ĐÓN CHÀO CÁCH MẠNG THÁNG 8 - 1945.
Tôi còn nhớ đầu tháng 8-1945 trong dân chúng tỉnh Quảng Bình của tôi bắt đầu xôn xao bàn tán về Việt Minh. Có người nói lực lượng Việt Minh rất mạnh, họ đã đánh chiếm được nhiều tỉnh ở Việt Bắc, lập chính quyền, phá kho thóc Nhật chia cho dân nghèo. Việt Minh có nhiều súng ống và có cả máy bay nữa. Đôi lúc một vài chiếc máy bay hai thân bay lượn trên bầu trời, ai cũng ngước mắt lên xem, chỉ trỏ trầm trồ: “Máy bay của Việt Minh đó!”. Lúc đó tôi bắt đầu tự hào, trong lòng khâm phục Việt Minh và mong Việt Minh chóng đánh đến tỉnh mình.
Nhân dân Hà Nội nổi dậy đánh chiếm Bắc Bộ phủ ngày 19-8-1945. Ảnh: TƯ LIỆU
Anh Tạ Xán vốn rất thích bọn trẻ chúng tôi, mấy ngày trước đó anh thường gọi một số thanh thiếu niên đến tập hát các bài ca cách mạng như “Tiến quân ca”, “Diệt phát xít” và “Cùng nhau đi hồng binh”... Chúng tôi hát rất say sưa hào hứng. Tôi có cảm giác trong người mình hừng hực một ngọn lửa. Hôm đó anh xếp tôi đi theo đoàn quân khởi nghĩa…
Khoảng 6 giờ sáng hôm đó, sương vừa tan đã nhìn rõ quang cảnh xung quanh, con đường sắt ướt đẫm sương đêm đã lộ dần. Đoàn người dưới sự chỉ huy của anh Tạ Xán dồn dập từng bước ven theo con đường sắt đi về phía huyện lỵ Tuyên Hóa. Đi được hơn cây số đoàn rẽ xuống bến đò ngang. Nhiều chiếc đò đã chờ sẵn, theo lệnh mỗi con đò xuống mười lăm người. Tôi được ngồi cùng đò với anh Tạ Xán. Chục chiếc đò vượt sông cập bến phà huyện lỵ, lên bờ đoàn người chỉnh đốn hàng ngũ, ai nấy cầm vũ khí trong tay rầm rập bước vào cổng huyện đường. Đoàn quân chưa đến cổng đã thấy một người mặc áo dài xanh đội khăn xếp cũng màu xanh, chân đi giày hạ (2) ra đón tiếp. Tôi không biết tên ông ta, nghe nói đó là viên lục sự, còn quan huyện đã chạy trốn mấy hôm trước. Ông ấy vái chào đoàn cách mạng rồi dẫn đoàn vào cổng một cách trật tự.
Cổng đường huyện lỵ xây trên một nền xi măng cao có bậc lên xuống. Các đoàn từ các nơi về đã tề tựu đông đủ để nghe lời hiệu triệu khởi nghĩa của Việt Minh. Một ủy ban lãnh đạo khởi nghĩa của huyện trong đó có anh Tạ Xán đã lên đứng trên bậc thềm cao. Anh Tạ Xán thay mặt họ dõng dạc đọc lời hiệu triệu, sau đó anh giơ tay lên hô: “Việt Nam độc lập muôn năm!”, “Ủng hộ Việt Minh”, “Hồ Chí Minh muôn năm”. Cả một đám đông hô theo vang cả bầu trời. Ngọn cờ đỏ sao vàng to rộng kéo lên cột cờ trong sự hân hoan của quần chúng.
Tôi đã tham gia đón chào cách mạng đơn giản và nhẹ nhàng như vậy, không có tiếng súng, không có sự xô xát gì xảy ra. Mười ba tuổi đầu tôi đã được hít thở không khí cách mạng, một cuộc cách mạng vĩ đại lật đổ chế độ thực dân phong kiến lập nên chế độ dân chủ cộng hòa.
(1) Súng lục Pạc-hoọc kiểu Tàu.
(2) Loại giày da không quai.
LƯU ĐỨC TRUNG (Trích trong “Nhớ lại những chặng đường đời” sắp xuất bản)
