Trang chủ
Bài viết mới
Diễn đàn
Bài mới trên hồ sơ
Hoạt động mới nhất
VIDEO
Mùa Tết
Văn Học Trẻ
Văn Học News
Media
New media
New comments
Search media
Đại Học
Đại cương
Chuyên ngành
Triết học
Kinh tế
KHXH & NV
Công nghệ thông tin
Khoa học kĩ thuật
Luận văn, tiểu luận
Phổ Thông
Lớp 12
Ngữ văn 12
Lớp 11
Ngữ văn 11
Lớp 10
Ngữ văn 10
LỚP 9
Ngữ văn 9
Lớp 8
Ngữ văn 8
Lớp 7
Ngữ văn 7
Lớp 6
Ngữ văn 6
Tiểu học
Thành viên
Thành viên trực tuyến
Bài mới trên hồ sơ
Tìm trong hồ sơ cá nhân
Credits
Transactions
Xu: 0
Đăng nhập
Đăng ký
Có gì mới?
Tìm kiếm
Tìm kiếm
Chỉ tìm trong tiêu đề
Bởi:
Hoạt động mới nhất
Đăng ký
Menu
Đăng nhập
Đăng ký
Install the app
Cài đặt
Chào mừng Bạn tham gia Diễn Đàn VNKienThuc.com -
Định hướng Forum
Kiến Thức
- HÃY TẠO CHỦ ĐỀ KIẾN THỨC HỮU ÍCH VÀ CÙNG NHAU THẢO LUẬN Kết nối:
VNK X
-
VNK groups
| Nhà Tài Trợ:
BhnongFood X
-
Bhnong groups
-
Đặt mua Bánh Bhnong
QUỐC TẾ
Sự kiện & Bình luận
Hỏi về Vương triều Tây Sơn và nhân vật Quang Trung?
JavaScript is disabled. For a better experience, please enable JavaScript in your browser before proceeding.
You are using an out of date browser. It may not display this or other websites correctly.
You should upgrade or use an
alternative browser
.
Trả lời chủ đề
Nội dung
<blockquote data-quote="ngan trang" data-source="post: 75187" data-attributes="member: 17223"><p><strong> Lật đổ chúa Nguyễn</strong></p><p></p><p><strong> Chính sự họ Nguyễn</strong></p><p></p><p>Sau khi Vũ Vương <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_Kho%C3%A1t" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Phúc Khoát</span></a> chết, chính quyền họ Nguyễn rơi vào tay quyền thần <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_Ph%C3%BAc_Loan" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Trương Phúc Loan</span></a>. Loan thao túng triều chính, tự xưng là "Quốc phó", giết Nguyễn Phúc Luân (cha <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_%C3%81nh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Phúc Ánh</span></a>) và lập <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_Thu%E1%BA%A7n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Phúc Thuần</span></a>, lúc đó mới 12 tuổi lên ngôi, tức là Định vương.</p><p>Năm <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/1769" target="_blank"><span style="color: #0645ad">1769</span></a>, vị vua mới của nước Xiêm là P'ya Taksin tức <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_Qu%E1%BB%91c_Anh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Trịnh Quốc Anh</span></a> tung ra một cuộc chiến nhằm tìm cách lấy lại quyền kiểm soát nước <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A2n_L%E1%BA%A1p" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Chân Lạp</span></a> (<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Campuchia" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Campuchia</span></a>) vốn chịu nhiều ảnh hưởng của <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%BAa_Nguy%E1%BB%85n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">chúa Nguyễn</span></a>. Chúa Nguyễn buộc phải lùi bước khỏi những vùng đất mới chiếm.</p><p>Chính sự họ Nguyễn ngay từ thời Nguyễn Phúc Khoát đã gây những ảnh hưởng tiêu cực cho dân chúng. Hệ thống thuế khóa phức tạp, cồng kềnh, nặng nề, quan dưới lạm thu khiến dân phải nộp nhiều hơn quy định<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-6" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[7]</span></a>. Thuế thổ sản có tới hàng ngàn thứ, tính cả những sản vật nhỏ nhặt<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-7" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[8]</span></a>. Năm 1741, Phúc Khoát ra lệnh truy thu thuế của cả những người bỏ trốn. Tới năm 1765 lại có lệnh truy thu thuế còn thiếu của 10 năm trước<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-8" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[9]</span></a></p><p>Sang thời Trương Phúc Loan nắm quyền, dân Đàng Trong càng bị bóc lột nặng nề hơn. Loan nổi tiếng là tham lam, vơ vét của công, mua quỵt của các thương nhân nước ngoài. Có đợt sau trận lụt, nhà Loan bày vàng ra phơi "sáng chóe" cả sân<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-9" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[10]</span></a>.</p><p>Thất bại trước những cuộc đụng độ với Xiêm La cộng với sưu thuế nặng nề cùng tình trạng tham nhũng tại địa phương khiến cho chính quyền họ Nguyễn đã yếu càng yếu thêm. Đó chính là thời cơ để ba anh em Tây Sơn bắt đầu khởi nghĩa chống lại chúa Nguyễn.</p><p><strong>Tây Sơn khởi nghĩa</strong></p><p></p><p><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Groupofpeople0en.jpg" target="_blank"><img src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Groupofpeople0en.jpg/230px-Groupofpeople0en.jpg" alt="" class="fr-fic fr-dii fr-draggable " data-size="" style="" /></a> <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Groupofpeople0en.jpg" target="_blank"><img src="https://bits.wikimedia.org/skins-1.5/common/images/magnify-clip.png" alt="" class="fr-fic fr-dii fr-draggable " data-size="" style="" /></a></p><p>Một nhóm người <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0ng_Trong" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Đàng Trong</span></a> tại <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tourane" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Tourane</span></a> tức <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0_N%E1%BA%B5ng" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Đà Nẵng</span></a> thời Tây Sơn-Tranh của họa sĩ người Anh <a href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Alexander&action=edit&redlink=1" target="_blank"><span style="color: #ba0000">William Alexander</span></a></p><p></p><p></p><p>Khởi phát từ ấp Tây Sơn, ba anh em <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Nh%E1%BA%A1c" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Nhạc</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_L%E1%BB%AF" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Lữ</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Huệ</span></a> tập hợp lực lượng, ban đầu chủ yếu là <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Th%C6%B0%E1%BB%A3ng" target="_blank"><span style="color: #0645ad">người Thượng</span></a>, đứng lên khởi nghĩa. Lấy danh nghĩa chống lại Quốc phó Trương Phúc Loan, ủng hộ hoàng tôn <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_D%C6%B0%C6%A1ng" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Phúc Dương</span></a> là cháu đích tôn của Vũ vương <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_Kho%C3%A1t" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Phúc Khoát</span></a>, Nguyễn Nhạc phất cờ nổi dậy năm 1771. Bởi Tây Sơn mang danh nghĩa ủng hộ hoàng tôn Dương và khi đánh trận thường la ó ầm ĩ nên dân gian có câu:</p><p><em>"Binh triều là binh Quốc phó</em> <em>Binh ó là binh Hoàng tôn"</em> Tây Sơn có được sự ủng hộ rất lớn của dân chúng, không chỉ những người nông dân nghèo mà cả một số sắc dân thiểu số và lực lượng <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Hoa" target="_blank"><span style="color: #0645ad">người Hoa</span></a> như hai đạo quân của <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%BD_T%C3%A0i" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Lý Tài</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=T%E1%BA%ADp_%C4%90%C3%ACnh&action=edit&redlink=1" target="_blank"><span style="color: #ba0000">Tập Đình</span></a>. Lực lượng Tây Sơn không những đánh đâu thắng đó mà còn nổi tiếng vì bình đẳng, bình quyền, không tham ô của dân và lấy của người giàu chia cho người nghèo. Điều đó được các giáo sĩ <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A2y_Ban_Nha" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Tây Ban Nha</span></a>, điển hình là Diego de Jumilla ghi lại, sách <em>Les Espagnols dans l’Empire d’Annam</em> trích dẫn như sau:</p><p>"Ban ngày họ xuống các chợ, kẻ đeo gươm, người mang cung tên, có ngưòi mang súng. Họ không hề làm thiệt hại đến người và của. Trái lại họ tỏ ra muốn bình đẳng giữa mọi người <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0ng_Trong" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Đàng Trong</span></a>; họ vào nhà giàu, nếu đem nộp họ ít nhiều thì họ không gây tổn hại, nhưng nếu chống cự lại thì họ cướp lấy những của quý đem chia cho người nghèo; họ chỉ giữ gạo và lương thực cho họ mà thôi... Người ta gọi họ là bọn cướp đạo đức và nhân từ đối với quần chúng nghèo khổ..."<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-10" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[11]</span></a>. Sau khi đứng vững ở địa bàn ấp Tây Sơn, năm sau, cuộc khởi nghĩa lan rộng và nghĩa quân đã thắng một số trận chống lại quân chúa Nguyễn được phái tới trấn áp cuộc khởi nghĩa.</p><p>Năm <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/1773" target="_blank"><span style="color: #0645ad">1773</span></a> quân Tây Sơn dùng mưu đánh chiếm được thành <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Quy Nhơn</span></a>. Tương truyền Nguyễn Nhạc tự ngồi vào cũi cho quân lính của mình khiêng đến trá hàng, nộp quân họ Nguyễn. Nửa đêm, ông phá cũi, cùng quân trá hàng làm nội ứng và quân bên ngoài tới phối hợp đánh chiếm thành. Thành này là nơi các nhà buôn, vì đã phải chịu nhiều luật lệ ngăn cấm do triều đình họ Nguyễn đưa ra, đã quay sang ủng hộ tài chính cho Tây Sơn.</p><p>Sau khi hạ thành Quy Nhơn, quân Tây Sơn nhanh chóng đánh xuống phía nam, kiểm soát vùng đất từ <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Ng%C3%A3i" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Quảng Ngãi</span></a> đến <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/B%C3%ACnh_Thu%E1%BA%ADn" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Bình Thuận</span></a>.</p><p><strong> Quân Trịnh tham chiến</strong></p><p></p><p>Họ Nguyễn, khi cuối cùng đã nhận ra sự nguy hiểm của cuộc khởi nghĩa, đã ký hòa ước với người Xiêm, từ bỏ một số vùng họ đã chiếm được trong những thập kỷ trước đó. Tuy nhiên không vì thế mà họ Nguyễn được rảnh tay đánh Tây Sơn. Tháng 10 năm 1774, chúa <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_S%C3%A2m" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Trịnh Sâm</span></a>, sau 100 năm giữ hòa bình với chúa Nguyễn, sai Quận Việp <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_Ng%C5%A9_Ph%C3%BAc" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Hoàng Ngũ Phúc</span></a>, một viên tướng lão luyện, mang 4 vạn quân vào nam tấn công Phú Xuân (<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Hu%E1%BA%BF" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Huế</span></a>), cũng lấy danh nghĩa trừng phạt Trương Phúc Loan. Mặc dù chúa Nguyễn Phúc Thuần buộc phải trói Loan nộp cho Hoàng Ngũ Phúc nhưng rồi quân Trịnh vẫn tiến. Quân Nguyễn không chống nổi, quân Trịnh chiếm thành Phú Xuân, buộc họ Nguyễn phải bỏ chạy về <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Nam" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Quảng Nam</span></a>. Nhưng tại đây chúa Nguyễn lại bị Tây Sơn đánh ra uy hiếp, bắt được hoàng tôn Dương. Chúa Nguyễn cùng thế phải vượt biển trốn vào Gia Định (tức <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0i_G%C3%B2n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Sài Gòn</span></a>). Hoàng tôn Dương sau đó cũng dùng kế trốn thoát theo chúa Nguyễn.</p><p>Quân Trịnh tiếp tục đi về phía nam vượt đèo Hải Vân và đụng độ với quân Tây Sơn ở Quảng Nam. Quân Tây Sơn thua trận. Trước tình thế "lưỡng đầu thọ địch", Nguyễn Nhạc xin giảng hòa với quân Trịnh, trên danh nghĩa đầu hàng <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_L%C3%AA" target="_blank"><span style="color: #0645ad">nhà Lê</span></a>, xin làm tiên phong đi đánh chúa Nguyễn ở Gia Định. Chúa Trịnh bằng lòng và phong chức cho Nguyễn Nhạc.</p><p><strong> Tiến đánh Gia Định</strong></p><p></p><p>Tạm yên mặt bắc, Tây Sơn tập trung lực lượng tiếp tục việc chinh phục phía nam. Trong gần 10 năm (từ <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/1776" target="_blank"><span style="color: #0645ad">1776</span></a> đến <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/1783" target="_blank"><span style="color: #0645ad">1783</span></a>) quân Tây Sơn nhiều lần vào đánh chiếm Gia Định. Năm <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/1777" target="_blank"><span style="color: #0645ad">1777</span></a>, dưới sự chỉ huy của Nguyễn Huệ, quân Tây Sơn bắt được cả Định vương Thuần lẫn Hoàng tôn Dương đem xử tử. Một cháu trai là <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_%C3%81nh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Ánh</span></a>, con của Nguyễn Phúc Luân, lúc đó 15 tuổi, chạy thoát ra đảo Thổ Chu.</p><p>Mỗi năm cứ đến mùa gió thuận thì binh Tây Sơn trẩy thuyền vào Nam ruồng kiếm, quyết tận diệt dòng Nguyễn Phúc<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-11" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[12]</span></a>.</p><p>Tuy nhiên, lần nào cùng vậy, sau khi chiếm được Gia Định, chủ tướng (Nguyễn Lữ hoặc Nguyễn Huệ) và quân chủ lực của Tây Sơn rút về giao lại cho một bộ tướng coi giữ, chỉ một thời gian sau lực lượng họ Nguyễn lại tụ tập và nhanh chóng chiếm lại vùng Nam Bộ. Nguyễn Ánh được tướng Đỗ Thanh Nhân (Nhơn) đón và lập làm chúa Nguyễn mới (1778). Ánh tụ tập lại lực lượng trung thành, khởi binh từ đất Long Xuyên, đánh đuổi quân trấn thủ Tây Sơn tại Gia Định, lấy lại thành Sài Côn. Bấy giờ Nguyễn Ánh mới được các tướng tôn làm Đại nguyên súy, Nhiếp quốc chính. Năm 1780, Nguyễn Ánh xưng vương.</p><p>Quân Tây Sơn nhiều lần đánh vào nam và truy sát nhưng nhờ may mắn, Ánh đều trốn thoát, có lần phải lênh đênh ngoài biển dưới bão mấy ngày.</p><p>Đến năm 1783, sau khi Nguyễn Huệ ra quân lần thứ tư, quân Nguyễn thua to, quân Nguyễn Ánh bị đánh bật khỏi nước <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Đại Việt</span></a>. Nguyễn Ánh bỏ chạy, trốn thoát sang <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Xi%C3%AAm" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Xiêm</span></a>.