Chào mừng Bạn tham gia Diễn Đàn VNKienThuc.com - Định hướng Forum Kiến Thức
- HÃY TẠO CHỦ ĐỀ KIẾN THỨC HỮU ÍCH VÀ CÙNG NHAU THẢO LUẬN
Kết nối: VNK X - VNK groups | Nhà Tài Trợ: BhnongFood X - Bhnong groups - Đặt mua Bánh Bhnong

Trả lời chủ đề

Nội dung: <blockquote data-quote="Butchi" data-source="post: 67965" data-attributes="member: 7">Phiếm luận về tiếng Huế ngày xưa                                                       <img src="https://tapchisonghuong.com.vn/images/news/1007050quanhue.jpg" alt="" class="fr-fic fr-dii fr-draggable " data-size="" style="" />                                   Quan lại Huế xưa - Ảnh: internet                                          MẶC KHÁCHHuế  nguyên là đất đế đô, nơi sinh trưởng của vua chúa, chốn triều đình quan  lại, đa số tao nhân mặc khách đều tụ họp về đây. Do đó mà tiếng nói của  xứ Huế, trang nhã thanh tao, có khi lại nặng mùi “bề trên” hoặc kiểu  cách đến buồn cười.Chúng ta thử nghe một người địa vị hơi thấp kém một chút, “hầu chuyện” (1) một ông hoàng: “Tớ nghe đức ông se, nên đem dâng một cân đường phèn để đức ông xơi  với nước trà buổi sáng”. Phải gọi ông hoàng là ngài, đức ông hay tôn  ông và tự xưng mình là “tớ”. Còn con đức ông thì gọi bằng “mệ”. Đức ông  chỉ có se chứ không bao giờ đau, chỉ có xơi chứ không ăn, và đức ông  cũng không ngủ, ngài chỉ ngơi hay giấc. Cho nên có chữ “cơm xơi”, “cơm  thời”, tức là thứ cơm của ông hoàng bà chúa, của các cụ các quan. Còn  vua thì ngự thiện, chứ không xơi không thời.Lời nói không mất tiền mua,Lựa lời mà nói cho vừa tai ngheÔng  hoàng không ăn thì vua cũng không chết. Vua chỉ có băng hay thăng hà.  Khi ngài thăng hà rồi thì không bỏ vào hòm mà bỏ vào tử cung để đưa lên  an táng tại tôn lăng, nói một cách văn hoa là ninh lăng. Nơi chôn ông  hoàng không dùng chữ mộ mà dân chúng thì mồ mả.Ấy mồ vô chủ ai mà viếng thăm.Bây  giờ không còn vua chúa nữa lối dùng chữ trở nên tự do. Những cái mả xây  cất bằng ngói gạch, hơi đồ sộ một chút nhiều người gọi bừa là lăng.Ngoài cái lối nói năng có tôn ty trật tự dân Huế thường hay dùng chữ.- Tui đã biết trước, đa ngôn thì đa quá (2), nói lắm rồi răng cũng sinh chuyện cho mà coi!-  Hai vợ chồng nớ cũng lạ, không khi mô nghĩ đến chuyện tích cốc phòng  cơ, tích y phòng hàn (3), hễ hết gạo là xách rá đi mượn hàng xóm.- Tui nghĩ thằng hai Bụi cũng gan thiệt, đơn thương độc mã (4) mà dám tới chọc tổ ong vò vẽ mà chơi!Có khi người ta dùng luôn cả một câu dài!Hắn  với tui cùng ở chung một xóm, nhưng hắn khinh tui nghèo, có khi mô hắn  thèm đặt chưn vô nhà tui mô. Cơ chi tui mà giàu có, thì dẫu ở trên năm  non tí tè hắn cũng bò tới.- Bác ơi! Hơi mô mà trách móc cho mệt! Thói đời là rứa rồi: Bần cư trung thị vô nhơn vấn, Phú tại sơn lâm hữu khách tầm! (5)Thỉnh thoảng người ta lại dùng điển: Tui tưởng mời hắn ăn cho vui, chớ kéo cả họ Tạ như rứa thì biết lấy chi mà dọn!(Trong tuồng Sơn hậu, sau khi Tạ Ôn Đinh lên cầm quyền, con cháu trong họ Tạ đều được cất nhắc lên chức này chức khác).Ngoài  lối nói chữ nho đúng theo nghĩa của nó, người Huế còn nói một cách lắt  léo mà ngay cả người Trung Hoa cũng không sao hiểu nổi.Chê một  cô nào già người ta bảo là bách diệp. Bách là trăm, diệp là lá, trăm lá  tức là tra lắm. Người Huế thường dùng chữ tra hơn là chữ già: ông tra  thì mụ cũng tra, tra đời không trót thế, chữ tới hơn chữ đến, chữ đặng  hơn chữ được và chữ tui chứ không dùng chữ tôi v.v…Thấy một cô  gái không chồng mà chửa, người ta cười bảo nhau: “Con Huế nết na như  rứa, ai ngờ lại trung hưng. Thằng cha mô đó cắc cớ thiệt!” Trung hưng là  một chữ của lịch sử: nhà Trần Trung Hưng, nhà Lê Trung Hưng tức là  đương suy sụp nửa chừng lại dấy lên. Nhưng đây là cái bụng nổi lên. Cũng  cùng một nghĩa với câu: Phềnh phềnh lớn giữa lớn ra, mẹ ơi! con chẳng ở nhà được đâu. Ở nhà làng bắt mất trâu… (Bắt trâu là một lối phạt vạ mà gia đình cô gái chửa hoang phải nạp cho xã).Về  lối nói lắt léo, bóng gió thì đó cũng là một sở trường của dân Huế.  