rubi_mos2002
New member
- Xu
- 0
Tham khảo
Don’t Let Sleeping Metaphors Lie
Metaphors describe reality, but they also help create it.
Published on August 5, 2010 by Noam Shpancer, Ph.D. in Insight Therapy
Ngôn ngữ mô tả thực tế. Đó là chức năng chủ yếu, hiển nhiên nhất của nó. Chúng ta sử dụng từ để định nghĩa bản thân chúng ta và truyền thông với người khác, những chuyện đang xảy ra ngoài kia. Ít rõ ràng hơn, đó là vai trò hình thành nên thực tế của ngôn ngữ. Ý nghĩa của những việc đang xảy ra thay đổi với những từ mà chúng ta chọn để mô tả nó.
Ngôn từ lỗ mãng, thô thiển có thể gây kích động và làm tức giận. Đó là lí do tại sao xã hội thường tìm những từ mềm mại hơn để thay cho những từ thô thiển.
Tuy nhiên, cách diễn đạt mềm mại có thể là sự xuyên tạc và dìm hàng. Các nhà nữ quyền đã nhận ra từ sớm từ “con gái” bao hàm 1 loạt sự liên tưởng khác nhau so với từ “phụ nữ”. Bạn có thể tưởng tượng về 1 nữ tổng thống, nhưng không phải 1 cô gái tổng thống.
Nhà tâm lý học Albert Bandura đã cho thấy làm thế nào ngôn ngữ có thể được mềm hóa để làm dịu bớt tội lỗi về đạo đức. Chúng ta có thể dễ dàng hơn để biện minh cho 1 cuộc chiến tranh khi những thường dân thiệt mạng bị gọi là “tổn hại phụ” và khi giết người trở thành “tiêu diệt kẻ thù.”
Ngôn ngữ định hình chính trị. Trong cuộc đấu tranh nhằm chinh phục công chúng và định vị thương hiệu của mình, những người theo quan điểm cấm nạo phá thai trở thành những người “bảo vệ sự sống” (pro life) và những người theo quan điểm không nên cấm việc nạo phá thai trở thành những người “bảo vệ sự lựa chọn” (pro choice). Sử dụng những thuật ngữ này trong các ngữ cảnh khác dường như có vẻ dị thường. (“Tôi là người rất thích bảo vệ sự lựa chọn; Tôi yêu thực đơn kết hợp tại Burger King;” “Tôi là người bảo vệ sự sống, đó là lí do tại sao tôi không mặc áo lông thú.”)
Ngôn ngữ thắp sáng tính cách. Đêm trước của cuộc chiến tranh 6 ngày, tổng tư lệnh quân đội Israel, ông Yitzhak Rabin, đã tranh thủ thời gian, sau khi đọc xong một bức điện báo chiến tranh khẩn cấp, đã sửa lại câu “Những lực lượng kẻ thù đáng khiếp sợ đang tràn lên biên giới Ai Cập," thành: "Những lực lượng rất lớn..." Ông không phải mẫu người dễ bị kích động.
Có lẽ nét đặc trưng nổi bật của ngôn ngữ nhân loại là phép ẩn dụ. Những từ ngữ, và những điều họ miêu tả, chỉ trở nên có ý nghĩa trong mối quan hệ với những từ và những điều khác được miêu tả. Phép ẩn dụ định hình thực tế. Và một khi chúng đã được định hình, chúng có thể trở nên vô hình, giống như nước trong đại dương đối với thế giới loài cá – quá phổ biến để thoát khỏi sự nhận thức và kiểm soát. Dù muốn dù không chúng ta cũng phải chấp nhận. Ví dụ, khái niệm “gánh nặng thuế khóa” không có chỗ ngắt quãng để cân nhắc rằng đóng thuế cũng là một việc làm cao quý của mỗi công dân.
Suy nghĩ là 1 hình thức của việc sử dụng ngôn ngữ. Và những ẩn dụ thành công có thể thúc đẩy những sáng kiến. Kĩ sư Robert Kearns, ngắm mi mắt nhấp nháy của ông, đã phát minh ra cần gạt nước.
Những phép ẩn dụ thành công có thể tạo điều kiện cho sự thay đổi. Công việc của trị liệu tâm lý thường bao gồm 1 nỗ lực để thay thế những ẩn dụ thiếu sót. 1 người sợ đi máy bay có thể cảm thấy được trấn an nếu được thông báo rằng sự chuyển động của máy bay giống như 1 chiếc xe vấp phải ổ gà.
Những điều tìm thấy trong một cuộc đấu tranh thất bại có thể được đúc rút từ việc xem trò chơi kéo co. Một cách để không bị kéo xuống vũng bùn là phải kéo mạnh hơn; một cách khác là phải thả sợi dây ra.
Lựa chọn những ẩn dụ của bạn tức là lựa chọn con đường và phương hướng của cuộc sống của bạn (‘con đường’ và ‘phương hướng’ bản thân chúng tất nhiên là những ẩn dụ).
