốt các tờ khoán, dân hoan hô ngài vạn tuế. Thần mua “ nghĩa” về cho ngài là thế. Mạnh Thường Quân không vui bảo: “ Được tiên sinh hãy về nghỉ.
Khoảng một năm về sau. Tề Vương bảo Mạnh Thường Quân. “ Ta không dám dùng bề tôi của tiên Vương làm bề tôi cho mình. Mạnh Thường Quân về đất Tiết, chưa tới, còn cách trăm dặm, dân đất Tiết dắt già bồng trẻ đi đón rước đầy đường suốt ngày. Mạnh Thường Quân quay lại bảo Phùng Huyên: Tiên sinh mua “ nghĩa “ cho Văn này, đến hôm nay tôi mới được thấy. Phùng Huyên đáp: “ Thỏ khôn phải có 3 hang mớicó thể thoát chết được”. Nay chỉ mới có một hang, chưa thể gối cao mà ngủ yên, tôi xin vì ngài đào thêm hai hang nữa.
Mạnh Thường Quân cấp cho Phùng Nguyên năm chục cỗ xe, năm trăm cân vàng, qua phía tây du thuyết ở nước Lương. Phùng Huyên tâu vua Lương. “Vua tề đuổi bậc đạ thần là Mạnh Thường Quân: nước chư hầu nào đón trước được ông ấy thì sẽ giàu có mà binh mạnh. Như vậy vua Lương mới bỏ trống chức vị cao nhất, đem vị đương thời tướng quốc xuống làm thượng tướng quân, sai sứ mang ngàn cân vàng, trăm cỗ xe lại đón Mạnh Thường Quân. Phùng Huyên dong ngựa về trước, khuyên Mạnh Thường Quân: “ Ngàn cân vàng là vật trọng, trăm cỗ xe là vinh hiển đối với sứ giả. Tề ắt nghe tin này”. Sứ giả Lương ba lần về không, vì Mạnh Thường Quân cố từ chối không chịu đi.
Vua Tề nghe tin, vua tôi đều sợ hãi, sai quan Thái phó đem ngàn cân vàng, hai cỗ xe đẹp bốn ngựa, một thanh gươm của vua đeo và một phong thư lại tạ lỗi với Mạnh Thường Quân. Thư rằng. Quả nhân gặp vận chẳng lành bị quỷ thần tôn miếu giáng họa, nên bị bọn nịnh thần mê hoặc, có tội với ông. Quả nhân vô dụng, xin ông đoái nghĩ đến tôn miếu của tiên vương, tạm trở về nước mà thống trị vạn dân được chăng?. Phùng Huyên khuyên Mạnh Thường Quân: “ Ngài nên xin những đồ tế tự Tiên vương rồi lập tôn miếu ở đất Tiết”. Tôn miếu cất rồi, Phùng Huyên về báo cáo với Mạnh Thường Quân. “ Ba hang đã đào xong, ngài tạm có thể ngồi gối cao mà sống vui.
Mạnh Thường Quân làm tướng quốc mấy chục năm, không gặp một cái họa nhỏ nhặt nào cả, là nhờ mưu của Phùng Huyên vậy.
Nguồn: NXBVHTT.
