Chào mừng Bạn tham gia Diễn Đàn VNKienThuc.com - Định hướng Forum Kiến Thức
- HÃY TẠO CHỦ ĐỀ KIẾN THỨC HỮU ÍCH VÀ CÙNG NHAU THẢO LUẬN
Kết nối: VNK X - VNK groups | Nhà Tài Trợ: BhnongFood X - Bhnong groups - Đặt mua Bánh Bhnong

Trả lời chủ đề

Nội dung: <blockquote data-quote="ngan trang" data-source="post: 96450" data-attributes="member: 17223">   Những nét đẹp của người phụ nữ VN xưa qua ca  dao   Theo huyền sử, khoảng năm ngàn năm trước đây, dân Lạc Việt, giống  Bách Việt, tổ tiên chúng ta, đã khởi nghiệp tại vùng hồ Động Đình (thuộc lưu vực  miền nam sông Dương Tử); rồi sau hàng ngàn năm tranh đấu quyết liệt đã vượt  thoát được bao cuộc xâm lăng diệt chủng ghê gớm của Hoa tộc mà lui dần xuống  phương nam, lập được một vương quốc trên đồng bằng sông Hồng,lấy tên nước là  Văn Lang (có nghĩa là nước của những làng có văn hóa) do các vua Hùng, họ Hồng  Bàng trị vì. Tiếp nối các đời vua Hùng là triều đại nhà Thục, rồi nhà  Triệu.Từ năm 111 trước TL, nhà Đông Hán đem quân sang xâm chiếm nước tạ  Trong lúc toàn dân đang tuyệt vọng và đau khổ dưới ách thống trị của người Trung  Hoa thì ở huyện Mê Linh, hai chị em bà Trưng Trắc, Trưng Nhị nổilên đánh  đuổi đạo quân tham tàn của thái thú Tô Định, giành lại được độc lập, tự do cho  nước nhà (năm 40 của thế kỷ thứ nhất).Kể từ khi các vua Hùng lập quốc,  từ khi lịch sử được ghi chép thành văn đến nay thì cuộc khởi nghĩa của hai vua  Bà họ Trưng đã mở đầu cho những trang sửvàng son của dân tộc.Chiến  công hiển hách của Hai Bà đã hòa đồng cùng khí thiêng sông núi và tạo thành một  truyền thống hào hùng bất khuất của con dân đất Việt. Sau đó, Biết bao anh hùng  hào kiệt như Lý Nam Đế, Phùng Hưng, Ngô Quyền, Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Lê  Thái Tổ, Quang Trung, ... đã nối chí Hai Bà, không nề gian khổ hiểm nguy, kiên  quyết tranh đấu đánh đuổi ngoại xâm, bảo vệ đất đai và chủ quyền cho quốc gia  dân tộc.Riêng nữ giới cũng có lắm bậc anh thư cân quốc, noi gương Hai Bà  lập được nhiều sự nghiệp vẻ vang về văn cũng như về võ.Về võ, ta có một  Lê Chân, một Bát Nàn, hai vị võ tướng kiệt liệt đã giúp Hai Bà đoạt được nhiều  thành trì trong tay giặc Hán; một Bà Vương Triệu ThịTrinh muốn "đạp luồng  sóng dữ, chém cá kình ở biển đông, quét sạch quân thù ra khỏi bờ cõi", đã làm  cho quân Đông Ngô phải run sợ; một đô đốc Bùi Thị Xuân, vị nữ tướng lừng danh  chiến đấu anh dũng của nhà Tây Sơn; một Cô Giang, một Cô Bắc từng gây nhiều trở  ngại cho quân xâm lược Pháp ... đã phản ảnh khí phách hào hùng và nêu cao truyền  thống "giặc đến nhà, đàn bà phải đánh" của gái Việt.Về văn, ta có một  Đoàn Thị Điểm tài hoa, lịch duyệt; một Bà Huyện Thanh Quan cổ kính, trang đài;  một Hồ Xuân Hương phóng túng, dí dỏm; một Ngọc Hân công chúa lâm li, não nuột  v.v... đã vun bồi cho vườn hoa văn học nướcnhà thêm bao hương  sắc.Nhưng ngoài những vị anh thư, kỳ nữ nổi bật đó, còn biết bao người  phụ nữ VN khác chỉ sống âm thầm nơi xóm làng, an vui với bổn phận tề gia, nội  trợ củangười vợ đảm, mẹ hiền... Vậy muốn tìm hiểu trung thực hình ảnh và đời  sống tâm tình của người phụ nữ VN nói chung này, chúng ta nên đi sâu vào nếp  sống bình thường của họ, mà từ ngàn xưa đã được người bình dân truyền tụng qua  ca dao, qua câu hát, tiếng hò. Chúng ta đều biết, ca dao, dân ca chủ về trữ tình  nên những bài nói về nữ giới có rất nhiều; tuy vậy,chúng chỉ là những câu ca  ngắn ngủi, ý tứ rất tản mạn. Thế nên, sau khi thu thập tài liệu, chúng tôi đã cố  gắng dựa theo tình ý của lời ca, câu hát, mà tạo dựng nên những cảnh ngộ, sắp  xếp theo từng lớp lang, diễn tiến sao cho hợp tình hợp lý. Những mong, nhờ đó  chúng ta sẽ dễ dàng phát hiện ra được những nét đẹp từ vật chất đến tinh thần  của người phụ nữ VN xưa, qua hai giai đoạn quan trọng của cuộc đời:- Khi còn  con gáị- Và khi đã lập gia đình.A. Khi còn con gái1.  Những nét đẹp về vật chấta. Nhan sắcKhi còn con gái, người thiếu nữ VN  sống êm đềm dưới gối cha mẹ để chờ ngày xuất giá vu quị Đây là thời kỳ thơ mộng  nhất, nàng được cha mẹ yêu thương rấtmực và dạy bảo, khuyên răn đủ điều về  nữ công, nữ hạnh để trở thành một người thiếu nữ hoàn toàn : Phận gái tứ đức vẹn  tuyền Công dung ngôn hạnh là tiên phàm trần! Lại nhờ có nhan sắc, nàng được  nhiều chàng thanh niên để ý săn đón, yêu thương : Vì cam cho quít đèo bồngVì em nhan sắc cho lòng nhớ  thươngHay tiến xa hơn nữa :Vào vườn hái quả cau nonAnh thấy  em giòn muốn kết nhân duyên. Mỗi người thiếu nữ đều có một  cái duyên, một sự hấp dẫn riêng để làm say đắm lòng người khác pháị Nhưng tựu  trung, nhan sắc của các nàng cũng không ngoài những điều đã được ca dao truyền  tụng: Có nàng đẹp nhờ mái tóc rậm dài bồng bềnh, và đôi chân mày cong vòng như  viền trăng non:Chân mày vòng nguyệt có duyênTóc mây gợn sóng đẹp duyên tơ  hồng. Hay có cặp lông mày thanh mướt như lá liễu và khuôn  mắt thuôn dài như dáng lá rau răm :Những người con mắt lá rămĐôi mày lá liễu đáng trăm quan  tiền. Có nàng đẹp nhờ hai con mắt to tròn đen láy, trông  hiền lành, ngây thơ như mắt chim bồ câu:Cổ tay em trắng như thể gương tàuĐôi mắt bồ câu làm cho phải  khổ. Hay sáng ngời, lấp lánh như ánh sao khuya :Nhấp nhánh là nhấp nhánh ơiMắt người lấp lánh như sao trên  trờiNhớ người lắm lắm người ơi! Có nàng lại đẹp nhờ hai  má có hai lúm đồng tiền, mỗi khi nói nói, cười cười tạo nên một cái duyên hấp  dẫn là thường :Hai má có hai đồng tiềnCàng nom càng đẹp, càng nhìn càng  ưạ Hay vì có nước da trắng nõn, đôi gò má đỏ au, đôi môi  hồng đào, khiến nét mặt trở nên tươi thắm vô ngần, nhiều cậu vừa thoáng thấy đã  phải chú ý rồi đem lòng trộm dấu, thầm yêu:Ai xui má đỏ ,môi hồngĐể anh