CHƯƠNG 1 - Mua một, tặng hai
Bạn sẽ làm gì để kiếm đƣợc tiền khi tất cả những gì bạn có chỉ là 5 đôla và hai giờ đồng hồ? Đây là một bài tập tôi giao cho sinh viên ở một trong số các lớp học tôi phụ trách tại trƣờng đại học Stanford. Có mƣời bốn nhóm thực hiện và mỗi nhóm đƣợc nhận một phong bì có 5 đôla tƣợng trƣng cho “hạt giống tài chính” của mình. Trƣớc hết họ có thể dành bao nhiêu thời gian tùy ý cho việc lập kế hoạch. Tuy nhiên, một khi đã mở bao thƣ thì mỗi nhóm đều chỉ có hai tiếng đồng hồ để có thể kiếm đƣợc càng nhiều tiền càng tốt. Thời hạn để hoàn thành bài tập này là từ chiều thứ Tƣ đến tối Chủ nhật. Sau đó, vào tối Chủ nhật, mỗi nhóm phải gửi cho tôi một văn bản kể về những gì họ đã làm, và đến thứ Hai thì mỗi nhóm có ba phút để trình bày dự án của mình với cả lớp. Từ bài tập này, bằng việc tìm kiếm các cơ hội, thách thức những quan niệm truyền thống, biết tận dụng và phân bố những nguồn lực có hạn và sức sáng tạo của mình, các sinh viên của tôi đã có đƣợc nguồn cảm hứng về việc khởi nghiệp kinh doanh.
Các bạn sẽ làm gì nếu nhận đƣợc thách thức này? Khi tôi hỏi hầu hết các nhóm thực hiện, thƣờng sẽ có ngƣời la lên: “Đi Las Vegas,” hoặc “Mua vé số.” Chúng tạo ra những trận cƣời lớn trong lớp. Nếu ai đó thực hiện những gợi ý này thì chắc hẳn sẽ có rủi ro nhiều hơn là nhận đƣợc một phần thƣởng lớn vì cơ hội thắng rất hiếm hoi. Còn những đề xuất phổ biến tiếp theo là mở một tiệm rửa xe hoặc một quầy bán nƣớc bằng việc sử dụng khoản tiền 5 đôla để trang bị những vật dụng thiết yếu. Đây là một lựa chọn tốt cho những ai muốn kiếm một vài đồng lời từ 5 đôla có sẵn trong hai giờ đồng hồ. Nhƣng hầu hết các sinh viên của tôi cuối cùng đều tìm ra những hƣớng đi vƣợt xa các giải pháp thông thƣờng. Họ đã thách thức các giả định truyền thống để mở ra chân trời rộng lớn những điều bất khả thi, nhằm tạo ra nhiều giá trị càng tốt.
Họ đã làm đƣợc điều này nhƣ thế nào? Theo quan sát của tôi, những nhóm kiếm đƣợc nhiều tiền nhất thực chất chẳng cần dùng đến 5 đôla cho trƣớc. Họ nhận ra rằng tập trugn vào tiền làm cho vấn đề trở nên chật hẹp, nên họ quyết định tiếp cận vấn đề ở khía cạnh rộng hơn: Chúng ta có thể làm gì để kiếm tiền nếu chúng ta bắt đầu bằng hai bàn tay
trắng? Họ tăng cƣờng khả năng quan sát của mình, tận dụng các tài năng sẵn có, và mở rộng cửa cho sự sáng tạo để nhận ra vấn đề bên trong mình. Đó là những vấn đề họ đã trải qua hoặc thấy ngƣời khác gặp phải, là những vấn đề họ có thể đã gặp trƣớc đó nhƣng chƣa từng nghĩ cách để giải quyết. Những vấn đề này ở đâu đó quanh ta nhƣng không phải ai cũng nhận thấy chúng. Bằng việc đƣa các vấn đề này ra ánh sáng và tìm cách giải quyết chúng, nhóm chiến thắng đã thu đƣợc hơn 600 đôla, với một suất sinh lời trên vốn đầu tƣ (ROI) lên đến 4.000 phần trăm! Nếu bạn để ý rằng rất nhiều nhóm đã thực sự không dùng đồng quỹ nào cả, thì bạn sẽ nhận ra nguồn tài chính của họ là vô tận.