</p><p><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Trieu_duong_chi_an_Tay_Son.png" target="_blank"><img src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/vi/thumb/7/7c/Trieu_duong_chi_an_Tay_Son.png/250px-Trieu_duong_chi_an_Tay_Son.png" alt="" class="fr-fic fr-dii fr-draggable " data-size="" style="" /></a> <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Trieu_duong_chi_an_Tay_Son.png" target="_blank"><img src="https://bits.wikimedia.org/skins-1.5/common/images/magnify-clip.png" alt="" class="fr-fic fr-dii fr-draggable " data-size="" style="" /></a></p><p>Triều đường chi ân của nhà Tây Sơn</p><p></p><p></p><p>Khi cơ bản chinh phục được họ Nguyễn, tăng cường sức mạnh và uy thế, năm <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/1778" target="_blank"><span style="color: #0645ad">1778</span></a>, sau khi giết được <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_Thu%E1%BA%A7n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Phúc Thuần</span></a> và <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_D%C6%B0%C6%A1ng" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Phúc Dương</span></a>, Nguyễn Nhạc tự xưng làm vua, lập triều đại Tây Sơn, đặt niên hiệu là Thái Đức, đóng đô tại thành <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Quy Nhơn</span></a> (thành <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%93_B%C3%A0n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Đồ Bàn</span></a> cũ của nước <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%C3%AAm_Th%C3%A0nh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Chiêm Thành</span></a>), đổi tên thành Hoàng đế thành, phong cho Nguyễn Lữ làm Tiết chế, Nguyễn Huệ là Long Nhương tướng quân, không ràng buộc với chúa Trịnh nữa.</p><p><strong> Tàn phá Nam Bộ</strong></p><p></p><p>Sử sách nhà Nguyễn đối địch với nhà Tây Sơn ghi lại việc tàn phá vùng Nam Bộ của Tây Sơn trong những cuộc chinh chiến. Sách <em>Lịch sử Gia Định-Sài Gòn trước 1802</em> dẫn lại từ <em><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh_th%C3%A0nh_th%C3%B4ng_ch%C3%AD" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Gia Định thành thông chí</span></a></em> của <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_Ho%C3%A0i_%C4%90%E1%BB%A9c" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Trịnh Hoài Đức</span></a>, 1 viên quan của <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_Nguy%E1%BB%85n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">nhà Nguyễn</span></a> năm 1820, 38 năm sau cuộc tàn sát <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Hoa" target="_blank"><span style="color: #0645ad">người Hoa</span></a> ở Gia Định của quân <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A2y_S%C6%A1n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Tây Sơn</span></a><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-12" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[13]</span></a> ghi lại việc quân Tây Sơn làm trong những lần nam tiến:</p><p>"Năm 1776 khi mới tiến vào <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Gia Định</span></a> thì quân <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A2y_S%C6%A1n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Tây Sơn</span></a> đã tàn phá <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%B9_lao_Ph%E1%BB%91" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Cù lao Phố</span></a>, một vùng <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C6%B0%C6%A1ng_m%E1%BA%A1i" target="_blank"><span style="color: #0645ad">thương mại</span></a> sầm uất bậc nhất xứ <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0ng_Trong" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Đàng Trong</span></a>. Họ dỡ phòng ốc <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/G%E1%BA%A1ch" target="_blank"><span style="color: #0645ad">gạch</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%B3i" target="_blank"><span style="color: #0645ad">ngói</span></a> đem hết về <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Quy Nhơn</span></a> khiến dân cư bỏ chạy lưu tán khắp nơi. Năm 1778 khi chúa Nguyễn đã giành lại được <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%B9_lao_Ph%E1%BB%91" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Cù lao Phố</span></a> thì kiểm điểm lại, dân cư còn chưa tới 1% lúc trước"<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-13" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[14]</span></a>. "Từ <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%BFn_Ngh%C3%A9" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Bến Nghé</span></a> tới <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0i_G%C3%B2n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Sài Gòn</span></a> xác chết ngổn ngang, vứt cả xuống <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%B4ng" target="_blank"><span style="color: #0645ad">sông</span></a>, nước không chảy được, hai ba <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1ng" target="_blank"><span style="color: #0645ad">tháng</span></a> sau dân cũng không dám ăn <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%B4m" target="_blank"><span style="color: #0645ad">tôm</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1" target="_blank"><span style="color: #0645ad">cá</span></a>... mọi người đều khổ sở". <strong> Đánh bại liên quân Xiêm - Nguyễn</strong></p><p></p><p><em>Bài chi tiết: <a href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Chi%E1%BA%BFn_tranh_Xi%C3%AAm-T%C3%A2y_S%C6%A1n&action=edit&redlink=1" target="_blank"><span style="color: #ba0000">Chiến tranh Xiêm-Tây Sơn</span></a></em></p><p>Trong thời gian còn chống trả Tây Sơn tại <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nam_B%E1%BB%99" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nam Bộ</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_%C3%81nh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Ánh</span></a> nhiều lần thông qua giám mục <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Pigneau_de_B%C3%A9haine" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Pigneau de Béhaine</span></a> (hay <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1_%C4%90a_L%E1%BB%99c" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Bá Đa Lộc</span></a>) để cầu viện người <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1p" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Pháp</span></a> nhưng không thu được nhiều kết quả. Do đó Ánh có ý chuyển sang cầu viện ở <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Xi%C3%AAm_La" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Xiêm La</span></a>.</p><p>Tháng 2 năm Giáp Thìn (1784), Nguyễn Ánh từ <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_Ti%C3%AAn" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Hà Tiên</span></a> sang Xiêm La hội kiến với vua Xiêm La là Chất Tri (<a href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Chakri,_Rama_I&action=edit&redlink=1" target="_blank"><span style="color: #ba0000">Chakri, Rama I</span></a>) tại Vọng Các (<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Bangkok" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Bangkok</span></a>). Theo quan điểm của các tác giả Việt Nam hiện đại là Nguyễn Lương Bích và Phạm Ngọc Phụng thì đây là lần "cõng rắn cắn gà nhà" đầu tiên của Nguyễn Ánh<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-14" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[15]</span></a>.