nhác thấy đem lòng thương  yêụ và :Nước trong ai chẳng rửa chânCái má trắng ngần ai chẳng muốn  hôn. Tuy nhiên nụ cười vẫn là vẻ đẹp quyến rũ nhất của người  thiếu nữ, một nụ cười tươi gây nên bao nỗi nhớ, niềm thương :Mình về mình nhớ ta chăngTa về ta nhớ hàm răng mình  cười,Trăm quan mua lấy miệng cườiNghìn quan chẳng tiếc, tiếc người răng  đen. Sau hết phải kể tới vóc dáng. Người con gái đẹp là  người có thân hình thỏn thả, thanh tú:Người thanh tiếng nói cũng thanhChuông kêu khẽ đánh bên thành  cũng kêụ Người thanh tất nhiên không phải là người béo, cũng  không phải là người gầy, vì người đẹp phải là người có da, có thịt, cổ tay phải  tròn lẳn, mềm mại kia :Cổ tay em trắng lại  tròn................................Gối chăn gối chiếc không êmGối  lụa không mềm bằng gối tay em. Đã thế, người đẹp còn phải có  eo thon, tạo nên sự cân đối và làm nổi bật được những đường nét yêu kiều cho vóc  dáng :Những người thắt đáy lưng ongVừa khéo chiều chồng, lại khéo  nuôi con. Tóm lại, người thiếu nữ VN xưa được kể là đẹp phải  thuộc vào hạng những người có nước da trắng trẻo hồng hào, mái tóc rậm dài tha  thướt, nét mặt tươi thắm hồn nhiên, dáng vóc thanh tú cân đối mềm mạị Người  đẹp như thế thì đứng đâu mà chả đẹp : Trúc xinh trúc mọc đầu đìnhEm xinh em đứng một mình cũng  xinh.Trúc xinh trúc mọc bờ aoEm xinh em đứng chỗ nào cũng  xinh. Đã vậy, heo bản tính tự nhiên, người thiếu nữ VN xưa  cũng biết cách làm tăng thêm vẻ đẹp sẵn có của mình. Nàng được bác mẹ dạy "cái  răng cái tóc, một góc con người" nên hằng cố gắng trau chuốt. Nàng còn biết "Đàn  bà tốt tóc thì sang", mà muốn :Tốt tóc thì cỏ mần trầuSạch ghét sạch gầu bồ kết với  chanh. Áp dụng những chất liệu đó, nàng đã tạo được cho mình  một mái tóc rậm, dài tha thướt, làm cho bao chàng phải trầm trồ:Anh đi khắp bốn phương trờiChẳng đâu lịch sự bằng người ở  đâỵGặp em má đỏ hây hâyRăng đen nhưng nhức, tóc mây rườm  rà. Nàng cũng biết giắt hoa trên đầu để ướp hương cho tóc và  làm cho suối tóc thêm vẻ mỹ miều:Tóc em dài em cài bông hoa lýMiệng em cười có ý anh  thương. Có nàng thả suối tóc buông lơi trước gió khiến lắm  chàng trai phải xao xuyến, đê mê :Tóc đến lưng vừa chừng em búiĐể chi dài bối rối dạ  anh. Còn đây là nụ cười, ai cũng biết nụ cười, khóe mắt la  hai yếu tố tạo nên vẻ linh động, duyên dáng nhất trên khuôn mặt người đàn bà. Và  nụ cười chính là lợi khí đầu tiên của người thiếu nữ để chinh phục tha nhân.Thế  nên, ngay khi vừa mới dậy thì, người thiếu nữ đã sớm biết tạo cho mình một cái  duyên bằng nụ cười :Trăng rằm mười sáu trăng nghiêngThương ai chúm chím cười  duyên một mình. Và lạ chưa, vừa nhìn qua nụ cười, người ta  đã đoán ngay nàng là gái chưa chồng :Răng đen nhưng nhức hạt dưaMiệng cười tủm tỉm như chưa có  chồng. Vì ý thức được rằng, người chung quanh sẽ đánh giá sự  giáo dục gia đình, và đoán biết được tình ý của mình qua nụ cười nên nàng rất  giữ ý tứ. Người con gái có ý tứ không được cười toét miệng hoặc cười thành  tiếng, mà chỉ cười nụ, chúm chím đầu môi như nụ hoa ngâu nhỏ xíu, khum khum hàm  tiếu : Nụ cười như thể hoa ngâuCái khăn đội đầu như thể hoa  sen. Nụ cười có ý tứ ấy, chẳng những dễ dàng gây được thiện  cảm với các chàng trai ngay trong buổi đầu gặp gỡ ,mà còn có khả năng lưu lại  tình quyến luyến lâu dài trong ký ức của họ : Nhớ khi khăn mở trầu traoMiệng thì cười nụ biết bao nhiêu  tình. Nếu không chúm chím thì đôi môi cũng chỉ được hé mở,  đủ lộ hai hàm răng đen nhánh, tạo cho người con gái một vẻ đẹp tươi tắn, rực rỡ  :Ngó lên lỗ miệng em cườiNhư búp hoa nở, như mặt trời mới  lên. Nụ cười tươi với hàm răng đen nhánh ấy đã gây được bao  nhiêu thi hứng trong ca daọ Biết bao chàng trai đã vì chúng, sau cuộc vui ra về  còn ôm mãi mối tương tư :Mình về mình nhớ ta chăngTa về ta nhớ hàm răng mình  cườịRăng đen ai khéo nhuộm cho cô mìnhĐể duyên cô mình đẹpCho cái  tình chúng anh yêu. Nàng còn biết làm đỏm thêm bằng miếng  trầu cho đỏ cặp môi, bằng hớp rượu cho hồng đôi má :Có trầu cho miếng đỏ môiCó rượu cho chén thêm tươi má  hồng. Và cuối cùng là con mắt, người đông phương chúng ta  không cần phải đọc sách Tây phương mới biết "con mắt là cửa sổ của linh hồn".  Chẳng thế, các cụ ta xưa đã biết nhìn vào mắt nhau để đoán biết tình ý. Sau giây  phút thăm dò "Mắt anh anh liếc, mắt nàng nàng đưa", khi đã chịu ai rồi thì từ  đấy người con trai mới bắt đầu mơ mộng, thôi thì thương ai từ cái tóc thương  đi: Một thương tóc bỏ đuôi gàHai thương ăn nói mặn mà có  duyênBa thương má lúm đồng tiềnBốn thương răng nhánh hạt huyền kém  thuaNăm thương cổ yếm đeo bùaSáu thương nón thượng quai tua dịu  dàngBẩy thương nết ở khôn ngoanTám thương ăn nói lại càng thêm  xinh. Chàng thương hơn nữa vì nàng còn sống độc thân, chàng  mới được phép ước ao, hy vo.ng. Nhưng còn một điểm tối hậu, quyết định cả số  mệnh cuộc tình của chàng.?... Thì đây, chàng đã bắt được tín hiệu "con mắt có  tình", ngầm cho phép tiến tới của nàng. Ôi ! thương biết mấy "con mắt có tình  với ai" kia: Chín thương cô ở một mìnhMười thương con mắt có tình với  aị Ngay cả trường hợp có nàng chưa hề biết tình ý của đối  phương, nhưng trong cuộc gặp gỡ, một khi nàng đã chịu ai rồi, đã nhắm ai rồi thì  liền biết lợi dụng đôi mắt đẹp của mình đẻ tấn công. Đôi mắt nhấp nháy, lóng  lánh, đong đưa chiếu vào mắt ai như mời gọi, hứa hẹn...khiến đối phương như bị  ma lực hớp hồn, khó lòng mà tránh khỏi cạm bẫy của tình trường: Hoa thơm hoa ở trên câyCon mắt em lúng liếngDạ anh say lừ  đừ. b. Y trang Bên cạnh sắc đẹp về thể chất, y trang  cũng giúp nàng thêm phần lộng lẫỵ Trong bộ y phục của người phụ nữ VN xưa, cái  yếm che ngực lại được để ý hơn