Vậy họ đã làm gì? Tất cả các nhóm đều rất sáng tạo. Một nhóm đã nhận ra một vấn đề rất phổ biến ở nhiều làng đại học – ngƣời ta phải xếp hàng dài không dễ chịu chút nào ở các nhà hàng nổi tiếng vào tối thứ Bảy. Nhóm này quyết định giúp những ngƣời không muốn xếp hàng đợi đến lƣợt mình. Họ cặp đôi và đặt chỗ trƣớc ở một số nhà hàng, sau đó họ bán mỗi chỗ với giá lên đến 20 đôla cho những khách hàng sẵn lòng mua để không cần phải đợi trong hàng dài.
Trong suốt đêm thực hiện dự án ở nhà hàng thì nhóm này lại quan sát thấy đƣợc một số chi tiết thú vị khác. Trƣớc hết, họ nhận ra rằng các sinh viên nữ bán đƣợc chỗ đặt trƣớc giỏi hơn sinh viên nam, có lẽ vì khách hàng cảm thấy dễ chịu hơn khi tiếp xúc với những cô gái trẻ. Vì thế họ điều chỉnh kế hoạch cho các sinh viên nam đi vòng quanh đặt chỗ trƣớc ở nhiều nhà hàng khác nhau, còn các sinh viên nữ thì đi tìm các khách hàng để bán những chỗ đó. Họ cũng nhận thấy rằng cả quá trình thực hiện có hiệu quả tốt nhất ở những nhà hàng phát máy nhắn tin báo rung để cho khách hàng biết khi nào bàn ăn sẵn sàng. Việc trực tiếp trao đổi máy nhắn tin làm cho khách hàng cảm thấy nhƣ thể họ đang bỏ tiền ra để nhận đƣợc thứ gì đó hữu hình. Họ cảm thấy dễ chịu hơn khi đƣa tiền và máy nhắn tin của họ để đổi lấy chiếc máy nhắn tin mới. Điều này còn có một lợi ích khác – sau đó nhóm có thể bán những chiếc máy nhắn tin mới có đƣợc khi gần đến thời điểm đặt chỗ của chúng.
Một đội khác tiếp cận vấn đề ở khía cạnh còn đơn giản hơn. Họ mở một tiệm sửa xe cung cấp dịch vụ kiểm tra áp suất lóp xe đạp miễn phí trƣớc khu vực hội sinh viên. Nếu cần họ sẽ bơm bánh xe với giá 1 đôla. Ban đầu nhóm này nghĩ rằng họ đang lợi dụng các bạn sinh viên, trong khi họ có thể dễ dàng đến một trạm xăng gần đó để bơm xe miễn phí. Nhƣng sau khi cung cấp dịch vụ này cho vài khách hàng đầu tiên, nhóm thực hiện dự án nhận ra rằng những khách hàng của họ thật sự rất biết ơn. Họ nhanh chóng hiểu ra rằng mình đang cung cấp một dịch vụ tiện dụng và có ích, mặc dù công việc thực chất rất đơn giản với nhóm sinh viên, và ngay cả khi các khách hàng đi xe đạp của họ có thể đến trạm xắng ngay gần đó để bơm xe miễn phí. Sau một giờ đồng hồ, nhóm này nảy ra ý tƣorng yêu cầu khách hàng đóng góp tình nguyện thay vì phải trả một giá nhất định cho dịch vụ. Từ đó doanh thu của nhóm không ngừng tăng lên. Họ nhận đƣợc nhiều tiền hơn khi các khách hàng có cảm giác biết ơn và đền đáp cho một dịch vụ miễn phí chứ không nghĩ mình bị buộc phải trả tiền cho dịch vụ đó. Đối với nhóm sinh viên này, cũng nhƣ với nhóm cung cấp chỗ đặt trƣớc ở nhà hàng, việc thử nghiệm các ý tƣởng có đƣợc từ những gì họ quan sát thấy trong suốt quá trình thực hiện dự án đã đem lại kết quả tốt đẹp. Tiến trình thực hiện kế hoạch linh hoạt cùng những thay đổi liên tục dựa trên thông tin phản hồi từ phía khách hàng đã cho phép các nhóm sinh viên này tối ƣu hóa chiến lƣợc của mình một cách nhanh chóng.