</p><p>Vua Xiêm sai hai tướng là Chiêu Tăng, Chiêu Sương đem 2 vạn quân thủy cùng 300 chiến thuyền. Ngoài ra còn có 3 vạn quân bộ tiến sang <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A2n_L%E1%BA%A1p" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Chân Lạp</span></a> với danh nghĩa giúp vua Chân Lạp, thực chất với ý đồ tạo gọng kìm phía Tây, chờ cơ hội tiêu diệt quân Tây Sơn.</p><p>Quân Xiêm nhanh chóng lấy được <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/R%E1%BA%A1ch_Gi%C3%A1" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Rạch Giá</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ba_Th%E1%BA%AFc&action=edit&redlink=1" target="_blank"><span style="color: #ba0000">Ba Thắc</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%A0_%C3%94n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Trà Ôn</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/M%C3%A2n_Th%C3%ADt" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Mân Thít</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Sa_%C4%90%C3%A9c" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Sa Đéc</span></a>. Tuy nhiên, do ỷ thế đi đến đâu quấy nhiễu dân sự, làm nhiều điều tàn ác, cho nên bị dân chúng oán hận, ngay cả chúa <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_%C3%81nh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Ánh</span></a> cũng phải nói trong 1 bức thơ gởi cho <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Linh_m%E1%BB%A5c" target="_blank"><span style="color: #0645ad">linh mục</span></a> J. Liot: <em>"Nay thì Xiêm binh đại tứ lỗ lược, dâm nhơn phụ nữ, lược nhân tài vật, túng sát bất dung lão thiếu. Vậy nên Tây tặc binh thế nhựt thạnh, Xiêm binh thế nhựt suy. Cớ ấy qua tháng chạp, mùng tám vừa thất lợi, các giai hội tản”...</em> <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-15" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[16]</span></a>.</p><p>Tướng Tây Sơn giữ đất <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Gia Định</span></a> là phò mã Trương Văn Đa, thấy quân Xiêm thế lực mạnh, bèn cố thủ tại Gia Định và sai người về <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Quy Nhơn</span></a> báo. Vua Tây Sơn sai Long Nhương tướng quân Nguyễn Huệ đem quân vào đánh.</p><p><strong> Trận Rạch Gầm - Xoài Mút</strong></p><p></p><p><em>Bài chi tiết: <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%ADn_R%E1%BA%A1ch_G%E1%BA%A7m_-_Xo%C3%A0i_M%C3%BAt" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Trận Rạch Gầm - Xoài Mút</span></a></em></p><p>Sau khi vào Gia Định, Nguyễn Huệ cho bố trí trận địa và nhử quân <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Xi%C3%AAm" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Xiêm</span></a> đến gần <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/R%E1%BA%A1ch_G%E1%BA%A7m" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Rạch Gầm</span></a> và <a href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Xo%C3%A0i_M%C3%BAt&action=edit&redlink=1" target="_blank"><span style="color: #ba0000">Xoài Mút</span></a> ở phía trên <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BB%B9_Tho" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Mỹ Tho</span></a>, rồi đánh một trận, tiêu diệt quân Xiêm.</p><p>Đêm 19 rạng 20 tháng 1 năm 1785 (đêm 9 rạng 10 tháng 12 năm Giáp Thìn), quân Xiêm lợi dụng <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%A7y_tri%E1%BB%81u" target="_blank"><span style="color: #0645ad">thủy triều</span></a> xuôi theo dòng sông để tấn công Mỹ Tho nhằm phá vỡ đội thuyền phòng thủ của Tây Sơn. Quân Tây Sơn giả thua rút dần về hướng Mỹ Tho, nhử đối phương lọt vào trận địa mai phục đoạn Rạch Gầm - Xoài Mút. Khi quân Xiêm lọt vào trận mai phục, bất ngờ quân Tây Sơn bắn pháo ở <a href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=C%C3%B9_lao_Th%E1%BB%9Bi_S%C6%A1n&action=edit&redlink=1" target="_blank"><span style="color: #ba0000">cù lao Thới Sơn</span></a> và bờ <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%B4ng_Ti%E1%BB%81n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">sông Tiền</span></a>, khóa chặt hai đầu, dồn quân Xiêm vào thế "tiến thoái lưỡng nan". Bên cạnh đó, hỏa hổ ở hai bên bờ nã đạn tới tấp vào đội hình làm quân Xiêm rối loạn, tinh thần hoang mang rồi bỏ chạy. Cùng lúc đó, một đội thuyền cảm tử chở đầy rơm và những vật liệu dễ cháy đâm thẳng vào thuyền quân Xiêm làm cho số bị chìm, số bị cháy. Trong khi đó, cánh quân bộ Xiêm La ngay từ đầu đã bị quân Tây Sơn chặn đánh không cho cứu viện.</p><p>Chỉ một trận quyết chiến diễn ra không đầy một ngày đã tiêu diệt quân Xiêm, chỉ sót được vài nghìn người, chạy theo đường thượng đạo trốn về nước. Các tướng Chiêu Tăng, Chiêu Sương và Nguyễn Ánh phải bỏ chạy theo đường bộ về Xiêm La, 4000 quân chỉ còn lại 800. Cánh quân Xiêm trên bộ nghe tin thất trận cũng tan rã và tháo chạy.</p><p>Trận đánh chớp nhoáng là một kỳ tích của <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Huệ</span></a> và quân Tây Sơn. Sau trận đánh này, quân Tây Sơn nổi tiếng đến mức số quân Xiêm còn lại phải thốt lên rằng: "Sợ Tây Sơn như sợ cọp"<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-16" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[17]</span></a>.</p><p>Đánh dẹp xong, Nguyễn Huệ đem quân về <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Quy Nhơn</span></a> để đô đốc Đặng Văn Trấn ở lại trấn đất <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Gia Định</span></a>.</p><p><strong>[<a href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n&action=edit&section=11" target="_blank"><span style="color: #0645ad">sửa</span></a>] Lật đổ chúa Trịnh</strong></p><p></p><p><strong> Đánh chiếm Phú Xuân</strong></p><p></p><p><em>Bài chi tiết: <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFn_d%E1%BB%8Bch_Ph%C3%BA_Xu%C3%A2n_1786" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Chiến dịch Phú Xuân 1786</span></a></em></p><p>Tại <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0ng_Ngo%C3%A0i" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Bắc Hà</span></a>, năm 1782, Tĩnh Đô vương <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_S%C3%A2m" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Trịnh Sâm</span></a> chết. Con nhỏ <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_C%C3%A1n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Trịnh Cán</span></a> được lập. Phe người con lớn là <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_Kh%E1%BA%A3i" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Trịnh Tông</span></a> (hay Trịnh Khải) làm binh biến, giết quan phụ chính là quận Huy <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_T%E1%BB%91_L%C3%BD" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Hoàng Tố Lý</span></a> (cháu lão tướng <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_Ng%C5%A9_Ph%C3%BAc" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Hoàng Ngũ Phúc</span></a>) đưa <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_Kh%E1%BA%A3i" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Trịnh Tông</span></a> lên ngôi, tức là Đoan Nam vương (1782-1786).</p><p>Một tướng cùng phe với quận Huy là <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_H%E1%BB%AFu_Ch%E1%BB%89nh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Hữu Chỉnh</span></a> không hợp tác với Trịnh Tông, bỏ chạy vào nam hàng Tây Sơn và được <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Nh%E1%BA%A1c" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Nhạc</span></a> rất tín nhiệm.