cả. Nó được để lộ ra sau lớp áo cánh xẻ nách, có  cổ thìa mổ trễ xuống gần lũng ngực và tấm áo dài không gài nút. Cả hai đều màu  nhã, do đó, nàng thường cố tình chọn màu yếm cho thật nổi: Khi thì yếm trắng tinh :Hỡi cô yếm trắng lòa lòaYếm  nhiễu, yếm vóc hay là trúc bâuHay là lụa bạch bên TầuNgười cắt cũng  khéo, người khâu cũng tàị Khi thì yếm đào :Hỡi cô yếm đào lấy chú tôi chăng? Khi lại yếm  thắm. Và bao giờ nàng cũng thắt thêm chiếc thắt lưng khác với màu yếm, nhưng  thường là màu xanh hoa lý cho tăng phần diêm dúa :Hỡi cô yếm thắm, bao xanhCó về Gia Định với anh thì  về. Ngày xưa, người đàn bà bước chân ra khỏi cửa là phải mặc  áo dàịCác nàng mặc áo dài tứ thân (áo phía sau nối suốt dọc sống kể là hai thân,  áo phía trước có hai vạt rời dài bằng nhau, không có nút gài mà buộc chéo trước  bụng rồi thả thõng xuống ), Nhiều nàng vì phải gánh gồng buôn bán, vai áo chóng  rách; để khỏi phải bỏ phí cả áo, người xưa nghĩ cách tiết kiệm, chỉ thay nửa  thân áo trên bằng loại vải có màu xẫm hoặc lạt hơn, gọi là áo vá vai hay vá  quàng :Thương em thuở áo mới mayBây giờ áo rách hai vai vá  quàng. Áo vá quàng vì thêm màu sắc trông lại có duyên, nhiều  nàng bắt chước, trở thành thời trang :Có chồng bớt áo thay vaiBớt màu trang điểm kẻo trai nó  lầm. Nàng là gái hàng phố nên mặc áo năm thân, còn gọi là áo  năm tà. Nàng thường mặc để đi chơi hay khi phải tiếp khách (vạt trước và vạt sau  đều nối dọc ở giữa thành mỗi vạt kể là hai thân, lại thêm một vạt con để cài  khuy) : Vải nâu may áo, kìa áo năm tàAi may cho cô mình mặcXem  hội cái đêm hôm rằm, rằm tháng giêng. Nàng còn biết vấn khéo  vành khăn, cố tình để lộ đuôi tóc dài như đuôi gà ,vắt vẻo trên đầu, lại phất  phơ, đong đưa theo bước đi, trông rất gợi cảm. Lối bỏ tóc đuôi gà này cũng đã  tạo nên cái mốt một thời; "Một thương tóc bỏ đuôi gà" là vậỵ Trời lạnh,  trên đầu nàng chít khăn, khăn chít khum khum, ôm lấy khuôn mặt trẻ trung mơn  mởn, khác nào như cánh hoa sen : Miệng cười như thể hoa ngâuCái khăn đội đầu như thể hoa  sen. Ra đường, nàng đội thêm chiếc nón xứ Nghệ, có nơi còn  gọi là nón ba tầm hay nón thượng quai thao, để làm duyên hơn là để che mưa nắng;  chẳng thế mà khi đi xem hội ban đêm nàng cũng đội :Chẻ tre đán nón - Kìa nón ba tầmAnh cho em đội xem hội cái  đêm hôm rằm,là rằm tháng giêng. Đây là một thứ nón mặt  tròn, đường kính chừng 80cm, có bờ cao chừng 5 hay 6cm, quai nón có tua thao  dài, buông thõng xuống hai bên :Cái nón ba tầm, quai thao mỏ vịt bịt bạc là nón ba tầmĐể cho  em đội qua rằm tháng giêng. Nếu đi nhanh, hai tua thao sẽ  quất vào mặt, nên khi đội nón này, nàng bắt buộc phải từ tốn chậm bước, tạo nên  vẻ yểu điệu, dịu dàng. Khi gặp chàng trai nào có vẻ theo sát tán tỉnh, nàng  ngượng quá, vội nghiêng vành nón là các chàng phải khốn đốn mới nhìn được mặt  người đẹp, mà cũng chỉ nhìn thoáng được thôị Như thế, nón quai thao đã vô tình  tạo thêm vẻ duyên dáng cho phụ nữ, khiến nhiều chàng đã phải chặc lưỡi :Ai làm cái nón có thaoĐể cho anh thấy cô nào cũng xinh  ! Tóm lại,quan niệm về dung nhan người đẹp xưa qua những câu  ca dao như vừa trình bầy, chúng ta thấy không khác ngày nay bao nhiêu.Tuy  nhiên,thời đại này, người ta thich răng trắng và chuộng những nàng có vóc dáng  cao lớn hơn. Đặc biệt về y trang, quả đã có nhiều đổi thaỵ Nhưng tựu trung,  thời nào người phụ nữ cũng thích điểm trang và có ý ăn mặc diêm dúa đôi chút cho  tôn thêm cái nhan sắc của mình.2. Những vẻ đẹp về tinh  thầna. Nết naNgoài vẻ đẹp vật chất, người thiếu nữ xưa  còn đẹp trong ngôn ngữ, cử chỉ, nết ăn ở... Điểm này phần lớn nhờ sự giáo dục mà  có. Với giọng nói thanh tao nhỏ nhẹ, nàng dễ gây cảm tình với người xung quanh : Chim khôn kêu tiếng rảnh rangNgười khôn nói tiếng dịu dàng dễ  nghẹ Hơn nữa, lời nói mặn mà đôn hậu mới thực sự thấm sâu  vào tình cảm của đối phương, khiến lời nói qua rồi mà âm hưởng vẫn còn dư vang  mãi :Điểu đậu vườn thi, thỏ lụy vườn trâmThương ai tiếng nói trăm  năm vẫn còn. Trong bài "Mười thương", nếu chúng ta để ý,  chúng ta sẽ nhận thấy có hai lần nhắc đến giá trị lời ăn, cách nói của người đẹp  : Hai thương ăn nói mặn mà có duyênTám thương ăn nói lại càng thêm  xinh.Và trong bất cứ trường hợp nào, người thiếu nữ cũng tỏ ra lễ độ ôn  hòa, khiến dù bị từ chối, đối phương cũng khó lòng mà giận : Thưa rằng bác mẹ tôi rănLàm thân con gái chớ ăn trầu  ngườị b. Lòng hiếu hạnh đối với cha mẹ Nàng  không những là người thiếu nữ nết na thùy mị khi iếp xúc với mọi người xung  quanh, mà nhất là đối với gia đình, nàng là người con rất mực hiếu thảo  :Mẹ cha trượng quá ngọc vàngĐền bồi sao xiết muôn vàn công  ơn.VàƠn cha nặng lắm ai ơiNghĩa mẹ bằng trời chín tháng  cưu mang.Cho nên lúc nào nàng cũng cố gắng giữ đạo làm con, luôn  luôn kính yêu và vâng lời cha mẹ :Mẹ cha là biển là trờiNói sao hay  vậy, đâu dám cãi lời mẹ chạNàng liên tưởng đến một ngày mai phải từ  giã cha mẹ đi lấy chồng, ở nhà biết ai sớm hôm đỡ đần hai thân :Xiết bao  bú mớm bù trìĐến khi con lớn con đi lấy chồngCó con đỡ gánh, đỡ  gồngCon đi lấy chồng vai gánh, tay mang.Nói chi tới nông nỗi phải lấy  chồng xa :Mẹ mong gả thiếp về vườnThiếp lo một nỗi đường trường xa  xôịTrong cảnh ấy, điều lo lắng nhất của nàng là khi cha mẹ già yếu  bệnh hoạn, lấy ai thay nàng chăm lo, săn sóc :Chim đa đa đậu nhánh đa  đaChồng gần không lấy mà lấy chồng xaMai sau cha yếu mẹ giàBát cơm  ai đỡ, chén trà ai dâng ?Thế nên bây giờ còn sống dưới gối cha mẹ,  nàng hết lòng phụng dưỡng. Nàng lo lắng từng miếng ăn thức uống :Ba tiền  một khứa cá buôiCũng mua cho đặng mà nuôi mẹ già.Cả những công  việc nhỏ nhặt nàng cũng cố ý làm vui lòng hai thân:Cau non khéo bổ cũng  dầyTrầu têm cánh phượng để thầy ăn đêm.