Mỗi dự án đó đã mang lại vài trăm đôla cho các nhóm thực hiện cũng nhƣ gây ấn tƣợng rất mạnh mẽ cho các bạn bè cùng lớp của họ. Tuy nhiên, tạo ra lợi nhuận cao nhất (650 đôla) là một nhóm xem xét nguồn lực có sẵn của mình dƣới các góc độ hoàn toàn khác. Các sinh viên này xác định rằng tài sản có giá trị nhất của họ không phải là 5 đôla hay hai giờ đồng hồ. Thay vào đó, họ cho rằng nguồn tài nguyên quý giá nhất của mình là bài thuyết trình dài ba phút vào ngày thứ Hai. Họ quyết định bán nó cho một công ty muốn tuyển dụng các sinh viên trong lớp. Nhóm này thực hiện một đoạn quảng cáo dài ba phút cho công ty đó, và vào buổi thuyết trình họ chiếu cho các sinh viên cùng lớp xem. Ý tƣorng này thật xuất sắc. Họ đã nhận ra mình có một tài sản vô cùng quý giá chờ đợi đƣợc khai phá, khi mà những ngƣời khác chƣa bao giờ để ý đến.
Mƣời một nhóm còn lại cũng tìm ra những cách thông minh để kiếm tiền. Trong số đó có những việc nhƣ mở quầy chụp ảnh ở Dạ hội Vienne hàng năm, bán những bản đồ có đánh dấu địa điểm các nhà hàng địa phƣơng trong Ngày cuối tuần dành cho các bậc Cha Mẹ, và bán áo thun thiết kế theo ý khách hàng cho các sinh viên trong lớp. Một nhóm đã mất tiền khi họ mua dù để bán ở San Francisco trong một ngày mƣa, nhƣng tiếc thay trời lại tạnh mƣa ngay sau khi họ vừa khởi động chiến lƣợc của mình. Và, tất nhiên, một nhóm đã thực hiện kế hoạch rửa xe hơi và một nhóm khác thì mở một quầy nƣớc giải khát, nhƣng doanh thu của họ thì lại thấp hơn nhiều so với mức trung bình.
Tôi xem “Thử thách 5 đôla” là một thành công trong việc dạy cho sinh viên về tƣ duy khởi nghiệp kinh doanh. Tuy vậy, tôi vẫn có cảm giác không thoải mái lắm. Tôi không muốn truyền đạt về giá trị với chỉ ý nghĩa là những gì ngƣời ta đạt đƣợc về mặt tài chính. Vì thế, tôi đã thay đổi một chút khi giao bài tập này cho sinh viên lần nữa. Thay cho 5 đôla, tôi đƣa cho mỗi nhóm một phong bì có mƣời cái kẹp giấy. Trong vòng vài ngày tới các nhóm có bốn giờ để tạo ra càng nhiều “giá trị” càng tốt bằng việc sử dụng những cái kẹp giấy. Ở đây giá trị sẽ đƣợc đong đếm theo bất cứ cách nào họ muốn. Tôi lấy nguồn cảm hứng cho bài tập này từ câu chuyện của Kyle MacDonald, ngƣời bắt đầu từ một chiếc kẹp giấy màu đỏ và buôn bán trao đổi cho đến khi ông có đƣợc một căn nhà[1]. Ông dã xây dựng một nhật ký trên mạng (blog) để ghi lại tiến độ dự án cũng nhƣ để thúc đẩy việc kinh doanh của mình. Và theo từng bƣớc một ông đã thực hiện đƣợc mục tiêu của mình sau một năm. Ông bán chiếc kẹp giấy màu đỏ để đổi lấy một cây bút hình con cá. Sau đó ông bán cây bút để lấy một cái tay nắm cửa, rồi bán chiếc tay nắm cửa để lấy một cái lò Coleman, và cứ tiếp tục nhƣ thế. Trị giá của các vật dụng đó tăng dần lên một cách chậm rãi nhƣng chắc chắn sau một năm, và ông đã có đƣợc căn nhà mơ ƣớc của mình. Thấy đƣợc những gì Kyle đã làm chỉ với một chiếc kẹp giấy, tôi cảm thấy khá rộng lƣợng khi cho các học trò của mình đến mƣời chiếc kẹp giấy. Bài tập bắt đầu tiến hành vào một buổi sáng thứ Năm và đến thứ Ba tuần kế tiếp là đến hạn cho các nhóm thuyết trình dự án của mình.