Chẳng hạn, một người nô lệ đau khổ có thể quyết định bày tỏ vấn đề của anh ta là “có một ông chủ keo kiệt”. Điều này sẽ giúp anh ta tìm kiếm một ông chủ tốt. Nếu anh ta định hình vấn đề là “có một ông chủ không được cái nết gì", sẽ đưa anh ta đến một mưu cầu mới, mưu cầu về sự tự do.
Tình yêu là 1 nguồn tài nguyên khan hiếm, cần được bảo vệ và sử dụng tiết kiệm để nó không bị lãng phí, hay là 1 cơ bắp cần được luyện tập mạnh mẽ để nó không bị teo đi? Hãy lựa chọn 1 cách khôn ngoan...
Những phép ẩn dụ vĩ đại có thể vượt qua những lợi ích đơn thuần và trở thành những khoảnh khắc của sự duyên dáng và kỳ diệu. Ca sĩ quá cố Chris Whitley nói về cơ thể con người như là "dust radio." Paul Desmond, nhạc công Xắc-xô nhạc Jazz nổi tiếng, có lần đã bình luận về phong cách chơi nhạc hoang dã của bạn ông, Ornette Coleman: "Nghe anh ấy chơi nhạc giống như sống trong một ngôi nhà khắp nơi đều sơn màu đỏ".
Thơ ca là nền tảng tối thượng dành cho ẩn dụ. Chẳng hạn, Yehuda Amichay, một nhà thơ Israeli được mến mộ đã từng là một người uyên thâm về ẩn dụ. Trong thế giới của Amichay, sự gặp gỡ của những người yêu nhau là, "hão huyền, giống như sự gặp gỡ của mặt trời và mặt biển vào buổi tối." Nước mắt của một ông già được ví như là “chuông điện thoại reo trong một ngôi nhà vắng vẻ." Âm thanh của một nụ hôn “giống như sự rung động của một con bướm bị kẹt giữa hai tấm kính." Mùa xuân đến bất ngờ, “giống như vị máu trong miệng;" cuộc sống của một con người mờ nhạt như một bức thư trong mưa; và Jerusalem thì “say, trào bọt là những khách du lịch trên môi cô ấy." Nếu trái tim bạn không cất lên tiếng hát khi đọc những dòng văn diễm lệ này, thì tâm hồn bạn đã chết giống như một cái tay nắm cửa vậy.
Nguồn: PsychologyToday
Don’t Let Sleeping Metaphors Lie
Metaphors describe reality, but they also help create it.
Published on August 5, 2010 by Noam Shpancer, Ph.D. in Insight Therapy
Ngôn ngữ mô tả thực tế. Đó là chức năng chủ yếu, hiển nhiên nhất của nó. Chúng ta sử dụng từ để định nghĩa bản thân chúng ta và truyền thông với người khác, những chuyện đang xảy ra ngoài kia. Ít rõ ràng hơn, đó là vai trò hình thành nên thực tế của ngôn ngữ. Ý nghĩa của những việc đang xảy ra thay đổi với những từ mà chúng ta chọn để mô tả nó.
Ngôn từ lỗ mãng, thô thiển có thể gây kích động và làm tức giận. Đó là lí do tại sao xã hội thường tìm những từ mềm mại hơn để thay cho những từ thô thiển.
Tuy nhiên, cách diễn đạt mềm mại có thể là sự xuyên tạc và dìm hàng. Các nhà nữ quyền đã nhận ra từ sớm từ “con gái” bao hàm 1 loạt sự liên tưởng khác nhau so với từ “phụ nữ”. Bạn có thể tưởng tượng về 1 nữ tổng thống, nhưng không phải 1 cô gái tổng thống.
Nhà tâm lý học Albert Bandura đã cho thấy làm thế nào ngôn ngữ có thể được mềm hóa để làm dịu bớt tội lỗi về đạo đức. Chúng ta có thể dễ dàng hơn để biện minh cho 1 cuộc chiến tranh khi những thường dân thiệt mạng bị gọi là “tổn hại phụ” và khi giết người trở thành “tiêu diệt kẻ thù.”
Ngôn ngữ định hình chính trị. Trong cuộc đấu tranh nhằm chinh phục công chúng và định vị thương hiệu của mình, những người theo quan điểm cấm nạo phá thai trở thành những người “bảo vệ sự sống” (pro life) và những người theo quan điểm không nên cấm việc nạo phá thai trở thành những người “bảo vệ sự lựa chọn” (pro choice). Sử dụng những thuật ngữ này trong các ngữ cảnh khác dường như có vẻ dị thường. (“Tôi là người rất thích bảo vệ sự lựa chọn; Tôi yêu thực đơn kết hợp tại Burger King;” “Tôi là người bảo vệ sự sống, đó là lí do tại sao tôi không mặc áo lông thú.”)