Đôi khi nhà quá nghèo,  không đủ ăn, nàng thường nhường cơm cho mẹ :Đói lòng ăn đọt chà làĐể  cơm nuôi mẹ, mẹ già yếu răng.c. Tình cảm đối với đàn  emĐối với đàn em, nàng là một người chị hiền hòa, đầy lòng thương  yêu đùm bọc. Nàng thay cha mẹ chăm sóc dạy dỗ các em:Nàng ru em khi còn  thơ dại:Em tôi khát sữa bú tayAi cho bú thép ngày rày mang  ơn.Khi em đã đôi chút lớn khôn, đặc biệt là em trai, qua lời ru em hằng  ngày, nàng đã biết sớm gieo rắc vào tâm hồn thơ ngây non nớt ấy lời giáo huấn  đầu tiên về ý niệm "làm trai cho đáng nên trai" :Bồng bống bôngLớn  lên em phải ra công học hànhSớm khuya cửa Khổng sân TrìnhDốc lòng nấu  sử, sôi kinh cho rồịHọc là học đạo làm ngườiLàm người phải giữ lẽ trời  dám saịChớ đừng nay lại ngày maiChớ đừng di dịch, chớ sai lòng  vàng.Và khi gặp cảnh gia đình côi cút, bần bách, nàng còn đảm đang  gánh vác công việc nặng nhọc như nuôi tằm, trồng dâu hay đi chợ bán buôn để lấy  tiền nuôi mẹ, nuôi em :Chàng buông vạt áo em raĐể em đi chợ kẻo mà  chợ trưaChợ trưa rau nó héo điLấy chi nuôi mẹ, lấy gì nuôi  em.Đối với người Á Châu nói chung, người VN ta nói riêng, cô nào có  đầy đủ cả công dung ngôn hạnh như thế thì ai ai cũng quí chuộng, yêu vì  :Thân em như tấm lụa điềuĐã đông nơi chuộng lại nhiều nơi  thương.Tuy nhiên, nếu phải đem so sánh giữa nhan sắc và đức hạnh ,  chúng ta nhận thấy ngay:- Nhan sắc quả có sức hấp dẫn, dễ gây được ngay  thiện cảm của tha nhân, nhất là tình yêu si mê của càc chàng trai mới lớn. Nhưng  đức hạnh mới thực sự gìn giữ cho tình yêu ấy được bền vững, và mới bảo đảm được  hạnh phúc gia đình trong mai hậụ Vì thế, các cụ ta vẫn thường dạy "cái nết  đánh chết cái đẹp", và :Tốt gỗ hơn tốt nước sơnXấu người đẹp nết,  còn hơn đẹp ngườịd. Tình yêu nam nữCa dao chủ về tình  cảm, mà trong đời sống tâm tình của con người thì còn gì đẹp và thơ mộng hơn  tình yêu nam nữ ? Vì thế những bài nói về tình yêu đã chiếm một số lượng rất lớn  trong kho tàng ca dao rất phong phú của dân tộc tạ Có thể nói, tình yêu đã hiện  hữu từ khi có sự hiện hữu của loài người trong trời đất bao la và miên trường  nàỵ. Và ca dao đã phản ảnh tâm hồn lãng mạn và tình cảm yêu đương dào dạt, sâu  đậm của những người tình đầu tiên, cũng là những người tình muôn thuở của dân  tộc. Những câu ca dao ấy tưởng chừng mộc mạc đơn sơ ,nhưng có biết đâu đã vô  tình chứa đựng cả một triết lý về tình yêu bất tuyệt của loài người :Đố  ai biết lúa mấy câyBiết sông mấy khúc, biết mây mấy từng?Đố ai quét sạch  lá rừngĐể ta khuyên gió, gió đừng rung câỵTình yêu dằng dặc như  sông nước, cao rộng như mây trời, mênh mông như đồng lúa và hằng hà sa số như lá  rừng rơi, thử hỏi giáo lý nào, quyền lực nào có thể hủy diệt được ? Đó chính là  lý do dù sống dưới chế độ phụ quyền phong kiến, chịu ảnh hưởng nền giáo dục khe  khắt của Nho giáo, người tình nữ trong ca dao VN vẫn không thôi mơ mô.ng. Và  tình yêu của các nàng tuy có e ấp nhưng vẫn không giấu được vẻ nồng nàn tha  thiết. Quả thế, người phụ nữ VN với bản tính đa cảm và lãng mạn nên trong những  ngày còn con gái thơ mộng đó, bảo sao nàng không hằng mơ ước tới cảnh sống nên  thơ :Sáng trăng trải chiếu hai hàngBên anh đọc sách bên nàng quay  tợĐôi khi chợt thức giấc giữa canh khuya, nàng thao thức nghĩ đến  tương lai, làm thân con gái không tự quyết được cuộc đời của mình, mà "gái chính  chuyên chỉ lấymột chồng", trong nhờ, đục chịu, bảo sao nàng không âu lo,  thắc mắc :Lênh đênh một chiếc thuyền tìnhMười hai bến nước biết gửi  mình về đâủHoặc :Thân em như tấm lụa đàoPhất phơ giữa chợ  biết vào tay aỉTuy vậy, tình cảm của nàng lúc này không sôi nổi bồng  bột mà luôn luôn đắn đo cân nhắc. Nàng nhớ lời cha mẹ thường dặn dò về việc chọn  bạn trăm năm :Dặn con con có nghe choChọn người quân tử, đói no cũng  đành.Nhưng người quân tử, mẫu người chồng lý tưởng của nàng như thế  nào ?Sống trong xã hội trọng văn học như xã hội ta, "người ấy" trước hết  phải là văn nhân trí thức :Ước gì cho Bắc hợp ĐôngCho chim loan  phượng, ngô đồng sánh đôịƯớc gì cho quế sánh hồiƯớc gì ta sánh được  người văn nhân.Lấy được người chồng khôn ngoan học giỏi, tương lai  nàng hẳn có phận nhờ :Phận gái lấy được chồng khônXem bằng cá vượt vũ  môn hóa rồng.Nhưng sống ở đời vàng thau lẫn lộn, mà người lý tưởng  lại quá hiếm hoi :Một vũng nước trong dăm bảy dòng nước đụcMột trăm  người tục không được một chục người thanh.Một mình em đứng giữa  mạn thuyềnBiết lấy ai mà trao duyên gởi phận cho đẹp lòng thế  gian.Và ngay chính nàng, ai biết được giá trị tài đức của nàng mà  tìm đến, nên chi nàng chỉ còn biết mong mỏi chờ trông :Còn đang chọn đá  thử vàngNgọc lành ai quẩy ra đường bán raọQuan quan hai chữ thư  cưuMong người quân tử hảo cầu kết duyên.Nếu không lấy được người văn  nhân quân tử thì nàng cũng mong ước được kết nghĩa vợ chồng với đấng anhhùng  trượng phu :Lộc còn ẩn bóng cây tùngThuyền quyên đợi khách anh hùng  sánh vaịNgười khách anh hùng ấy hẳn phải tìm trong đám tướng sĩ  :Trai khôn kén vợ chợ đôngGái khôn tìm chồng giữa chốn ba  quân.Hiện giờ trong đám thanh niên trai trẻ, các bậc anh hùng quân  tử chưa lộ được chân tướng, thôi thì tốt nhất hãy chọn những người con nhà dòng  dõi danh giá hay cha mẹ là người hiền đức, vì :Mạch trong nước chảy ra  trongThế nào đi nữa con dòng cũng hơn.VàCây xanh thì lá  cũng xanhCha mẹ hiền lành để đức cho con.Dầu gì thì nàng cũng  mong lấy được người xứng đôi vừa lứa với mình :Đào tơ sen ngó xanh  xanhNgọc lành phải giá, gái lành phải duyên.Cho hay tiên lại gặp  tiênPhượng hoàng há dễ đứng bên đàn gà.Có lấy được chồng xứng  đáng mới bõ công trang điểm bấy lâu :Lấy chồng cho đáng tấm chồngBõ  công trang điểm má hồng răng đen.Ngay cả những cô gái sống trong gia  đình nghèo hèn, tầm thường cũng ước ao lấy được người chồng có dăm ba chữ trong  bụng, hơn là người giầu có vô học:Chẳng tham vựa lúa anh đầyTham dăm  ba chữ cho tày thế gian.Thế rồi một ngày kia, cơ duyên đưa đến, nàng  đã gặp người trong mộng của mình:- Có thể do cùng làm việc với nhau  :Vụ năm cho đến vụ mườiTrong làng kẻ gái người trai đua  nghề.