Tuy nhiên, đến ngày thứ Bảy, tôi bắt đầu cảm thấy lo lắng rằng có lẽ lần này mình đã đi hơi xa. Tôi lo bài tập này có thể bị phá sản và đã chuẩn bị rút ra kinh nghiệm từ một thất bại. Nhƣng những mối lo này đã không thể nào lớn hơn mục tiêu tôi muốn các sinh viên đạt đƣợc. Bảy nhóm thực hiện dự án đều chọn những cách khác nhau để đo lƣờng “giá trị”. Một nhóm quyết định chọn kẹp giấy là một đồng tiền mới và đi tìm kiếm để thu lƣợm càng nhiều kẹp giấy càng tốt. Một nhóm khác tìm hiểu đƣợc kỷ lục về sợi dây kẹp giấy dài nhất thế giới là 22 dặm, và họ lập kế hoạch để phá vỡ kỷ lục đó. Họ tập hợp bạn bè và các bạn cùng phòng, tìm mua kẹp giấy ở khắp nơi, và sau đó họ trƣng bày trong lớp một núi kẹp giấy nối vào với nhau. Chắc hẳn là các sinh viên trong ký túc xá rất hào hứng với thử thách này, nên họ đã đồng lòng cùng nhau thực hiện kế hoạch phá vỡ kỷ lục thế giới đó ngay cả khi bài tập đã kết thúc. (Tôi khá chắc chắn rằng họ đã không phá vỡ đƣợc kỷ lục, nhƣng đó cũng là một cách đánh giá tốt về nguồn sinh khí lớn nhóm sinh viên đó đã tạo ra.)
Gây hào hứng và thú vị nhất là một nhóm mang đến cho lớp một đoạn phim ngắn với bài hát Những chàng trai tồi tệ làm rộn ràng cả khán phòng. Đoạn phim quay cảnh bọn họ sử dụng các cây kẹp giấy để phá ổ khóa và đột nhập vào các phòng ký túc xá để trộm tổng cộng hàng chục ngàn đôla gồm vật dụng nhƣ kính râm, điện thoại di động và máy vi tính. Chỉ ngay trƣớc khi tôi muốn ngất xỉu, nhóm sinh viên mới cho cả lớp biết rằng họ chỉ đùa thôi, và họ chiếu một đoạn phim khác về những gì họ đã thực sự làm. Họ bán những chiếc kẹp giấy để lấy tấm bảng dán áp phích quảng cáo. Sau đó họ dựng một sạp nhỏ ở một trung tâm thƣơng mại gần đó với một tấm bảng ghi: “Bán sinh viên Stanford: mua một, tặng hai.” Và họ thật sự kinh ngạc về những đơn hàng mình nhận đƣợc. Họ khởi đầu bằng việc mang những túi xách cho khách hàng, kế đến là thu gom những vật dụng tái chế của một cửa hàng quần áo, và cuối cùng còn thực hiện một buổi động não bất đắc dĩ giúp giải quyết vấn đề công việc cho một ngƣời phụ nữ. Và cô ấy trả công cho họ bằng ba chiếc màn hình máy tính mà cô ấy không cần đến.
Những năm sau đó tôi vẫn tiếp tục giao bài tập tƣơng tự cho các nhóm học trò của mình, và thay đổi những vật dụng ban đầu: từ kẹp giấy đến các tờ ghi chú Post-it®, hay các dây
cao su hoặc các chai nƣớc. Lần nào các sinh viên cũng làm cho tôi và chính bản thân họ ngạc nhiên về những gì mình đã đạt đƣợc trong khoảng thời gian và nguồn lực có hạn. Chẳng hạn, họ đã sử dụng một thùng nhỏ giấy ghi chú để tạo một dự án âm nhạc cộng đồng, một chiến dịch giáo dục mọi ngƣời về bệnh tim, và một đoạn phim quảng cáo dịch vụ công cộng có tên là Unplug-it về việc tiết kiệm năng lƣợng. Bài tập này cuối cùng đã biến thành một Cuộc thi Sáng tạo (Innovation Tournament) thu hút hàng trăm đội chơi đến từ khắp nơi trên thế giới[2]. Trong mỗi trƣờng hợp, ngƣời chơi xem cuộc thi nhƣ một cách tiếp cận thế giới xung quanh ở những góc nhìn hoàn toàn mới và tìm kiếm các cơ hội ở ngay quanh mình. Họ biết thách thức các quan niệm truyền thống, và nhờ vậy họ đã thu đƣợc những giá trị thật sự to lớn từ khởi đầu là không gì cả. Toàn bộ cuộc phiêu lƣu với những tấm giấy ghi chú đã đƣợc dựng thành phim và làm nền tảng cho một bộ phim tài liệu thực thụ mang tên Hãy tƣởng tƣợng (Imagine It)[3].
