Làm thế nào để nhận ra sự dối trá?

[rubi_mos2002]

Một cách khá đơn giản, bạn có thể học nó từ một đứa trẻ.


Con người là động vật linh trưởng, và là những động vật có tính tổ chức, xã hội. Chúng ta thường thích cặp kè, đi chơi theo nhóm, và chia sẻ kinh nghiệm với nhau. Não của chúng ta tiến hóa cao để giải mã những biểu cảm tinh tế trên khuôn mặt và hiểu được những lời nói phức tạp. Bạn có thể thấy bằng chứng về bản tính cộng đồng của con người ở khắp mọi nơi: gia đình, đội nhóm thể thao, lớp học, nhà hàng… Hầu như chúng ta đều muốn làm tất cả mọi thứ cùng nhau.


Thậm chí là việc nói dối.


Nói dối có đủ kiểu và mức độ. Có một số dạng dối trá mang tính chất rất nghiêm trọng, chẳng hạn như sự không chung thủy trong hôn nhân hoặc biển thủ công quỹ tại nơi làm việc. Tuy nhiên, cũng có một số dạng khác, đó là những "lời nói dối trắng" đa dạng, chẳng hạn như lời khen dành cho một người bạn về trang phục mà cô ấy đang mặc, ngay cả khi bạn nghĩ rằng nó làm cho cô ấy trông giống như một bức tượng Oscar.


Nhưng có bao giờ bạn dừng lại để xem xét lý do tại sao chúng ta nói dối?


Chúng ta thường nghĩ rằng nói dối là vi phạm chuẩn mực đạo đức, nhưng không phải hoàn toàn là như vậy. Một điều chắc chắn, con người ta nói dối với một nỗ lực nhằm tối đa hóa lợi ích riêng của bản thân. Chúng ta có thể nói dối về số tiền mà chúng ta có (trong trường hợp chúng ta đang cố gắng thương lượng để đạt được một giao dịch tốt), chúng ta đã thích một bộ phim đến nhường nào (nếu chúng ta đang cố gắng để có được hương vị của một buổi hẹn hò), hoặc những nỗ lực chúng ta đặt vào một dự án (nếu chúng ta đang cố gắng để gây ấn tượng với sếp). Trong nhiều trường hợp, những cách này không hẳn đã trái với luân lý, bởi vì chính chúng ta là những người hưởng lợi trực tiếp.


Có nhiều lý do khiến con người ta nói dối: Chúng ta có khuynh hướng không thành thật khi chúng ta mệt mỏi, hoặc khi chúng ta đang làm việc trong công ty của người khác. Khi con người rơi vào tình trạng mỏi mệt, việc nói dối có thể là một cách để tiết kiệm năng lượng hoặc các nguồn lực khác. Liệu bạn đã từng nói dối trong suốt quá trình tập thể dục, chống đẩy lên xuống hay chưa? Chúng ta cũng thường nói dối khi những người xung quanh ta nói dối.


Nói dối, cũng như nhiều hiện tượng xã hội khác, có tính lây lan.


Có một điều thú vị là, song song với sự phổ biến của việc nói dối, chúng ta cũng dần phát triển một cơ chế khá phức tạp có tên gọi là “phát hiện nói dối”. Cụm từ này khiến ta liên tưởng đến các bộ phim truyền hình trinh thám và những bộ phim về các trò lừa bịp tại Las Vegas, được sản xuất dựa trên ý tưởng rằng bất cứ ai cũng có thể học cách làm thế nào để phát hiện ra một kẻ nói dối. Các mẩu chuyện phổ biến chỉ ra rằng những người không trung thực thường nhìn đi chỗ khác khi họ nói dối, hay những tên bịp bợm chơi bài poker thường mân mê chiếc nhẫn trên tay hoặc nói ra những lời thoại tương tự nhau, chính việc đó đã tố cáo trạng thái tinh thần thực sự của chúng.