- Có thể do bạn bè giới thiệu :Ấy ai dắt mối tơ  mànhCho thuyền quen bến, cho anh quen nàng.- Có thể gặp nhau nơi  hội hè đình đám :Trèo lên quan dốcNgồi gốc cây đaAi xui cho đôi  mình gặpXem hội cái đêm hôm rằm, rằm tháng giêng.- Cũng có thể  do sự tình cờ mà hội ngộ :Mưa từ trong núi mưa raMưa khắp thiên hạ  mưa qua chùa ThầỵĐôi ta bắt gặp nhau đâyNhư con bò gầy gặp bãi cỏ  hoang.Hai bên, chàng cũng như nàng đang thời mơ hoa, đang khao khát  tìm kiếm người tình trong mộng, nay bắt gặp nhau "đồng thanh tương ứng, đồng khí  tương cầu", tiếng sét ái tình tự nhiên phải đến, làm sao tránh khỏi  :Thiên duyên kỳ ngộ gặp chàngKhác nào như thể phượng hoàng gặp  nhaụSau đó, người con trai đã kiếm cớ mời trầu để làm thân :Gặp  nhau ăn một miếng trầuGọi là chút nghĩa về sau mà chàọVà  rồi:Vôi nồng trầu thắm ai ơiGá duyên chồng vợ ở đời trăm  năm.Nhưng sống trong xã hội theo nho giáo phong kiến xưa, sự tự do  luyến ái, tự do hôn nhân không được chấp nhận, lại thêm bản tính của người con  gái nhút nhát e thẹn nên dù trong lòng yêu ai:Từ khi gặp mặt giữa  đàngThiếp quyết yêu chàng, cha mẹ nào haỵNàng vẫn phải giữ mình  trong lễ giáo, chờ đợi cha mẹ quyết định cuộc hôn phối của mình :Phụ mẫu  sở sanhĐể phụ mẫu đi.nh.Trong việc vợ chồngChờ lệnh mẹ  chạThế nên, nàng chỉ biết chiều chiều trong những lúc thư nhàn, âm  thầm nhớ ai, cùng ôn lại những kỷ niệm trong ngày tao ngộ :Chiều chiều  lại nhớ chiều chiềuNhớ người quân tử khăn điều vắt vaịTrong khi  làm việc, chợt nhớ đến chàng thì nàng không khỏi ngừng thoi mơ mộng :Đêm  khuya dệt cửi tơ vàng Chợt nhớ đến chàng, cửi lại dừng thoịVà  không thể không thầm ước mơ :Anh còn son, em cũng còn sonƯớc gì ta  được làm con một nhà.Rồi một ngày đẹp trời nào đó, chàng đã tìm đến  làm quen với gia đình. Ôi làm sao nói xiết được nỗi vui mừng của nàng lúc ấỵ  Nhưng trước mặt người thân nàng không dám lên tiếng mà chỉ dám ngó sơ một chút  mà thôi :Ngó anh không dám ngó lâuNgó qua một chút đỡ sầu mà  thôịVà cũng vì sợ cha mẹ đoán biết tinh ý đôi bên nên chàng và nàng  thỉnh thoảng mới dám liếc nhau :Yêu nhau con mắt liếc quaSợ chúng bạn  biết, sợ cha mẹ ngờ.Nhưng trong thoáng giây phút mà bốn con mắt gặp  gỡ nhau đó, họ đủ gửi cho nhau bao nhiêu tình ý. Và đứng trước mặt ai kia, nàng  không khỏi lúng túng, giơ tay làm một cử chỉ bâng quơ :Đưa tay mà ngắt  cọng ngòThương anh đứt ruột giả đò ngó lợChính cử chỉ vô tình ấy  lại cực tả được cái hữu tình trong lòng nàng. Vâng, nó đã biểu lộ sự xúc động,  sự xốn xang đang tràn dâng trong lòng nàng lúc đó.Từ đấy chàng chăm chỉ qua  lại thăm viếng gia đình nàng, và dần dần chiếm được cảm tình của cha mẹ  nàng:Năng mưa thì giếng năng đầyAnh năng đi lại mẹ thầy năng  thương.Nàng nhận thấy, cha mẹ nàng không những có cảm tình với chàng  ,mà còn lộ ý sẽ tán thành cuộc nhân duyên của đôi bên; từ đó nàng mới dám mạnh  bạo tiến xa hơn trong cuộc tình.Lúc chưa chọn được người yêu thì nàng băn  khoăn, lo lắng; khi chọn được rồi thì tình yêu của nàng rất mực lãng mạn, tha  thiết. Nàng những ước mong được gặp ai luôn :Ước gì sông hẹp một  gangBắc cầu giải yếm cho chàng sang chơịHình ảnh của người yêu  đã chi phối tất cả tâm hồn nàng. Quả tình yêu như có phép mầu làm thăng hoa cuộc  sống, nhan sắc của nàng bỗng đẹp rộ lên, đôi mắt thêm long lanh, nét mặt thêm  rạng rỡ, má thêm đỏ, tóc thêm mướt :Vì chưng ăn miếng trầu anh,Cho  nên má đỏ, tóc xanh đến giờ...Từ khi có tình yêu, cuộc sống của nàng  trở nên rộn rã khác thường. Không gian cũng tràn ngập yêu thương, mọi vật vô tri  hiện diện chung quanh nàng đều trở thành có ý nghĩa; chúng như có linh hồn, chia  sẻ với nàng từng phút giây hạnh phúc Chén tình là chén say sưaNón tình em  đội nắng mưa trên đầuLược tình em chải trên đầuGương tình soi mặt lầu  lầu sáng trong.Nàng mong sớm có ngày chàng và nàng sẽ cùng nhau  trong cuộc sống thân cận lứa đôi :Ước sao ăn ở một nhàRa vào đụng  chạm kẻo mà nhớ thương.Trí tưởng tượng của nàng còn vẽ phóng ra một  cuộc sống vợ chồng tràn ngập hạnh phúc. Trong đó, cuộc sống của nàng gắn bó  thiết tha với cuộc sống củachàng :Cái quạt mười tám cái nanỞ giữa  phết giấy hai nan hai đầuQuạt này anh để che đầuĐêm đêm đi ngủ chung  nhau quạt nàỵƯớc gì chung mẹ chung thàyĐể em giữ cái quạt này làm  thânRồi ra chung gối chung chănChung quần chung áo chung khăn đội  đầụNằm thì chung cái giường tàuDậy thì chung cả hộp trầu ống vôiĂn  cơm chung cả một nồiGội đầu chung cả dầu hồi nước hoaChải đầu chung cái  lược ngàSoi gương chung cả cành hoa giắt đầụTrong những ngày  tháng yêu đương thơ mộng đó, khi được dịp gần gũi bên người tình, nàng săn sóc  chàng một cách rất tình tứ :Thương anh tha thiết, thiết thaÁo em hai  vạt trải ra anh ngồi.Và nàng đã âu yếm mời chàng những miếng trầu  tình nghĩạ Nàng đã giải thích cho người bạn tình hay, nàng đã têm những miếng  trầu đó thật đặc biệt, dành riêng cho chàng, trong đó gói ghém biết bao nhiêu  tình ý mặn nồng. Đối với nàng, miếng trầu lúc này không chỉ là một vật chất đơn  thuần mà là một biểu hiện của tình yêụ Nói khác đi, nó chính là tình yêu của  nàng đã hóa thân:Trầu này trầu tính trầu tìnhTrầu nhân trầu nghĩa  trầu mình, trầu tạTrầu này têm