Những bài tập kể trên đã nhấn mạnh nhiều điều dƣờng nhƣ trái ngƣợc với những gì ngƣời ta thƣờng nghĩ. Thứ nhất là cơ hội luôn có rất nhiều trong cuộc sống. Ở bất kỳ thời điểm nào và bất cứ nơi đâu bạn cũng có thể nhìn quanh và tìm ra các vấn đề cần đƣợc giải quyết. Có những vấn đề bình thƣờng, nhƣ giành đƣợc chỗ ở một nhà hàng nổi tiếng hay bơm bánh xe đạp. Còn nhiều thứ khác, nhƣ chúng ta đều biết, thì lớn hơn nhiều và có thể liên quan đến những vấn đề toàn cầu. Là ngƣời đồng sáng lập Sun Microsystems và cũng là một nhà cấp vốn kinh doanh mạo hiểm rất thành công, ông Vinod Khosla đã khẳng định rõ rằng: “Nếu vấn đề càng lớn thì cơ hội cũng càng lớn. Sẽ chẳng ai trả cho bạn đồng nào cho việc giải quyết một vấn đề chẳng đáng gì cả.”[4]
Thứ hai, dù cho vấn đề lớn hay nhỏ thế nào đi chăng nữa, thì vẫn có những cách thức sáng tạo để giải quyết vấn đề bằng việc sử dụng những nguồn lực có sẵn của bạn. Rất nhiều đồng nghiệp của tôi định nghĩa việc kinh doanh nhƣ thế này: một doanh nhân là ngƣời luôn tìm kiếm và xem xét những vấn đề có thể biến thành cơ hội, đồng thời tìm ra những cách sáng tạo để vận dụng các nguồn lực có hạn của mình nhằm đạt đƣợc mục tiêu đề ra. Hầu hết mọi ngƣời đều tiếp cận vấn đề nhƣ thê chúng không bao giờ giải quyết đƣợc, nên họ không thấy đƣợc những giải pháp sáng tạo ngay trƣớc mắt mình.
Thứ ba, chúng ta thƣờng đóng khung các vấn đề một cách quá cứng nhắc. Khi nhận đƣợc một thử thách đơn giản, nhƣ kiếm tiền trong hai giờ đồng hồ chẳng hạn, ngƣời ta hầu nhƣ đều nhanh chóng phản ứng theo những cách thông thƣờng. Họ không dừng lại và xem xét vấn đề ở những khía cạnh rộng hơn. Khi thoát ra khỏi những suy nghĩ chật hẹp thông thƣờng, bạn sự thật hấy một thế giới rộng lớn với những cơ hội đƣợc mở ra trƣớc mắt mình. Các sinh viên tham gia vào những dự án kể trên đã thuộc lòng bài học này. Về sau có rất nhiều ngƣời quả quyết rằng họ sẽ không bao giờ biện minh cho việc trở nên túng thiếu của mình, vì luôn luôn có một vấn đề ngay gần đó đang chờ đƣợc giải quyết.
Những bài tập này xuất phát từ một khóa học tôi dạy về việc lập nghiệp kinh doanh và sáng tạo ở Đại học Stanford. Mục tiêu tổng quát của khóa học là nhằm chứng minh rằng mọi vấn đề đều có thể đƣợc xem là những cơ hội chờ đƣợc giải quyết bằng những giải pháp sáng tạo. Đầu tiên tôi tập trung vào tính sáng tạo của từng cá nhân, kế đến là tính sáng tạo trong tập thể, và cuối cùng là đi vào tính sáng tạo và sự đổi mới trong những tổ chức lớn. Trƣớc hết tôi giao cho các học trò của mình những thử thách nhỏ và càng ngày càng khó hơn. Khi đã quen với cách hoạt động của lớp học, các sinh viên ngày càng trở nên thoải mái với việc nhìn nhận khó khăn qua lăng kính của những giải pháp khả thi, và cuối cùng họ rèn luyện đƣợc thái độ sẵn sàng đón nhận bất cứ điều gì có thể xảy đến với mình.