</p><p>Bắc Hà ngày một suy yếu. Kinh thành <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C4%83ng_Long" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Thăng Long</span></a> bị quân kiêu binh - những kẻ có công tôn lập chúa Trịnh - càn quấy, tàn phá. Sau khi đánh bật được Nguyễn Ánh ra khỏi lãnh thổ, Nguyễn Nhạc quyết định đánh chiếm <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%BA_Xu%C3%A2n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Phú Xuân</span></a> (đất cũ của chúa Nguyễn). Năm 1786, ông cử Nguyễn Huệ làm tổng chỉ huy đánh ra Bắc.</p><p>Về phía Trịnh, năm 1775, sau khi nhận hàng Nguyễn Nhạc, lão tướng Hoàng Ngũ Phúc rút đại quân về Bắc, để lại Phạm Ngô Cầu và Hoàng Đình Thể giữ thành Phú Xuân, sau đó không lâu qua đời.</p><p>Nguyễn Huệ lập kế lung lạc chủ tướng Phạm Ngô Cầu<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-17" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[18]</span></a>. Nguyễn Hữu Chỉnh lại dùng kế ly gián Cầu và phó tướng Hoàng Đình Thể<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-18" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[19]</span></a>. Quân Tây Sơn bất ngờ đánh úp thành Phú Xuân. Cầu bỏ mặc Thể chết trận, dâng thành hàng Tây Sơn<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-19" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[20]</span></a>.</p><p><strong> Tiến ra Thăng Long</strong></p><p></p><p><em>Bài chi tiết: <a href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Chi%E1%BA%BFn_d%E1%BB%8Bch_Th%C4%83ng_Long_1786&action=edit&redlink=1" target="_blank"><span style="color: #ba0000">Chiến dịch Thăng Long 1786</span></a></em></p><p><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Denquanchao.jpg" target="_blank"><span style="color: #ba0000"><img src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/vi/thumb/1/15/Denquanchao.jpg/250px-Denquanchao.jpg" alt="" class="fr-fic fr-dii fr-draggable " data-size="" style="" /></span></a> <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Denquanchao.jpg" target="_blank"><img src="https://bits.wikimedia.org/skins-1.5/common/images/magnify-clip.png" alt="" class="fr-fic fr-dii fr-draggable " data-size="" style="" /></a></p><p>Đền Quán Cháo ở <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%B2ng_tuy%E1%BA%BFn_Tam_%C4%90i%E1%BB%87p" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Tam Điệp</span></a> với truyền thuyết tiên nữ dâng cháo cho nghĩa quân Tây Sơn</p><p></p><p></p><p>Do sự thuyết phục của <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_H%E1%BB%AFu_Ch%E1%BB%89nh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Hữu Chỉnh</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Huệ</span></a> quyết định đem quân ra Bắc đánh <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C4%83ng_Long" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Thăng Long</span></a> để diệt họ Trịnh dù chưa được lệnh của vua anh Nguyễn Nhạc.</p><p>Với danh nghĩa "Phù Lê diệt Trịnh", Nguyễn Huệ sai Chỉnh làm tiên phong Bắc tiến. Quân Trịnh rệu rã nhanh chóng thua trận, các danh tướng phần nhiều nghe tin <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%BA_Xu%C3%A2n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Phú Xuân</span></a> thất thủ đã khiếp sợ, đến khi nghe quân <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A2y_S%C6%A1n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Tây Sơn</span></a> kéo ra, đa số đã bỏ trốn. <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%BAa_Tr%E1%BB%8Bnh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Chúa Trịnh</span></a> không được lòng dân, bỏ thành Thăng Long chạy, bị dân bắt đem nộp Tây Sơn. Trên đường áp giải, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_T%C3%B4ng" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Trịnh Tông</span></a> tự sát.</p><p>Nguyễn Huệ vào thành Thăng Long yết kiến vua <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Hi%E1%BB%83n_T%C3%B4ng" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Lê Hiển Tông</span></a>. Tuy về danh nghĩa <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Huệ</span></a> trao trả quyền chính lại cho vua Lê và nhận phong Nguyên súy Dực chính phù vận Uy quốc công, nhưng trong thực tế, ông nắm toàn bộ quyền chính ở Bắc Hà. Do sự sắp xếp của Nguyễn Hữu Chỉnh, vua Lê Hiển Tông gả công chúa <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Ng%E1%BB%8Dc_H%C3%A2n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Ngọc Hân</span></a> cho Nguyễn Huệ.</p><p>Tháng 7 năm 1786, vua Lê Hiển Tông qua đời, thọ 70 tuổi. Do ý kiến của công chúa Ngọc Hân thiên về lập hoàng thân Lê Duy Cận (anh của Ngọc Hân), Nguyễn Huệ muốn hoãn lễ đăng quang của Lê Duy Kỳ. Do áp lực của tôn thất nhà Lê đối với Ngọc Hân, Nguyễn Huệ đành thu xếp cho Lê Duy Kỳ lên ngôi vua, đó là vua <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Chi%C3%AAu_Th%E1%BB%91ng" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Lê Chiêu Thống</span></a>. Ít lâu sau, Nguyễn Huệ đem công chúa Ngọc Hân cùng Nguyễn Nhạc rút quân về Nam.</p><p><strong> Dẹp Án Đô vương</strong></p><p></p><p>Sau khi quân Tây Sơn rút đi, các thế lực của chúa Trịnh từng bỏ trốn khi Tây Sơn kéo ra như Đinh Tích Nhưỡng, Hoàng Phùng Cơ trỗi dậy, lập <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_B%E1%BB%93ng" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Trịnh Bồng</span></a> lên ngôi vương, tức là Án Đô vương, tái lập chính quyền chúa Trịnh.</p><p>Vua Lê Chiêu Thống đang muốn chấn hưng <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_L%C3%AA" target="_blank"><span style="color: #0645ad">nhà Lê</span></a> bèn mời Nguyễn Hữu Chỉnh đang trấn ở <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ngh%E1%BB%87_An" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nghệ An</span></a> ra dẹp Trịnh Bồng. Chỉnh nhanh chóng đánh tan quân Trịnh, đốt phủ chúa, Trịnh Bồng bỏ đi mất tích. Họ Trịnh mất hẳn, nhưng Nguyễn Hữu Chỉnh lại lộng hành như chúa Trịnh trước kia.</p><p><strong> Mâu thuẫn nội bộ</strong></p><p></p><p><strong> Nguyên nhân</strong></p><p></p><p>Sử sách không ghi chép thật rõ ràng về sự kiện mâu thuẫn giữa anh em Tây Sơn. Các sử gia <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_Nguy%E1%BB%85n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">nhà Nguyễn</span></a> cho rằng tại <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Nh%E1%BA%A1c" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Nhạc</span></a> "tư thông" với vợ <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Huệ</span></a>, nhưng lý do này có vẻ không xác đáng. Có tài liệu nói rằng Nguyễn Nhạc yêu cầu Nguyễn Huệ nộp vàng bạc lấy từ kho của họ Trịnh ở <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0ng_Ngo%C3%A0i" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Bắc Hà</span></a> mang về Nam nhưng vua em không chịu; hơn thế vua em lại xin vua anh cho cai quản thêm <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Nam" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Quảng Nam</span></a> và vua anh không chấp thuận, do đó Nguyễn Huệ chủ động mang quân vào nam đánh Nguyễn Nhạc. Ý kiến sau có vẻ xác đáng hơn.