Mặc dù vậy, trong một loạt các nghiên cứu gần đây, kết quả cho thấy những người tham gia đã thành công trong việc phát hiện ra kẻ nói dối chủ yếu là do họ suy đoán, rất ít trường hợp họ nhận ra từ các dấu hiệu.


Tuy nhiên, trẻ sơ sinh lại có khả năng phát hiện ra một hình thức cụ thể của sự dối trá, đó chính là cảm xúc không thành thật. Vì trẻ sơ sinh chưa thể nói được, đồng thời chúng thiếu kinh nghiệm sống để nhận ra sự giả dối trong lời nói, nên các nhà nghiên cứu chuyển sang tìm hiểu về mặt cảm xúc. Trong một nghiên cứu gần đây, Eric Walle đã tiến hành kiểm tra khả năng nhận biết cảm xúc chân thật của trẻ 16 tháng tuổi và 19 tháng tuổi. Là một nhà nghiên cứu xuất sắc trong lĩnh vực tâm lý học, Walle đã có một phát hiện thú vị trong quá trình thử nghiệm của mình: ông dùng một chiếc búa nhựa đánh trúng hoặc hụt vào tay của những bậc bố mẹ tham gia, sau đó cho họ phản ứng với cảm xúc thực của mình hoặc phản ứng theo thỏa thuận đã đưa ra. Trong thử nghiệm thứ hai, các bậc cha mẹ được hướng dẫn để bộc lộ nỗi sợ hãi thật sự hoặc phóng đại nó. Kết quả là trẻ 16 tháng tuổi không thể phát hiện thủ đoạn trong cảm xúc của bố mẹ chúng, trong khi trẻ 19 tháng tuổi thì lại có thể nhận ra. Nhóm trẻ 19 tháng tuổi có khả năng nhìn nhận, chú ý xem liệu những cảm xúc đó có tương thích với hoàn cảnh hay không, có mức độ phù hợp hay không, liệu chúng có được biểu thị một cách thích hợp hay không.


Khoảng 2 tuổi, chúng ta học được cách phát hiện sự dối trá.


Những đứa trẻ mới biết đi, những chiếc búa nhựa sẽ giúp được gì cho bạn, cho cuộc hôn nhân của bạn, tình bạn, hay công việc của bạn?... Thay vì cố gắng để xem một chương trình truyền hình có yếu tố tâm linh với một khả năng thần kỳ có thể suy đoán ra thông tin dựa trên chiếc thắt lưng, nhẫn cưới, và sự co giật trên khuôn mặt, bạn chỉ cần thử làm một con người bình thường. Bạn có thể xem mình như một "phong vũ biểu cảm xúc" bằng cách chú ý đến cách mà bạn cảm nhận khi có ai đó trò chuyện với bạn. Một nghiên cứu gần đây của Leanne ten Brinke và các đồng nghiệp của cô đã chỉ ra rằng khả năng người ta phát hiện lời nói dối là mang tính may rủi (thực tế là ít hơn 43%), việc phán đoán chính xác chỉ tăng lên khi họ quyết đoán hơn, tin vào linh cảm của mình nhiều hơn. Sử dụng các bài kiểm tra về thời gian phản ứng trên máy tính để đo lường thái độ không hợp lý, người tham gia dường như có nhiều hơn khả năng liên kết những từ ngữ dối trá với những kẻ nói dối, những lời nói thật với những người trung thực. Trong thực tế, độ chính xác trong phán đoán của họ đã được cải thiện đáng kể.


Linh cảm có lẽ là không đủ để đưa một ai đó ra tòa hoặc công khai cáo buộc một đồng nghiệp. Tuy nhiên, bản tính trung thực cũng đủ để tránh một buổi hẹn hò không mong muốn, hay để đối chất với bạn bè, người yêu. Có thể linh cảm của bạn không phải lúc nào cũng chính xác, nhưng chúng đủ đúng trong một khoảng thời gian để có thể trở thành một phương tiện phát hiện nói dối hữu ích.


Liên Hoàng dịch
Nguồn: https://www.psychologytoday.com/blog/significant-results/201407/how-spot-lie