Tôi đã làm việc ở trƣờng đại học Stanford đƣợc mƣời năm ở vị trí giám đốc điều hành Chƣơng trình kinh doanh kỹ thuật Stanford (Stanford Technology Ventures Program – STVP)[5], thuộc Trƣờng kỹ thuật. Nhiệm vụ của chúng tôi là dạy cho các nhà khoa học và các kỹ sƣ về sự khởi nghiệp và cung cấp cho họ những công cụ cần thiết để có thể tự kinh doanh trong bất cứ vai trò nào. Dù rằng số lƣợng các trƣờng đại học trên thế giới không ngừng tăng lên, chúng tôi tin rằng vẫn là chƣa đủ khi các sinh viên chỉ đƣợc trang bị kiến thức về chuyên môn và kỹ thuật. Để thành công, họ cần phải biết cách trở thành những ngƣời lãnh đạo kinh doanh trong mọi môi trƣờng và ở mọi giai đoạn trong cuộc đời của họ.
STVP tập trung vào việc dạy, nghiên cứu học thuật, và hƣớng tới các sinh viên, các khoa khác nhau ở trƣờng đại học, và những nhà doanh nghiệp trên toàn thế giới. Chúng tôi cố gắng tạo ra những con ngƣời “hình chữ T” (“T-shaped”), là những ngƣời có kiến thức chuyên môn sâu trong ít nhất một lĩnh vực (vạch dọc của chữ T) và có kiến thức rộng về sự sáng tạo và kinh doanh (vạch ngang của chữ T). Với những đặc điểm đó, họ có thể làm việc hiệu quả với các chuyên gia ở các lĩnh vực khác để mang các ý tƣởng của mình vào cuộc sống thực tế[6]. Bất kể vai trò của bạn là gì, có một tƣ duy kinh doanh là chìa khóa để giải quyết vấn đề, từ những khó khăn nhỏ mà mỗi chúng ta ai cũng gặp phải trong cuộc sống đến những cuộc khủng hoảng lớn trên thế giới mà để giải quyết chúng đòi hỏi sự quan tâm và nỗ lực của toàn cầu. Trên thực tế, việc kinh doanh trau dồi cho chúng ta rất nhiều kỹ năng sống quan trọng, từ khả năng lãnh đạo và xây dựng nhóm đến các kỹ năng thƣơng lƣợng, sáng tạo, và ra quyết định.
Tôi cũng làm việc ở Học viện Thiết kế Hasso Plattner ở đại học Stanford, thƣờng đƣợc gọi với tên thân mật là “d.school” (trƣờng thiết kế)[7]. Chƣơng trình đa lĩnh vực này đã kêu gọi sự hợp tác của các nhà giáo dục trên cả trƣờng đại học bao gồm trƣờng Kỹ thuật, Y dƣợc, Kinh doanh, và Giáo dục. Học viện đƣợc định hình và thành lập bởi giáo sƣ cơ khí David Kelley của trƣờng Stanford, cũng là ngƣời sáng lập ra công ty thiết kế IDEO, nổi tiếng với việc tạo ra các sản phẩm có tính sáng tạo đột phá. Tất cả các hóa học ở d.school đều đƣợc phụ trách bởi ít nhất hai giáo sƣ thuộc các lĩnh vực khác nhau, và bao gồm những mảng đề tài vô tận. Nằm trong đội ngũ giảng dạy ở d.school, tôi đã trải nghiệm sự hứng thú của việc hợp tác căn cơ, động não hiệu quả, và làm ra các khuôn mẫu đầu tiên nhanh chóng khi chúng tôi trao cho các sinh viên và chính mình những vấn đề lớn và rắc rối mà không chỉ có một câu trả lời đúng.
