ĐỊA LÝ 10 BÀI 1: CÁC PHÉP CHIẾU HÌNH BẢN ĐỒ CƠ BẢN
Bản đồ là hình ảnh thu nhỏ một phần hay toàn bộ bề mặt Trái đất lên mặt phẳng, trên cơ sở toán học thể hiện các hiện tượng địa lý tự nhiên, kinh tế - xã hội và mối qua hệ giữa chúng. Do bề mặt trái đất cong nên khi thể hiện trên mặt phẳng, các khu vực khác nhau trên bản đồ không thể hoàn toàn chính xác.
Khi chiếu, có thể giữ nguyên mặt chiếu bản đồ là mặt phẳng hay cuộn thành hình nón, hình trụ.
Mặt chiếu có thể tiếp xúc hoặc cắt bề mặt Địa Cầu.
1> Phép chiếu phương vị.
Phép chiếu phương vị là phương pháp để thể hiện mạng lưới kinh , vĩ tuyến của Địa Cầu lên mặt phẳng.
a> Phép chiếu phương vị đứng.
Với nguồn chiến sáng từ tâm Địa Cầu, các kinh tuyến là những đoạn thẳng đồng quy ở cực, các vĩ tuyến và những vòng tròn đồng tâm ở cực. Càng xa cực khoảng cách giữa các vĩ tuyến càng dãn ra, phép chiếu này chính xác khu vực trung tâm bản đồ, càng xa trung tâm càng kém chính xác.
b> Phép chiếu phương vị ngang.
Theo phép chiếu này, mặt chiếu tiếp xúc với mặt Địa Cầu ở Xích đạo, song song với trục Địa Cầu, trong phép chiếu này chỉ có Xích đạo là đường thẳng, các vĩ tuyến còn lại là những cung đối xứng nhau qua Xích đạo, khoảng cách giữa các vĩ tuyến cũng tăng khi càng xa Xích đạo về hai cực. Kinh tuyến giữa là đường thẳng, các kinh tuyến khác là đường cong đối xứng qua kinh tuyến giữa, khoảng cách cũng sẽ tăng dần khi xa kinh tuyến giữa
c> Phép chiếu phương vị nghiêng.
Phép chiếu phương vị nghiêng, mặt chiếu có thể tiếp xúc với bất cứ điểm nào trên mặt Địa Cầu, trừ Cực và Xích đạo, nơi tiếp xúc vẫn là khu vực tương đối chính xác, càng xa càng kém chính xác, thường dùng để vẽ các bản đồ khu vực những vĩ tuyến trung bình.
2> Phép chiếu hình nón.
Phép chiếu hình nón là cách thể hiện mạng lưới kinh tuyến, vĩ tuyến của Địa cầu lên mặt hình nón, phép chiếu hình nón được chia làm ba loại, tùy thuộc vào vị trí của hình nón so với Địa cầu.
a> Phép chiếu hình nón đứng. Là phép chiếu mà trục của hình nón trùng với trục quay của Địa cầu.
b> Phép chiếu hình nón ngang.Là phép chiếu mà trục hình nón trùng với đường kính của Xích đạo và vuông góc với trục quay của Địa cầu
c> Phép chiếu hình nón nghiêng. Là phép chiếu mà trục hình nón đi qua tâm địa cầu nhưng không trùng với trục Địa cầu cũng không trùng với đường kính của Xích đạo.
Để tiến hành phép chiếu hình nón đứng, mặt chiếu là một hình nón chụp lên mặt Địa cầu, từ tâm của Địa cầu người ta chiếu các điểm trên mặt Địa cầu lên mặt hình nón, khi triển khai ra mặt phẳng sẽ được một lưới chiếu có hình dạng quạt, kinh tuyến là những đoạn thẳng đồng quy ở cực, vĩ tuyến là những cung tròn đồng tâm.
Chỉ có vĩ tuyến tiếp xúc giữa Địa cầu và mặt nón là chính xác, còn các vĩ tuyến khác đều dài ra, nên phép chiếu này không đảm bảo được hình dạng và diện tích, phép chiếu này thường được dùng để vẽ bản đồ ở các vùng đất thuộc vĩ độ trung bình ( khu vực ôn đới) và kéo dài theo vĩ tuyến như ( Liên bang Nga, Trung Quốc, Hoa Kỳ..)