tối hôm quaDấu cha, dấu mẹ đem ra cho  chàng.Suốt thời gian này, nàng và người yêu đã có với nhau khá nhiều  kỷ niệm nên thợ Trong đó, mỗi cảnh sắc thiên nhiên họ đã cùng nhìn ngắm; mọi nơi  chốn họ đãcùng đi qua... không những là chứng nhân cho cuộc tình này, mà còn  là đơn vị để so sánh thực tại tình yêu của họ :Nước sông Tô vừa trong,  vừa mátEm ghé thuyền vào đỗ sát thuyền anh.Dừng chèo muốn ngỏ tâm  tìnhSông bao nhiêu nước thương mình bấy nhiêụTình yêu của nàng và  chàng đã chan hòa trong không gian, đã tràn ngập trên cây cỏ... Dưới con mắt yêu  đương của nàng, giữa không gian và tình người không còn biên giới nữa; nàng  không còn nhận biết, tình yêu của nàng bát ngát mênh mông như đồng lúa, hay đồng  lúa mênh mông bát ngát như tình yêu của nàng : Đứng bên ni đồng, ngó bên  tê đồngthấy mênh mông bát ngátĐứng bên tê đồng, ngó bên ni đồngthấy  bát ngát mênh mông.Rồi tới một ngày nào đó chàng phải rời xa, phải trở  về cố hương. Vì quá quyến luyến ai, nàng thường viện cớ này cớ nọ, năn nỉ chàng  nán lại :Gió vàng hiu hắt đêm thanhĐường xa, dặm vắng xin anh đừng  về.Nếu không thể đặng đừng, nàng tha thiết xin chàng :Chàng  về để áo lại đâyPhòng khi em nhớ cầm tay đỡ buồn.Nàng quá bịn  rịn nên chi đã ba phen lên ngựa, chàng vẫn chưa thể dứt áo mà đi :Ba phen  lên ngựa ra vềCầm cương níu lại xin đề câu thợCâu thơ ba bốn câu  thơCâu đợi, câu chờ, câu nhớ, câu mong.Trong giây phút từ ly  ấy,nàng không quên dặn dò khích lệ chàng, hãy vững lòng tin ở tương lai tốt đẹp  mà cố gắng thuyết phục cha mẹ chấp nhận cuộc hôn nhânnày :Anh về em  nắm cổ tayEm dặn câu này anh chớ có quênNon sông đã nặng lời  nguyềnĐừng non tay lái cho thuyền lật ngangMuốn sang, khảm cố mà  sang.Riêng nàng xin hứa, sẽ một lòng gìn vàng, giữ ngọc đợi người  :Duyên đôi ta thề nguyền từ trướcBiết bao giờ ta được cùng  nhaụTương tư mắc phải mối sầuEm đây vẫn giữ lấy mầu đợi  anh.Không chỉ riêng nàng, cả chàng cũng nguyện giữ mình trong sạch,  chờ ngày thành hôn :Mẫu đơn nở cạnh nhà thờĐôi ta trinh tiết đợi chờ  lấy nhaụLời cuối cho chàng là nỗi băn khoăn không biết bao giờ chàng  trở lại :Nhạn về bể bắc nhạn ơiBao thuở nhạn hồi để én đợi trông  ?Và giờ đây chàng đã thực sự lên đường. Nàng đã tiễn đưa ai bằng hai  hàng nước mắt :Đưa nhau một bước lên đườngCỏ xanh hai dãy mấy hàng  châu sạVà nàng còn đứng nhìn với theo mãi cho tới khi bóng chàng  khuất hẳn, chỉ còn đây một mình nàng nhỏ bẻ, cô đơn trước không gian bao la,  sông nước mênh mông, rừng cây thăm thẳm :Anh đi em một ngó chừngNgó  sông sông rộng, ngó rừng rừng sâụVà từ đó,nỗi nhớ, niềm thương không  lúc nào nguôi ngoai :Một thương, hai nhớ, ba sầuCơm ăn chẳng được, ăn  trầu cầm hơịThương chàng lắm lắm chàng ơiBiết đâu thanh vắng mà ngồi thở  than.Tâm sự riêng của nàng không thể bày tỏ cùng ai, có chăng là  ngọn đèn dầu trong đêm khuya khoắt. Thương thay ! ngọn đèn cũng đã tắt lụi để  mình nàng cô đơn, vò võ, gậm nhấm mối sầu xa cách :Đêm khuya thắp chút  dầu dưTim lan cháy lụn, sầu tư một mình.Tin tức của ai một ngày  một vắng, nhưng nàng đã quyết tâm đợi chờ :Sông sâu cá lội mất  tămChín tháng cũng đợi một năm cũng chờ.Và rồi :Dầu xa,  dầu cách mấy nămNhưng em cũng phải chí tâm đợi chàng.Và  :Một chờ, hai đợi, ba trôngBốn thương, năm nhớ, bảy tám chín mong,  mười tìm.Vâng, đúng thế :Thương nhau nên phải đi tìmNhớ  nhau một lúc như chim lạc đàn.Nàng là phận gái, đâu dám phiêu lưu,  nên những ao ước:Ước gì có cánh như chimBay cao, liệng thấp đi tìm  người thương.Và ngày ngày chỉ biết nhìn về hướng chàng đi để mongthấy  bóng ai về. Nhưng than ôi:Núi cao chi lắm núi ơiNúi che mặt trời, chẳng  thấy người thương.Nhiều lúc quá tủi thân, nàng tìm một xó vắng ngồi  khóc, để mặc cho hai dòng nước mắt dầm dề tuôi rơi:Nhớ ai em những khóc  thầmHai hàng nước mắt đầm đầm như mưạTrong đám chị em bạn bè, có  người biết được tình cảnh thương nhớ, đợi chờ của nàng, đã lên tiếng khuyên nhủ  :Duyên kia ai đợi mà chờTình kia ai tưởng mà tơ tưởng tình ?Nhưng  nàng không muốn nghe, một mực khẳng định :Tôi thương người ấy nhiều  nhiềuNgười ấy thương lại bao nhiêu mặc lòng.Và nàng vẫn thầm hỏi ai  kia còn nhớ đến nàng chăng?Riêng nàng, nguyện một dạ thủy chung đợi  chờ:Thuyền ơi có nhớ bến chăngBến thì một dạ khăng khăng đợi  thuyền.B. KHI ĐÃ LẬP GIA ĐÌNHThời gian lặng lẽ trôi qua, rồi  một ngày kia :Nhờ ơn cô bác giúp lờiChị em giúp của, ông trời định  đôịChàng trai đã được cha mẹ chấp thuận trở lại chốn cũ, cưới người  tình xưạ Sau khi đã đủ lễ bộ "tiền cưới trao tay", "tiền cheo rấp nước",  chàng đã được phép đón dâu đị Khao khát là thế, chờ đợi là thế mà khi xuất giá  vu qui, người thiếu nữ phải rời xa cha mẹ, rời xa mái nhà thân yêu, đã không  khỏi ngậm ngùi lưu luyến :Ra đi ngó trước ngó sauNgó nhà mấy cột, ngó  cau mấy buồng.Nhưng :Thuyền phải theo lái, gái phải theo  chồngChồng đi hang rắn hang rồng cũng theọNay lấy được người  chồng yêu thương, xứng ý vừa đôi là nàng đã được an ủi rất nhiềụ Về đến nhà  chồng, khi tiệc tùng đã xong, bà con đã ra về, trong phòng riêng chỉ còn nàng  đối diện với người thương, nói làm sao xiết cái hạnh phúc của vợ chồng nàng  trong đêm tân hôn ấỵ Chúng ta thử tưởng tượng một mẫu đối thoại dí dỏm của cô  dâu chú rể trong đêm động phòng hoa chúc. Cô dâu e lệ hỏi chú rể :Đêm  khuya thiếp mới hỏi chàngCau xanh ăn với trầu vàng xứng  chăng?Chú rể sung sướng hiêu hiêu đắc chí trả lời :Trầu vàng  nhá với cau xanhDuyên em sánh với tình anh tuyệt vời !Sau đó,  chàng bắt đầu nịnh vợ nhưng rồi lại hơi tỏ ý ghen bóng ghen gió. Thật ra, đây  chỉ là một cách nói làm duyên với cô vợ mới cưới mà thôi :Cổ tay em trắng  lại tròn...