</p><p>Có ý kiến bàn thêm rằng, chủ trương của Nguyễn Nhạc là tập trung tiêu diệt <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%BAa_Nguy%E1%BB%85n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">chúa Nguyễn</span></a>, chỉ đánh chiếm phần đất của <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%BAa_Nguy%E1%BB%85n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">chúa Nguyễn</span></a> để thay thế cai trị tại miền Nam và giữ hòa bình với Bắc Hà, cho nên việc Nguyễn Huệ tự ý đem quân Bắc tiến là trái ý vua anh. Ngay khi biết tin Nguyễn Huệ đánh <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C4%83ng_Long" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Thăng Long</span></a>, vua Tây Sơn vội mang quân ra Bắc, thực chất là để gọi em về. Mặt khác, Nguyễn Nhạc không yên tâm với sự phát triển thế lực riêng của Nguyễn Huệ. Trong khi đó, là người có hùng tâm, Nguyễn Huệ có chủ trương tự lực phát triển ra ngoài tầm kiềm chế của vua anh và việc Bắc tiến của ông không hẳn chỉ vì lời khuyên của <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_H%E1%BB%AFu_Ch%E1%BB%89nh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Hữu Chỉnh</span></a>. Đây mới chính là nguyên nhân dẫn tới mâu thuẫn của anh em Tây Sơn<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-20" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[21]</span></a>.</p><p>Sử cũ ghi rất vắn tắt và không thật rõ ràng về sự kiện này, chỉ biết khoảng đầu năm 1787, Nguyễn Huệ mang 60.000 quân nam tiến vây thành <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Quy Nhơn</span></a>. Theo thư của một số <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Linh_m%E1%BB%A5c" target="_blank"><span style="color: #0645ad">linh mục</span></a> <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1p" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Pháp</span></a>, để có đủ 6 vạn quân vây bọc thành Quy Nhơn, Nguyễn Huệ bắt thêm toàn bộ số đinh Thuận - Quảng vào lính, khiến nhiều vùng không còn đàn ông nữa. Nguyễn Nhạc bị vây ngặt bèn gọi Đặng Văn Trấn, đang trấn thủ <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Gia Định</span></a>, ra cứu. Trấn vâng lệnh mang quân ra, nhưng đến <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%BA_Y%C3%AAn" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Phú Yên</span></a> đã bị Nguyễn Huệ bắt sống. Nguyễn Huệ nã pháo tới tấp vào thành Quy Nhơn. Nguyễn Nhạc bị vây bức quá phải lên thành khóc xin em đừng đánh thành nữa. Nguyễn Huệ bằng lòng giảng hòa với anh.</p><p>Tuy nhiên, theo một giáo sĩ phương Tây tại Việt Nam lúc đó, anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ tuy mâu thuẫn nhưng cho đến khi Nguyễn Huệ bắt được Đặng Văn Trấn, quân đội hai bên vẫn chưa thực sự đánh nhau thì Nguyễn Lữ đứng ra điều đình và hai bên vì tình cảm trong nhà đã đồng ý giảng hoà<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-21" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[22]</span></a>.</p><p>Nguyễn Nhạc phong vương cho hai em, mỗi người chia nhau giữ một khu vực từ tháng 4 năm 1787:</p><ul> <li data-xf-list-type="ul">Nguyễn Nhạc xưng là Trung ương Hoàng đế, đóng đô ở <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Quy Nhơn</span></a>.</li> <li data-xf-list-type="ul">Phong Nguyễn Lữ làm Đông Định Vương, cai quản vùng đất <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Gia Định</span></a>.</li> <li data-xf-list-type="ul">Phong Nguyễn Huệ làm Bắc Bình Vương, cai quản vùng đất từ <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A8o_H%E1%BA%A3i_V%C3%A2n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">đèo Hải Vân</span></a> trở ra Bắc.</li> </ul><p>Nguyễn Huệ giảng hoà và nhận chức Bắc Bình vương của vua anh phong. Hai anh em lấy Bản Tân làm ranh giới, từ Thăng Hoa, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90i%E1%BB%87n_B%C3%A0n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Điện Bàn</span></a> ra Bắc thuộc Nguyễn Huệ, từ <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Ng%C3%A3i" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Quảng Ngãi</span></a> trở vào thuộc vua Thái Đức. Như vậy vua Thái Đức đã thoả mãn yêu cầu được cai quản Quảng Nam của vua em. Còn Nguyễn Lữ trấn thủ Gia Định, có thái bảo Phạm Văn Tham giúp sức.</p><p><strong>Hậu quả</strong></p><p></p><p>Việc bất hòa giữa anh em Tây Sơn để lại hậu quả nghiêm trọng và lập tức bị kẻ địch từ hai phía tận dụng.</p><p>Ở phía nam, sau <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%ADn_R%E1%BA%A1ch_G%E1%BA%A7m_-_Xo%C3%A0i_M%C3%BAt" target="_blank"><span style="color: #0645ad">trận Rạch Gầm - Xoài Mút</span></a>, Nguyễn Huệ đã chủ động giao hảo với vua Xiêm để cởi bỏ thù hằn, do đó vua Xiêm không có ý giúp Nguyễn Ánh trở về lần nữa<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-22" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[23]</span></a>. Tuy nhiên sau 3 năm lưu vong ở Xiêm, Nguyễn Ánh nhận ra cơ hội này để về nước và đã tập hợp lực lượng, trở về vào tháng 8 năm 1787.</p><p>Nguyễn Lữ hèn yếu nghe tin Nguyễn Ánh trở về vội vã tránh đi nơi khác để Gia Định cho Phạm Văn Tham giữ. Sau đó thế quân Nguyễn Ánh ngày càng mạnh khiến Nguyễn Lữ sợ hãi mang quân bản bộ rút chạy về Quy Nhơn. Quân Tây Sơn đã mỏng lại càng mỏng. Mặc dù sau đó Phạm Văn Tham đã nỗ lực chống trả nhưng vì không được viện binh trợ lực nên tháng 8 năm 1788 Nguyễn Ánh chiếm lại được Gia Định. Phạm Văn Tham rút chạy ra ngoài vẫn cố đơn độc chiến đấu để chờ viện binh nhưng lúc đó Nguyễn Nhạc chỉ lo phòng bị vua em Bắc Bình vương ở phía bắc mà không đoái hoài đến việc cứu phía nam nữa. Thế cùng sức kiệt, đầu năm 1789 Phạm Văn Tham bị Nguyễn Ánh vây chặt, lại bịt đường ra biển về Quy Nhơn nên buộc phải đầu hàng. Tây Sơn lại mất Nam Bộ.</p><p>Sau một thời gian để mất Gia Định trở về Quy Nhơn, Đông Định vương Nguyễn Lữ lâm bệnh qua đời. (<em>Xem thêm bài về <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_L%E1%BB%AF" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Lữ</span></a></em>)</p><p>Ở Bắc Hà, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_H%E1%BB%AFu_Ch%E1%BB%89nh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Hữu Chỉnh</span></a> nhân lúc Tây Sơn lục đục bèn có ý chống lại Tây Sơn. Nguyễn Huệ phái <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/V%C5%A9_V%C4%83n_Nh%E1%BA%ADm" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Vũ Văn Nhậm</span></a>, con rể của Nguyễn Nhạc, ra tiêu diệt Nguyễn Hữu Chỉnh. Tuy nhiên, đến lượt Vũ Văn Nhậm chuyên quyền, có ý chống Nguyễn Huệ. Tháng 4 năm 1788, Lê Chiêu Thống đã bỏ kinh đô lưu vong. Nguyễn Huệ phải đem quân ra Bắc lần thứ hai, giết Vũ Văn Nhậm. Ông tổ chức lại hệ thống cai trị ở Bắc Hà, đưa các danh sĩ có tên tuổi như <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%B4_Th%C3%AC_Nh%E1%BA%ADm" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Ngô Thì Nhậm</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Phan_Huy_%C3%8Dch" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Phan Huy Ích</span></a> ra đảm đương công việc.</p><p>Sau khi đã lập Sùng nhượng công Lê Duy Cận làm Giám quốc, Nguyễn Huệ lại rút quân về Phú Xuân.