Ngôn ngữ thắp sáng tính cách. Đêm trước của cuộc chiến tranh 6 ngày, tổng tư lệnh quân đội Israel, ông Yitzhak Rabin, đã tranh thủ thời gian, sau khi đọc xong một bức điện báo chiến tranh khẩn cấp, đã sửa lại câu “Những lực lượng kẻ thù đáng khiếp sợ đang tràn lên biên giới Ai Cập," thành: "Những lực lượng rất lớn..." Ông không phải mẫu người dễ bị kích động.
Có lẽ nét đặc trưng nổi bật của ngôn ngữ nhân loại là phép ẩn dụ. Những từ ngữ, và những điều họ miêu tả, chỉ trở nên có ý nghĩa trong mối quan hệ với những từ và những điều khác được miêu tả. Phép ẩn dụ định hình thực tế. Và một khi chúng đã được định hình, chúng có thể trở nên vô hình, giống như nước trong đại dương đối với thế giới loài cá – quá phổ biến để thoát khỏi sự nhận thức và kiểm soát. Dù muốn dù không chúng ta cũng phải chấp nhận. Ví dụ, khái niệm “gánh nặng thuế khóa” không có chỗ ngắt quãng để cân nhắc rằng đóng thuế cũng là một việc làm cao quý của mỗi công dân.
Suy nghĩ là 1 hình thức của việc sử dụng ngôn ngữ. Và những ẩn dụ thành công có thể thúc đẩy những sáng kiến. Kĩ sư Robert Kearns, ngắm mi mắt nhấp nháy của ông, đã phát minh ra cần gạt nước.
Những phép ẩn dụ thành công có thể tạo điều kiện cho sự thay đổi. Công việc của trị liệu tâm lý thường bao gồm 1 nỗ lực để thay thế những ẩn dụ thiếu sót. 1 người sợ đi máy bay có thể cảm thấy được trấn an nếu được thông báo rằng sự chuyển động của máy bay giống như 1 chiếc xe vấp phải ổ gà.
Những điều tìm thấy trong một cuộc đấu tranh thất bại có thể được đúc rút từ việc xem trò chơi kéo co. Một cách để không bị kéo xuống vũng bùn là phải kéo mạnh hơn; một cách khác là phải thả sợi dây ra.
Lựa chọn những ẩn dụ của bạn tức là lựa chọn con đường và phương hướng của cuộc sống của bạn (‘con đường’ và ‘phương hướng’ bản thân chúng tất nhiên là những ẩn dụ).
Chẳng hạn, một người nô lệ đau khổ có thể quyết định bày tỏ vấn đề của anh ta là “có một ông chủ keo kiệt”. Điều này sẽ giúp anh ta tìm kiếm một ông chủ tốt. Nếu anh ta định hình vấn đề là “có một ông chủ không được cái nết gì", sẽ đưa anh ta đến một mưu cầu mới, mưu cầu về sự tự do.
Tình yêu là 1 nguồn tài nguyên khan hiếm, cần được bảo vệ và sử dụng tiết kiệm để nó không bị lãng phí, hay là 1 cơ bắp cần được luyện tập mạnh mẽ để nó không bị teo đi? Hãy lựa chọn 1 cách khôn ngoan...
Những phép ẩn dụ vĩ đại có thể vượt qua những lợi ích đơn thuần và trở thành những khoảnh khắc của sự duyên dáng và kỳ diệu. Ca sĩ quá cố Chris Whitley nói về cơ thể con người như là "dust radio." Paul Desmond, nhạc công Xắc-xô nhạc Jazz nổi tiếng, có lần đã bình luận về phong cách chơi nhạc hoang dã của bạn ông, Ornette Coleman: "Nghe anh ấy chơi nhạc giống như sống trong một ngôi nhà khắp nơi đều sơn màu đỏ".
Thơ ca là nền tảng tối thượng dành cho ẩn dụ. Chẳng hạn, Yehuda Amichay, một nhà thơ Israeli được mến mộ đã từng là một người uyên thâm về ẩn dụ. Trong thế giới của Amichay, sự gặp gỡ của những người yêu nhau là, "hão huyền, giống như sự gặp gỡ của mặt trời và mặt biển vào buổi tối." Nước mắt của một ông già được ví như là “chuông điện thoại reo trong một ngôi nhà vắng vẻ." Âm thanh của một nụ hôn “giống như sự rung động của một con bướm bị kẹt giữa hai tấm kính." Mùa xuân đến bất ngờ, “giống như vị máu trong miệng;" cuộc sống của một con người mờ nhạt như một bức thư trong mưa; và Jerusalem thì “say, trào bọt là những khách du lịch trên môi cô ấy." Nếu trái tim bạn không cất lên tiếng hát khi đọc những dòng văn diễm lệ này, thì tâm hồn bạn đã chết giống như một cái tay nắm cửa vậy.
Nguồn: PsychologyToday