Để cho ai gối đã mòn một bên ?Cô dâu hẳn sẽ trả lời,  đại khái là :Thân em như tấm lụa đàoDám đâu xé lẻ vuông nào cho  aịDù đã biết chắc tình yêu tuyệt đối thủy chung của vợ, chàng vẫn  muốn được nàng xác định một lần. Sau khi đã thỏa lòng mong đợi, chàng sung sướng  tận hưởngcái hạnh phúc đầu gối tay ấp của mình :Gối chăn gối chiếu  không êmGối lụa không mềm bằng gối tay em !Và hai vợ chồng đã  mãn nguyện cho cuộc hôn phối tốt đẹp này :Anh lấy được em, bõ công ao  ướcEm lấy được anh, thỏa dạ ước ao !1. Bổn phận đối với gia  đình nhà chồng.Sau cái đêm tân hôn ân ái mặn nồng đó, chàng trai biết  mình phải làm gì :Dạy con từ thuở còn thơDạy vợ từ thuở bơ vơ mới  về.Chàng rất mực khôn khéo, chàng hiểu rõ tâm lý đàn bà :Chim  khôn chết mệt vì mồiNgười khôn chết mệt vì lời nhỏ tọChàng đã  nhỏ to với cô vợ mới cưới những gì ?Mẹ già khó lắm em ơiNhịn ăn nhịn  mặc nhịn lời mẹ chaNhịn cho nên cửa, nên nhàNên kèo, nên cột, nên xà tầm  vông.Nhịn cho nên vợ nên chồngThì em coi sóc lấy trong cửa  nhà.Và :Liệu mà thờ kính mẹ chaĐừng tiếng nặng nhẹ người  ta chê cườịĐược vuốt ve tự ái, được khích lệ bởi tình yêu thương,  người thiếu phụ nhất định sẽ đủ sức chịu đựng mà vượt qua mọi khó khăn trong  cảnh làm dâu, thực hiện được trọn vẹn bổn phận của người đàn bà, "Có chồng  phải gánh giang san nhà chồng".Ngoài bổn phận thay chồng phụng dưỡng cha  mẹ chồng :Tôm càng lột vỏ bỏ đuôiGiã gạo cho trắng mà nuôi mẹ  già.Mẹ già là mẹ già anhEm vô bảo dưỡng cá canh cho  thường.Nàng còn phải có ý tứ, giữ gìn từng lời ăn tiếng nói với mọi  người xung quanh :Làm dâu khổ lắm ai ơiVui chẳng dám cười, buồn chẳng  dám than.Phải thức khuya dậy sớm coi sóc việc nhà :Năm canh  thì ngủ lấy baHai canh coi sóc cửa nhà làm ăn.Nếu may mắn  được cha mẹ chồng là người hiền đức, biết điều, thấy nàng dâu đảm đang, nết na  thì cũng nể vì :Hoa thơm ai chẳng muốn đeoNgười khôn ai nỡ nói nhau  nặng lờịHoặc :Hoa thơm ai chẳng nâng niuNgười khôn ai  chẳng mến yêu mọi bề.Nàng còn được cả họ hàng nhà chồng quý mến  :Hạt lúa vàng, hạt thóc cũng vàngAnh yêu em, bác mẹ họ hàng cũng  yêụThì nàng sẽ được sống những ngày êm đềm, hạnh phúc trong gia đình  nhà chồng. Trong trường hợp này, ta sẽ không ngạc nhiên khi thấy nàng dâu đã tìm  thấy ởngười mẹ chồng hiền đức bao dung đó, một hương vị ngọt ngào đậm đà của  tình mẫu tử :Mẹ già như chuối ba hươngNhư cơm nếp một như đường mía  laụChăm sóc hầu hạ cha mẹ chồng, nàng lại chạnh nghĩ đến cha mẹ  mình:Vẳng nghe chim vịt kêu chiềuBâng khuâng nhớ mẹ chín chiều ruột  đau.Chiều chiều ra đứng ngõ sauTrông về quê mẹ ruột đau chín  chiềụNhiều khi nhớ quá, nàng chẳng thiết ăn uống :Gió đưa cây  cửu lý hươngTừ xa cha mẹ thất thường bữa ăn.Sầu riêng cơm chẳng muốn  ănĐã bưng lấy bát lại dằn xuống mâm.Từ ngày lấy chồng xa xứ, có  muốn thăm hỏi cha mẹ cũng rất khó khăn. Nàng thương cha mẹ nàng đã không được  hưởng cái hạnh phúc có con gái lấy chồng gần :Có con mà gả chồng  gầnCó bát canh cần nó cũng đem chọHoặc :Có con mà gả  chồng gầnNửa đêm đốt đuốc đem phần cho chạĐể tỏ lòng báo đáp  trong muôn một, mỗi khi nghe tin ai sắp về quê mẹ , nàng vội vàng gửi gấm chút  quà với tất cả tấm lòng hiếu kính ,xót xa :Ai về tôi gửi buồng  cauBuồng trước kính mẹ, buồng sau kính thầỵAi về tôi gửi đôi  giầyPhòng khi mưa nắng để thầy mẹ đi2. Bổn phận đối với con,  thiên chức làm me..Ngoài bổn phận đối với gia đình nhà chồng, người phụ  nữ còn có bổn phận đối với con, nói khác đi, là bổn phận làm mẹ, một thiên chức  thiêng liêng của người phụ nữ. Từ khi con mới là thai nhi trong bụng, cho đến  lúc sinh ra đời, nàng đã chịu bao nỗi vất vả :Con mẹ có thương mẹ  thayChín tháng mười ngày, mang nặng đẻ đauThuở con còn tấm bé,  nàng phải thức khuya dậy sớm, chăm sóc cho con từng miếng ăn, giấc ngủ  :Gió mùa thu mẹ ru con ngủNăm canh chầy thức đủ năm  canh.Nàng sung sướng theo dõi từng phát triển lớn khôn của con thơ  :Con ăn, con bú, con nôCon lẫy, con bò, con chững, con điBiết bao  bú mớm bù trì.Gặp cảnh nhà nghèo, mưa dột, nàng vội nhường chỗ khô  ráo cho con :Bên ướt mẹ nằm, bên ráo con lăn.Nếu bị chồng phụ  bạc, bỏ bê gia đình, nàng một mình vất vả nuôi con. Thân nàng chẳng quản, chỉ  thương cho con phải chịu thiếu thốn :Nước non lận đận một mìnhThân cò  lên thác xuống ghềnh bấy naỵAi làm cho bể kia đầyCho ao kia cạn cho gầy  cò con.Trong trường hợp người chồng chẳng may mất sớm, nàng phải làm  ăn cơ cực, không chỉ ban ngày, mà đôi khi lặn lội cả đêm khuya mới mong kiếm đủ  tiền nuôi bầy con dạị Lại khi xẩy cảnh hiểm nguy, nàng sẵn sàng chịu trận, miễn  sao vẫn giữ được tiết sạch giá trong để bảo vệ đời sống tinh thần cho các con  :Con cò mà đi ăn đêmĐậu phải cành mềm lộn cổ xuống aọÔng ơi ông  vớt tôi naoTôi có lòng nào ông hãy xáo măng.Có xáo thì xáo nước  trongĐừng xáo nước đục đau lòng cò con.Người mẹ thương con đến thế,  làm sao có thể bỏ con một mình mà bước đi bước nữa :Trời mưa bong bóng  bập bồngMẹ đi lấy chồng, con ở với ai ?Điều đó cho thấy, nàng  không bước đi bước nữa, không phải vì cái danh hão "tiết hạnh khả phong" mà  chính vì lòng thương con vô bờ, vô bến của người me.. Lại những khi con đau ốm  hay gặp hoạn nạn thì lòng mẹ như nát, như tan :Con chim trên rừng kêu  thánh tha thánh thótMẹ thương con cắt ruột xẻ haịRồi với thời  gian, con càng khôn lớn, bổn phận của mẹ càng khó khăn :Miệng ru mắt nhỏ  hai hàngNuôi con càng lớn mẹ càng thêm loVì sao? Vì nàng biết,  ngoài sự chăm sóc thương yêu, bây giờ nàng còn có trách nhiệm giáo dục trẻ thơ  cho nên người hữu du.ng. Nàng muốn các con nghe nàng, không chỉ bằng trái tim  thương yêu mà bằng cả lý trí xét đoán phải trái nữa :Con ơi muốn nên thân  người"Lắng tai" nghe lấy những lời mẹ chạĐối với con gái, nàng  dậy dỗ rất kỹ về nữ công nữ hạnh, sửa soạn cho con trở thành người phụ nữ hoàn  toàn sau này :Gái thì giữ việc trong nhàKhi vào canh cửi khi ra thêu  thùaNgoài ra ,con gái cũng cần phải biết :Học buôn học bán cho tày người  tạCon đừng học thói chua ngoaHọ hàng ghét bỏ người ta chê cườịDù no,  dù đói cho tươiKhoan ăn bớt ngủ liệu bài lo toan.