Cười mấy ông dượng tò te với cháu vợ hay bà gia thương yêu rể quá trớn,  người ta nói: Đi đâu cho ngái cho xa, ở đây với dượng bằng ba lấy chồng. Hay: Mụ gia yêu rể mỗi điều mỗi yêu.Muốn cho được trang nhã, văn hoa, ngoài lối dùng chữ nho, dân Huế hay đem vào trong câu nói những thành ngữ, tục ngữ hay ca dao.- Nói chơ, đèn nhà ai sáng nhà nấy, mụ đã hay ho chi hơn ai mà đòi xăm lo vô chuyện người khác.- Mợ tưởng tui cần mợ lắm à? Không mợ chợ cũng đông, mợ đi vô Quảng ai trông mợ về.-  Tui không ngờ mợ tệ như rứa! Cậu ăn của chú mạ tui đến lút mày lút mặt  mà hễ tui nói động đến cậu là cậu réo tên tục chú mạ tui ra mà chưởi. Rõ đồ phản Trụ đầu Châu, ăn cơm của Phật đút (đốt) râu thầy chùa.- Chuyện có dính chi hắn mô, rứa mà khi không ách giữa đàng mà mang vô cổ, có rứa mới trợn trắng con mắt ra.- Chao ui! Hay ho chi mô có! Dột từ trên nóc dột xuống! Phủ ăn đường phủ, huyện ăn đường huyện, chỉ có thằng dân là khổ.-  Tui đã nói với hắn nhiều lần, buôn Ngô buôn Tàu, không giàu bằng buôn  hà tiện, nếu biết khéo tém dặt một chút thì làm chi đến nổi phải mang  công mắc nợ!Như ta đã thấy ở trên cùng với cái lối dùng chữ nho  một cách lắt léo, như trung hưng, bách diệp v.v… thì khi dùng tiếng Việt  cũng có cái lối lắt léo như vậy nhất là mượn những tiếng đồng âm: - Bác say hung rồi, để cháu dắt bác về cho rồi!- Say chi mà say! Say sưa sáo bổ à? Tao mà say thì đứa mô tỉnh?(Say là những cái cọc, khi giăng sáo bắt cá những ngư phủ thường đóng để giữ sáo, mà hễ say đóng sưa thì sáo phải ngã).- Thiệt là vô can mà xé vải ra, can đi can lại, công đà nên công!Can  là may để nối hai khổ vải với nhau cho dài ra hoặc may cho vải khỏi xơ.  Dùng chữ can vải theo nghĩa can là liên can. Ý nói việc không dính líu  gì đến mình, rây vào làm gì cho sinh chuyện.Từ chỗ dùng chữ lắt léo đến chỗ nói lái chỉ cách nhau có một bước.Chồng  bảo vợ: “Nhà thì nhiều con nít, mình mua thứ cá long hội ni về làm chi  không biết”. Cá long hội dùng để nói những loại cá vụn vặt nhiều xương  vì “long hội” là lôi họng.Không đáng vai anh mà tự xưng là anh,  không đáng vai chú mà tự xưng là chú thì người ta nói mỉa: “Anh chi mà  anh! Anh quẻ a?” (Anh quẻ là ẻ quanh). Hoặc: “Chú chi? Chú trong họ”  (chú trong họ là chó trong hụ - hụ tức là cái hũ).Lại có câu đố cũng dùng lối nói lái:Thợ rèn, thợ bạc ngồi co,Kẻ kềm, người búa biết thò vào đâu.Câu  trên dùng để đố cây me đất. Me đất là mất đe. Một khi đã bị mất hòn đe  thì thợ rèn, thợ bạc đều phải ngồi co tức là khoanh tay không làm gì  được.Vì là một bài phiếm luận nên tôi không bàn kỹ và cũng không  đưa vào nhiều ví dụ, nhưng với đôi nét chấm phá về tiếng Huế này tôi  muốn gợi ý các bạn, nhất là bạn trẻ, nên tìm hiểu sâu thêm tiếng nói của  cha anh xưa để chọn lấy những điều tinh túy đặng giữ gìn bản sắc ngôn  ngữ của quê hương.(1/5&6-83)-----------1. Kẻ nhỏ không có quyền nói chuyện với người lớn, chỉ được phép “hầu” chuyện mà thôi.2. Đa ngôn đa quá: nói nhiều lỗi lầm nhiều.3. Chứa lúa phòng đói, chứa áo phòng lạnh.4. Một mình một ngựa một giáo.5. Nghèo ngay giữa chợ không người hỏi, giàu tại rừng sâu có khách tìm.Theo Tạp Chí Sông Hương</blockquote>

Tên

Mã xác nhận