Quyển sách này đặt nền tảng trên những câu chuyện xuất phát từ các lớp học ở trƣờng Stanford cũng nhƣ từ những kinh nghiệm trƣớc đây của tôi trong vai trò là một nhà khoa học, doanh nhân, ngƣời tƣ vấn quản lý, nhà giáo dục, và ngƣời viết sách. Những câu chuyện khác đến từ những ngƣời đã từng làm việc trên rất nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó có chủ doanh nghiệp, nhà phát minh, nghệ sĩ và những ngƣời nghiên cứu học
thuật. Thật may mắn khi tôi đƣợc quen biết và làm việc với những ngƣời đã làm đƣợc nhiều điều xuất sắc bằng việc thách thức những quan điểm truyền thống, và họ luôn sẵn lòng chia sẻ những câu chuyện về thành công và thất bại của mình.
Nhiều ý tƣởng đƣợc trình bày ở đây thực sự khác biệt đến mức đối nghịch với những bài học chúng ta đƣợc dạy trong một hệ thống giáo dục truyền thống. Thật ra những nguyên tắc đƣợc áp dụng ở trƣờng học thƣờng lại khác biệt hoàn toàn với các nguyên tắc trong thế giới bên ngoài. Sự cách biệt này gây ra những căng thẳng cực độ khi chúng ta ra trƣờng và cố gắng tìm kiếm con đƣờng cho riêng mình. Sẽ thật khó khăn để lấp đầy các khoảng cách này một cách khéo léo và hiệu quả nhằm giải quyết các vấn đề thực tế trong cuộc sống. Nhƣng nếu đƣợc cung cấp những công cụ và cách tƣ duy đúng đắn thì chúng ta hoàn toàn có thể làm đƣợc điều đó.
Ở trƣờng học, chúng ta thƣờng đánh giá các học sinh, sinh viên trên phƣơng diện cá nhân và xếp loại họ theo một đƣờng cong. Nói ngắn gọn là khi ai đó chiến thắng thì sẽ có ngƣời khác thua cuộc. Điều này không chỉ gây ra căng thẳng cho ngƣời học, mà vấn đề nằm ở chỗ nó thực ra không phải là cách hoạt động của hầu hết các tổ chức. Bên ngoài trƣờng học ngƣời ta thƣờng làm việc trong một nhóm với cùng một mục tiêu, và khi họ thắng thì tất cả mọi ngƣời cùng thắng. Trên thế giới công việc thƣờng có những nhóm nhỏ làm việc bên trong các nhóm lớn, và mục tiêu chung ở mọi cấp bậc trong công việc đều là mang đến thành công cho tất cả mọi ngƣời.
Trong một lớp học điển hình, giáo viên thƣờng xem công việc của mình là truyền đạt thông tin và bộ não của ngƣời học. Cánh cửa vào lớp học đóng chặt và ghế ngồi đƣợc gắn với sàn nhà, đối diện với giáo viên. Sinh viên ghi chép cẩn thận vì họ biết rằng sau đó mình sẽ phải làm các bài kiểm tra. Về nhà họ phải đọc bài đƣợc giao trong sách giáo khoa và tự mình nghiền ngẫm các bài học. Điều này không khác gì hơn cuộc sống sau khi ra trƣờng, nơi bạn là giáo viên của chính mình, có trách nhiệm tìm ra những gì bạn cần biết, nơi thu thập thông tin, và cách tiếp thu nó. Thật ra cuộc sống nói cho cùng là một kỳ thi mở. Ở đó các cánh cửa đƣợc mở rộng và bạn có thể vận dụng tất cả những nguồn lực
vô hạn mình có để giải quyết các vấn đề còn bỏ ngỏ liên quan đến công việc, gia đình, bạn bè và thế giới nói chung. Carlos Vignolo, một giáo sƣ danh tiếng ở Đại học Chile, chia sẻ với tôi rằng ông thƣờng gợi ý cho các sinh viên nên học với những giáo viên dở nhất trong trƣờng vì điều này sẽ chuẩn bị tốt cho cuộc sống của họ sau này, khi họ không có những nhà giáo dục xuất sắc để hƣớng dẫn con đƣờng đi cho mình.