</p><p><strong> Đại phá quân Mãn Thanh</strong></p><p></p><p><em>Xem thêm:</em> <strong><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Huệ</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFn_th%E1%BA%AFng_K%E1%BB%B7_D%E1%BA%ADu" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Chiến thắng Kỷ Dậu</span></a></strong> <strong> Quân Thanh tiến vào Thăng Long</strong></p><p></p><p>Cuối năm <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/1788" target="_blank"><span style="color: #0645ad">1788</span></a>, vua Thanh đương thời là <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A0n_Long" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Càn Long</span></a> sai <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%95ng_%C4%91%E1%BB%91c_L%C6%B0%E1%BB%A1ng_Qu%E1%BA%A3ng" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Tổng đốc Lưỡng Quảng</span></a> <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%B4n_S%C4%A9_Ngh%E1%BB%8B" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Tôn Sĩ Nghị</span></a> chỉ huy hơn 29 vạn quân, huy động từ Lưỡng Quảng, Vân Nam và Quý Châu<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-23" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[24]</span></a> hộ tống Lê Chiêu Thống về Việt Nam với danh nghĩa phù <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_H%E1%BA%ADu_L%C3%AA" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Lê</span></a>, vào chiếm đóng <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C4%83ng_Long" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Thăng Long</span></a>.</p><p>Càn Long còn đặc cử <a href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ph%C3%BAc_An_Khang&action=edit&redlink=1" target="_blank"><span style="color: #ba0000">Phúc An Khang</span></a> chuyên trách hậu cần. Theo sách <em>Thánh vũ ký</em>, phần "Càn Long chinh phủ An Nam ký" của Ngụy Nguyên đời Thanh, Phúc Khang An đã thiết lập trên 70 đồn quân lương to lớn và kiên cố từ hai đường Quảng Tây và Vân Nam tới Thăng Long. Riêng chặng đường từ ải <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nam_Quan" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nam Quan</span></a> tới Thăng Long, Khang An thiết lập 18 kho quân lương trong khi Tôn Sĩ Nghị hành quân.</p><p>Quân Tây Sơn do Đại Tư mã <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%B4_V%C4%83n_S%E1%BB%9F" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Ngô Văn Sở</span></a> chỉ huy, theo mưu kế của Ngô Thì Nhậm, chủ động rút quân về đóng ở <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tam_%C4%90i%E1%BB%87p_-_Bi%E1%BB%87n_S%C6%A1n" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Tam Điệp - Biện Sơn</span></a> (<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ninh_B%C3%ACnh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Ninh Bình</span></a>) cố thủ chờ lệnh.</p><p><strong>Quang Trung đại phá quân Thanh</strong></p><p></p><p>Nghe tin báo, ngày 25 tháng 11 năm Mậu Thân (22 tháng 12 năm 1788), Bắc Bình vương <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nguyễn Huệ</span></a> xuất quân tiến ra Bắc Hà. Với lý do vua Lê đã bỏ nước và rước giặc về, để có danh nghĩa chính thống, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu Quang Trung.</p><p>Ngày 29 tháng 11 năm Mậu Thân (26 tháng 12 năm 1788), đại quân của hoàng đế Quang Trung tới <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ngh%E1%BB%87_An" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Nghệ An</span></a>, dừng quân tại đó hơn 10 ngày để tuyển quân và củng cố lực lượng, nâng quân số lên 10 vạn, tổ chức thành 5 đạo quân: tiền, hậu, tả, hữu và trung quân. Ngoài ra còn có một đội tượng binh với hơn 100 <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Voi" target="_blank"><span style="color: #0645ad">voi</span></a> chiến<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-24" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[25]</span></a>. Vua Quang Trung còn tổ chức lễ duyệt binh ngay tại Nghệ An để khích lệ ý chí quyết chiến, quyết thắng của tướng sĩ đối với quân xâm lược <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/M%C3%A3n_Thanh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Mãn Thanh</span></a>. Ngay sau lễ duyệt binh, Quang Trung tiến quân ra Bắc Hà.</p><p>Ngày 20 tháng Chạp năm Mậu Thân (15 tháng 1 năm 1789), đại quân của Quang Trung đã ra đến <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tam_%C4%90i%E1%BB%87p" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Tam Điệp</span></a>, <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ninh_B%C3%ACnh" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Ninh Bình</span></a>. Sau khi xem xét tình hình, Quang Trung nói với toàn quân rằng chỉ trong 10 ngày sẽ quét sạch quân Thanh.</p><p>Sớm hơn cả dự kiến, chỉ trong vòng 6 ngày kể từ đêm 30 Tết âm lịch, quân Tây Sơn đã đánh tan 29 vạn quân Thanh<a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-25" target="_blank"><span style="color: #0b0080">[26]</span></a> bằng hàng loạt trận đánh tập kích, mai phục, thần tốc và chớp nhoáng mà <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Ng%E1%BB%8Dc_H%E1%BB%93i_-_%C4%90%E1%BB%91ng_%C4%90a" target="_blank"><span style="color: #0645ad">trận Ngọc Hồi - Đống Đa</span></a> là tiêu biểu. Trưa mồng 5 Tết Kỷ Dậu - <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/1789" target="_blank"><span style="color: #0645ad">1789</span></a>, quân Tây Sơn tiến vào <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C4%83ng_Long" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Thăng Long</span></a>.</p><p>Tôn Sĩ Nghị dẫn tàn quân bỏ chạy, trên đường chạy liên tiếp bị quân Tây Sơn mai phục chặn đánh. Cuối cùng, Tôn Sĩ Nghị và <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Chi%C3%AAu_Th%E1%BB%91ng" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Lê Chiêu Thống</span></a> chạy thoát về <a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Trung_Qu%E1%BB%91c" target="_blank"><span style="color: #0645ad">Trung Quốc</span></a>.</p></blockquote><p></p>
[QUOTE="ngan trang, post: 75187, member: 17223"] [B] Lật đổ chúa Nguyễn[/B] [B] Chính sự họ Nguyễn[/B] Sau khi Vũ Vương [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_Kho%C3%A1t"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Phúc Khoát[/COLOR][/URL] chết, chính quyền họ Nguyễn rơi vào tay quyền thần [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_Ph%C3%BAc_Loan"][COLOR=#0645ad]Trương Phúc Loan[/COLOR][/URL]. Loan thao túng triều chính, tự xưng là "Quốc phó", giết Nguyễn Phúc Luân (cha [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_%C3%81nh"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Phúc Ánh[/COLOR][/URL]) và lập [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_Thu%E1%BA%A7n"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Phúc Thuần[/COLOR][/URL], lúc đó mới 12 tuổi lên ngôi, tức là Định vương. Năm [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/1769"][COLOR=#0645ad]1769[/COLOR][/URL], vị vua mới của nước Xiêm là P'ya Taksin tức [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_Qu%E1%BB%91c_Anh"][COLOR=#0645ad]Trịnh Quốc Anh[/COLOR][/URL] tung ra một cuộc chiến nhằm tìm cách lấy lại quyền kiểm soát nước [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A2n_L%E1%BA%A1p"][COLOR=#0645ad]Chân