Đối với con  trai, nàng khuyến khích con chăm chỉ học hành, mong có ngày tạo nên sự  nghiệp:Con ơi con học cho cầnBút nghiên cha sắm, áo quần mẹ  maỵCon ơi con học cho hayCó công mài sắt có ngày nên kim.Và  không quên nhắc nhở con, ăn ở sao cho ra người đạo nghĩa :Nuôi con cho  được vuông trònMẹ thầy dầu dãi xương mòn gối long.Con ơi cho trọn hiếu  trungThảo ngay một dạ kẻo luống công mẹ thầỵTóm lại, trong bổn  phận làm mẹ, vì quá thương con nàng đã gánh chịu bao nỗi khổ cực, với niềm mong  ước duy nhất : con sẽ nên người !Mẹ nuôi con bấy lâu rồiNuôi con cho  đến ngày thành người mới nghẹCông trình nuôi con của các bậc làm cha  làm mẹ to tát là thế. Song bởi lòng thương yêu con mà tự nguyên hy sinh nên các  người chẳng bao giờ kể lể công ơn:Chim trời ai dễ đếm lôngNuôi con ai  dễ kể công tháng ngàỵNgay cả khi con đã khôn lớn ra đời, mẹ vẫn dõi  theo từng bước con đị Phải thời chinh chiến, mẹ già lại gánh gạo tiễn con lên  đường :Chém cha cái giặc chết hoangLàm cho thiếp phải gánh lương theo  chồng.Gánh từ xứ bắc xứ đôngĐã gánh theo chồng lại gánh theo  con.Từ đó, mẹ già lại ngày ngày khắc khoải chờ trông :Mẹ  trông con ngồi cầu Ái TửVợ trông chồng ra đứng núi Vọng PhụMỏi mòn bóng  xế trăng luKhác chi con ve kêu mùa hạBiết mấy thu cho nguôi  lòng.Ôi công cha ,nghĩa mẹ nói làm sao xiết ! Công cha như núi  Thái SơnNghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy rạ3-Bổn phận  đối với chồng, thiên chức làm vơ..Ngay khi vừa bước chân về nhà chồng, cô  dâu mới đã tự nguyện đem tất cả thiện chí, tài đức của mình để xây dựng hạnh  phúc gia đình :Nguyện với trăng giàTơ hồng kết lại một nhà đầm ấm yên  vuịViệc đầu tiên, nàng bỏ bớt điểm trang, tỏ ra ta đây là gái đã có  chồng :Có chồng bớt áo thay vaiBớt màu trang điểm kẻo trai nó  lầm.Rồi sẵn sàng cùng chồng chia ngọt sẻ bùi, đồng lao cộng khổ  :a. Nếu chồng nàng là con nhà nông, nàng vui vẻ cùng chàngchia phần công  tác.Từ việc đồng áng:Trên đồng cạn, dưới đồng sâuChồng cày, vợ  cấy, con trâu đi bừạĐến chuyện bếp nước, quẩy cơm:Trăng chưa  cho lúa chín vàngCho anh đi gặt, cho nàng quẩy cơm.Vào những tháng  rảnh rỗi, nàng lại cùng chồng sửa sangmái ấm gia đình :Em về cắt rạ,  đánh gianhChặt tre, chẻ lạt cho anh lợp nhà.Sớm khuya hòa thuận đôi  taHơn ai gác tía, lầu hoa một mình.Còn những ngày được mùa, tuy phải  làm việc cực nhọc, đầu tắt mặt tối, nhưng nàng rất phấn khởi vì biết rằng sẽ có  đủ tiền đóng thuế, đóng sưu (tức chuộc sưu dịch) cho chồng. Chàng hẳn yên lòng  khi đã làm tròn bổn phận công dân, lại được miễn hết các việc tạp dịch vất vả  :Tháng năm gặt hái đã xongNhờ trời một mẫu năm nong thóc đầỵNong  thóc đầy em say, em giãTrấu ủ phân, cám bã nuôi heọSang năm lúa tốt,  tiền nhiềuEm đem đóng thuế, đóng sưu cho chồng.Hơn nữa, nàng còn  tính đến chuyện mua nhiêu, mua xã cho chồng để chàng có được chút danh phận với  đờị Muốn thế, nàng tự nhủ, phải làm việc hơn nữạ Nghĩa là ngoài công việc đồng  áng, nàng còn phải lo cửi canh để làm tăng gia ngân quĩ gia đình :Con rô  nó rạch lên phênUốn tay cho mềm, dệt cửi cho ngoan.Có tiền ta đóng việc  quan cho chồng.Một khi chồng nàng được dự vào hàng quan viên trong  làng, chàng chẳng những không phải lo chuyện bị gọi đi phu phen tạp dịch cực khổ  nữa, mà vào những ngày hội hè đình đám, chàng còn được khăn đống áo dài, ăn trên  ngồi trước, vẻ vang như ai (ý chỉ hàng chức sắc, là những người có khoa bảng,  chức tước hoặc được phẩm hàm vua ban, hay những vị chức dịch trong  làng).b. Nếu chồng nàng là học trò.Sống trong một xã hội trọng văn  học cử nghiệp như xã hội VN ta, nếu nàng lấy được người chồng là học trò, đang  theo đòi việc nghiên bút thì nàng vô cùng hểhả; nàng quyết lòng nuôi chàng  ăn học cho đến thành tài :Em thời canh cửi trong nhàNuôi anh ăn học  đăng khoa bảng vàng.Hiện tại, nàng đang được sống trong cảnh êm đềm,  thơ mô.ng. Khi thì vợ chồng làm việc chung bóng dưới đèn :Em ngồi canh  cửi trong khungAnh đến ngồi học cùng chung một đèn.Khi thì bên  nhau dưới ánh trăng thanh :Sáng trăng giải chiếu hai hàngBên anh đọc  sách, bên nàng quay tợNàng không quản ngại thức khuya dậy sớm chăm  sóc, nhắc nhở chồng trau luyện thi phú, dùi mài kinh sử :Khuyên anh đọc  sách, ngâm thơDầu hao thiếp rót, đèn mờ thiếp khêụVà :Canh  một dọn cửa, dọn nhàCanh hai dệt cửi, canh ba đi nằm.Canh tư bước sang  canh nămTrình anh dậy học chớ nằm làm chịĐể khích lệ chồng cũng  như mình vượt thắng những giây phút nhọc nhằn, lười biếng, chán nản... nàng vẽ  ra một tương lai xán lạn khi chàng được đăng khoa bảng vàng :Nữa mai chúa  mở khoa thiBảng vàng chói lọi kia để tên anh.Và nhất là cảnh  tượng huy hoàng, náo nhiệt trong ngày chàng tân khoa tiến sĩ vinh qui bái tổ  :Võng anh đi trước, em thì võng sauTàn, quạt, hương án theo  hầuRước vinh qui về nhà bái tổNgả trâu bò làm lễ tế vuaHọ  hàng ăn uống say sưaHàng tổng, hàng xã mừng cho ông nghè. Ngoài ra,  chàng còn làm vẻ vang tổ tông và bảo đảm cho gia đình một đời sống sung túc,  danh giá :Trước là vinh hiển tổ tôngSau là xiêm áo thảnh thơiƠn  trời, lộc nước đời đời hiển vinh.Dám hỏi trong xã hội ta xưa kia, có  bao nhiêu chàng trai khoa danh hiểu đạt mà không nhờ vào sự khích lệ và tận tình  giúp đỡ của các bậc hiền phụST</blockquote>

Tên

Mã xác nhận