Thêm vào đó, ở những lớp lớn, sinh viên thƣờng phải làm những bài thi trắc nghiệm với chỉ một câu trả lời đúng cho mỗi câu hỏi. Và họ phải điền vào những chỗ trống thật cẩn thận với bút chì 2B để dễ dàng cho việc chấm điểm. Bên ngoài cuộc sống thì hoàn toàn ngƣợc lại. Ở hầu hết các tình huống, thƣờng có vô số câu trả lời cho một vấn đề, và nhiều trong số chúng đều đúng ở một khía cạnh nào đó. Và quan trọng hơn nữa là thất bại vẫn có thể đƣợc chấp nhận. Thất bại thực chất là một phần quan trọng trong tiến trình học hỏi của cuộc sống mỗi con ngƣời. Cũng nhƣ sự tiến hóa luôn bao gồm hàng loạt những thử nghiệm và mắc lỗi, cuộc sống cũng không thiếu những khởi đầu sai lầm và những vấp ngã không thể tránh khỏi. Chìa khóa của thành công là khả năng rút ra đƣợc những bài học từ mỗi kinh nghiệm và tiếp tục bƣớc tới với những kiến thức mới ta đã học đƣợc.
Đối với gần nhƣ tất cả mọi ngƣời, thế giới bên ngoài khác hơn rất nhiều so với một lớp học điển hình. Chẳng thể có một câu trả lời đúng duy nhất đem đến thành công rõ ràng cho bất cứ vấn đề nào. Và việc đối mặt với vô số sự lựa chọn trƣớc mắt có thể trở nên vƣợt quá khả năng chịu đựng của mỗi chúng ta. Dù cho gia đình, bạn bè và những ngƣời xung quanh đều có thể sẵn sàng cho chúng ta những lời khuyên định hƣớng về những gì nên làm, nhƣng về bản chất ngƣời duy nhất có trách nhiệm chọn lấy một hƣớng đi cho bạn là chính bạn. Tuy nhiên, sẽ tốt hơn khi bạn biết đƣợc rằng chúng ta không cần phải lựa chọn đúng ngay lần đầu. Cuộc sống trao cho chúng ta rất nhiều cơ hội để thử nghiệm và kết hợp các kỹ năng và những đam mê của mình bằng nhiều cách mới mẻ và đáng ngạc nhiên.
Những ý tƣởng đƣợc trình bày trong cuốn sách này dã biến những khái niệm sờn cũ thành những điều hoàn toàn mới. Tôi mong chúng có thể tạo cảm hứng cho bạn nhìn nhận về
bản thân mình và về thế giới dƣới một ánh sáng mới. Những ý tƣởng này không phức tạp nhƣng không nhất thiết chỉ đơn giản xuất phát từ trực giác của mỗi ngƣời. Là một nhà giáo dục tập trung vào sự đổi mới và việc kinh doanh, tôi đã ngay lập tức nhận ra rằng những ý tƣởng này rất phù hợp với những ngƣời làm việc trong các môi trƣờng năng động, nơi các thay đổi diễn ra thƣờng xuyên. Điều đó buộc họ phải biết nhận định các cơ hội, cân bằng những ƣu tiên, và học từ thất bại. Thêm vào đó, các ý tƣởng này rất quý giá cho bất kỳ ai muốn rút ra những điều hay đẹp nhất từ cuộc sống cho chính mình.
Trong những chƣơng tiếp theo tôi sẽ kể các câu chuyện có nhiều nguồn gốc khác nhau, từ chuyện của các sinh viên mới ra trƣờng đến những chuyên gia dày dặn kinh nghiệm. Hy vọng rằng những kinh nghiệm của họ sẽ cộng hƣởng với bạn, cung cấp cho bạn sự hiểu biết sâu sắc và nguồn cảm hứng khi bạn xem xét về những lựa chọn mình phải đối mặt trong suốt cuộc đời. Về cơ bản, mục tiêu của quyển sách này là nhằm trao cho bạn một nhãn quan mới để nhìn nhận những chƣớng ngại vật bạn gặp phải mỗi ngày khi bạn đang vẽ con đƣờng đến tƣơng lai của mình. Nó cho phép bạn đặt nghi vấn về những điều thƣờng đƣợc cho là đúng đắn và đánh giá lại những quy luật xung quanh cuộc sống của mình. Trong mỗi giai đoạn của cuộc đời, bạn sẽ luôn phải đối mặt với những điều không chắc chắn. Nhƣng khi thấy đƣợc cách mà những ngƣời khác đối phó với các vấn đề tƣơng tự, bạn sẽ đƣợc trang bị đủ sự tự tin để biến căng thẳng thành sự hào hứng, và biến những thử thách bạn gặp phải thành các cơ hội.