3> Phép chiếu hình trụ:
Phép chiếu hình trụ là cách thể hiện lưới kinh tuyến, vĩ tuyến của Địa cầu lên mặt chiếu là hình trụ, sau đó triển khai mặt trụ ra mặt phẳng.
a> Trong phép chiếu hình trụ đứng. Mặt chiếu là một hình trụ bao quanh quả Địa cầu, vòng tròn tiếp xúc giữa Địa cầu và hình trụ là vòng Xích đạo. Theo phép chiếu này chỉ có đường Xích đạo là giữ được độ dài, các vĩ tuyến ở gần Xích đạo lại bị dãn ra cả về độ dài và khoảng cách, vĩ tuyến ở gần Xích đạo bị dãn ít, xa Xích đạo càng dãn nhiều. Các kinh, vĩ tuyến đều là những đường thẳng song song và vuông góc với nhau.
b> Phép chiếu này thường dùng để vẽ các bản đồ khu vực gần Xích đạo hoặc bản đồ thế giới.
CÂU HỎI TỰ LUẬN;
CÂU 1:
Hãy nêu khái niệm bản đồ và phép chiếu hình bản đồ?
Bản đồ là gì?
CÂU 2:
Vì sao người ta dùng các phép chiếu hình bản đồ khác nhau?
Câu 3:
Dựa vào kiến thức đã học, bạn hãy điền vào những ô trống thíchg hợp dưới đây.
Các kinh tuyến| | | |
Các vĩ tuyến| | | |
Khu vực tương đối chính xác| | | |
Thường dùng để vẽ bản đồ khu vực| | | |
Bản đồ được phân loại thành nhóm chính nào?
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM:
Các bạn hãy đánh dấu những đáp án đúng dưới đây:
Câu 1.Bản đồ hình vẽ là.
a> thu nhỏ bề mặt Trái Đất trên một mặt phẳng.
b> biểu hiện tương đối chính xác hình dạng của một hoặc toàn bộ bề mặt Trái Đất lên mặt phẳng.
c> biểu hiện chính xác bề mặt Trái đất lên mặt phẳng giấy.
d> Bề mặt cong của Trái đất lên mặt phẳng giấy tương đối chính xác.
CÂU 2:Phép chiếu hình bản đồ là.
a> phương pháp thể hiện mạng lưới kinh tuyến, vĩ tuyến lên mặt phẳng .
b> cách biểu hiện mặt cong của Trái đất lên mặt phẳng
c> cách biểu hiện mặt cong của Trái đất lên một mặt phẳng giấy một cách chính xác
d> cách thể hiện bề mặt của Trái đất lên mặt cầu.
Câu 3: Để vẽ bản đồ khu vực quanh cực tương đối chính xác, người ta dùng phép chiếu.
a> phương vị đứng
b> phương vị ngang
c> phương vị nghiêng
d> hình nón
Câu 4: Trong bất cứ phép chiếu hình bản đồ nào, chỉ có trung tâm bản đồ là bảo đảm chính xác, càng xa trung tâm càng kém chính xác.
a> đúng
b> sai
Câu 5: Phép chiếu hình bản đồ nào sau đây có xích đạo là đường thẳng?
a> phép chiếu phương vị đứng
b> phép chiếu phương vị ngang
c> phép chiếu phương vị nghiêng
d> phép chiếu hình nón
Câu 6: Bản đồ Trung Quốc, Hoa Kỳ được vẽ theo phép chiếu hình nào sau đây để đảm bảo mức độ chính xác cao hơn cả?
a> phép chiếu phương vị ngang
b> phép chiếu phương vị nghiêng
c> phép chiếu hình nón đứng
d> phép chiếu hình trụ đứng
Câu 7: Bản đồ Việt Nam được vẽ theo phép chiếu nào sau đây đảm bảo mức độ chính xác hơn cả?
a> phương vị đứng
b> phương vị nghiêng
c> hình nón đứng
d> hình trụ đứng
Câu 8: Đảo Grin – len ( Greenland) vẽ theo phép chiếu nào sau đây có mức độ chính xác kém hơn cả?
a> phương vị đứng
b> phương vị nghiêng
c> hình nón đứng
d> hình trụ đứng.
Đáp án: Câu 1b, 2b, 3a, 4b, 5b, 6d, 7c, 8c
