[FONT="]ÔNG VUA HỌ HỒ[/FONT]
Hồ Quý Ly là người làng Đại Lại, huyện Vĩnh Phúc, phủ Thanh Hóa, còn gọi là Lê Quý Ly. Không rõ năm sinh và năm mất. Ông làm quan đến chức Phụ chính Thái sư rồi cướp ngôi nhà Trần ( 1400). Sau quân Minh sang xâm lăng nước ta, bắt Hồ Quý Ly và con là Hồ Hán Thương đem về Kinh Lăng ( 1047).
Ông là người có nhiều cải cách về kinh tế và văn hóa, thường dùng chữ Nôm làm văn thơ văn.
Tương truyền Hồ Quý Ly lúc còn hàn vi, thường theo đường biển đi buôn. Một lần thuyền chở hàng ghé vào bờ, Quý Ly thấy trên bãi biển có ai vạch lên cát một câu thơ.
Quảng Hàn cung lý nhất chi mai,
Ông liền nhẩm và thuộc lòng câu đó. Đến khi Quý Ly đã làm quan, một hôm hộ giá vua Trần đi chơi, nửa chừng ghé vào tránh nắng ở điện Thanh Thử, nhân thấy trước sân có rất nhiều cây quế, vua liền ra câu đối:
Thanh Thử điện tiền thiên thụ quế
Các quan cùng đi, đương lúng túng chưa kịp đối thì Quý Ly nhớ lại câu thơ trên bãi biển năm xưa bèn đọc luôn.
Quảng Hàn cung lý nhất chi mai.
Cả hai câu chép lại thành hai vế đối nhau rất chỉnh.
Dịch:
Thanh Thử điện kia ngàn gốc quế
Quảng Hàn cung nọ một cành mai.
Nghe xong, các quan ai cũng phục tài Hồ Quý Ly. Riêng nhà vua không giấu nổi nỗi kinh ngạc hỏi: “ Nhà ngươi làm sao biết được sự việc trong cung ta?”. Nguyên vì nhà vua có một người con gái tên Nhất Chi Mai, mà lại ở trong tòa lâu đài riêng, chính vì vua đã đặt tên cho nàng là cung Quảng Hàn đúng như câu thơ của Quý Ly.
Hồ Quý Ly cứ thật thà tâu lại việc trên, vua cho là số trời đã định liền gả công chúa cho Hồ Quý Ly.
[FONT="]Theo NXBLD.
[/FONT]