Lạp[/COLOR][/URL] ([URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Campuchia"][COLOR=#0645ad]Campuchia[/COLOR][/URL]) vốn chịu nhiều ảnh hưởng của [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%BAa_Nguy%E1%BB%85n"][COLOR=#0645ad]chúa Nguyễn[/COLOR][/URL]. Chúa Nguyễn buộc phải lùi bước khỏi những vùng đất mới chiếm. Chính sự họ Nguyễn ngay từ thời Nguyễn Phúc Khoát đã gây những ảnh hưởng tiêu cực cho dân chúng. Hệ thống thuế khóa phức tạp, cồng kềnh, nặng nề, quan dưới lạm thu khiến dân phải nộp nhiều hơn quy định[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-6"][COLOR=#0b0080][7][/COLOR][/URL]. Thuế thổ sản có tới hàng ngàn thứ, tính cả những sản vật nhỏ nhặt[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-7"][COLOR=#0b0080][8][/COLOR][/URL]. Năm 1741, Phúc Khoát ra lệnh truy thu thuế của cả những người bỏ trốn. Tới năm 1765 lại có lệnh truy thu thuế còn thiếu của 10 năm trước[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-8"][COLOR=#0b0080][9][/COLOR][/URL] Sang thời Trương Phúc Loan nắm quyền, dân Đàng Trong càng bị bóc lột nặng nề hơn. Loan nổi tiếng là tham lam, vơ vét của công, mua quỵt của các thương nhân nước ngoài. Có đợt sau trận lụt, nhà Loan bày vàng ra phơi "sáng chóe" cả sân[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-9"][COLOR=#0b0080][10][/COLOR][/URL]. Thất bại trước những cuộc đụng độ với Xiêm La cộng với sưu thuế nặng nề cùng tình trạng tham nhũng tại địa phương khiến cho chính quyền họ Nguyễn đã yếu càng yếu thêm. Đó chính là thời cơ để ba anh em Tây Sơn bắt đầu khởi nghĩa chống lại chúa Nguyễn. [B]Tây Sơn khởi nghĩa[/B] [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Groupofpeople0en.jpg"][IMG]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Groupofpeople0en.jpg/230px-Groupofpeople0en.jpg[/IMG][/URL] [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Groupofpeople0en.jpg"][IMG]https://bits.wikimedia.org/skins-1.5/common/images/magnify-clip.png[/IMG][/URL] Một nhóm người [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0ng_Trong"][COLOR=#0645ad]Đàng Trong[/COLOR][/URL] tại [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tourane"][COLOR=#0645ad]Tourane[/COLOR][/URL] tức [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0_N%E1%BA%B5ng"][COLOR=#0645ad]Đà Nẵng[/COLOR][/URL] thời Tây Sơn-Tranh của họa sĩ người Anh [URL="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Alexander&action=edit&redlink=1"][COLOR=#ba0000]William Alexander[/COLOR][/URL] Khởi phát từ ấp Tây Sơn, ba anh em [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Nh%E1%BA%A1c"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Nhạc[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_L%E1%BB%AF"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Lữ[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Huệ[/COLOR][/URL] tập hợp lực lượng, ban đầu chủ yếu là [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Th%C6%B0%E1%BB%A3ng"][COLOR=#0645ad]người Thượng[/COLOR][/URL], đứng lên khởi nghĩa. Lấy danh nghĩa chống lại Quốc phó Trương Phúc Loan, ủng hộ hoàng tôn [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_D%C6%B0%C6%A1ng"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Phúc Dương[/COLOR][/URL] là cháu đích tôn của Vũ vương [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_Kho%C3%A1t"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Phúc Khoát[/COLOR][/URL], Nguyễn Nhạc phất cờ nổi dậy năm 1771. Bởi Tây Sơn mang danh nghĩa ủng hộ hoàng tôn Dương và khi đánh trận thường la ó ầm ĩ nên dân gian có câu: [I]"Binh triều là binh Quốc phó[/I] [I]Binh ó là binh Hoàng tôn"[/I] Tây Sơn có được sự ủng hộ rất lớn của dân chúng, không chỉ những người nông dân nghèo mà cả một số sắc dân thiểu số và lực lượng [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Hoa"][COLOR=#0645ad]người Hoa[/COLOR][/URL] như hai đạo quân của [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%BD_T%C3%A0i"][COLOR=#0645ad]Lý Tài[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=T%E1%BA%ADp_%C4%90%C3%ACnh&action=edit&redlink=1"][COLOR=#ba0000]Tập Đình[/COLOR][/URL]. Lực lượng Tây Sơn không những đánh đâu thắng đó mà còn nổi tiếng vì bình đẳng, bình quyền, không tham ô của dân và lấy của người giàu chia cho người nghèo. Điều đó được các giáo sĩ [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A2y_Ban_Nha"][COLOR=#0645ad]Tây Ban Nha[/COLOR][/URL], điển hình là Diego de Jumilla ghi lại, sách [I]Les Espagnols dans l’Empire d’Annam[/I] trích dẫn như sau: "Ban ngày họ xuống các chợ, kẻ đeo gươm, người mang cung tên, có ngưòi mang súng. Họ không hề làm thiệt hại đến người và của. Trái lại họ tỏ ra muốn bình đẳng giữa mọi người [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0ng_Trong"][COLOR=#0645ad]Đàng Trong[/COLOR][/URL]; họ vào nhà giàu, nếu đem nộp họ ít nhiều thì họ không gây tổn hại, nhưng nếu chống cự lại thì họ cướp lấy những của quý đem chia cho người nghèo; họ chỉ giữ gạo và lương thực cho họ mà thôi... Người ta gọi họ là bọn cướp đạo đức và nhân từ đối với quần chúng nghèo khổ..."[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-10"][COLOR=#0b0080][11][/COLOR][/URL]. Sau khi đứng vững ở địa bàn ấp Tây Sơn, năm sau, cuộc khởi nghĩa lan rộng và nghĩa quân đã thắng một số trận chống lại quân chúa Nguyễn được phái tới trấn áp cuộc khởi nghĩa. Năm [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/1773"][COLOR=#0645ad]1773[/COLOR][/URL] quân Tây Sơn dùng mưu đánh chiếm được thành [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n"][COLOR=#0645ad]Quy Nhơn[/COLOR][/URL]. Tương truyền Nguyễn Nhạc tự ngồi vào cũi cho quân lính của mình khiêng đến trá hàng, nộp quân họ Nguyễn. Nửa đêm, ông phá cũi, cùng quân trá hàng làm nội ứng và quân bên ngoài tới phối hợp đánh chiếm thành. Thành này là nơi các nhà buôn, vì đã phải chịu nhiều luật lệ ngăn cấm do triều đình họ Nguyễn đưa ra, đã quay sang ủng hộ tài chính cho Tây Sơn. Sau khi hạ thành Quy Nhơn, quân Tây Sơn nhanh chóng đánh xuống phía nam, kiểm soát vùng đất từ [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Ng%C3%A3i"][COLOR=#0645ad]Quảng Ngãi[/COLOR][/URL] đến [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/B%C3%ACnh_Thu%E1%BA%ADn"][COLOR=#0645ad]Bình Thuận[/COLOR][/URL]. [B] Quân Trịnh tham chiến[/B] Họ Nguyễn, khi cuối cùng đã nhận ra sự nguy hiểm của cuộc khởi nghĩa, đã ký hòa ước với người Xiêm, từ bỏ một số vùng họ đã chiếm được trong những thập kỷ trước đó. Tuy nhiên không vì thế mà họ Nguyễn được rảnh tay đánh Tây Sơn. Tháng 10 năm 1774, chúa [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_S%C3%A2m"][COLOR=#0645ad]Trịnh Sâm[/COLOR][/URL], sau 100 năm giữ hòa bình với chúa Nguyễn, sai Quận Việp [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_Ng%C5%A9_Ph%C3%BAc"][COLOR=#0645ad]Hoàng Ngũ Phúc[/COLOR][/URL], một viên tướng lão luyện, mang 4 vạn quân vào nam tấn công Phú Xuân ([URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Hu%E1%BA%BF"][COLOR=#0645ad]Huế[/COLOR][/URL]), cũng lấy danh nghĩa trừng phạt Trương Phúc Loan. Mặc dù chúa Nguyễn Phúc Thuần buộc phải trói Loan nộp cho Hoàng Ngũ Phúc nhưng rồi quân Trịnh vẫn tiến. Quân Nguyễn không chống nổi, quân Trịnh chiếm thành Phú Xuân, buộc họ Nguyễn phải bỏ chạy về [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Nam"][COLOR=#0645ad]Quảng Nam[/COLOR][/URL]. Nhưng tại đây chúa Nguyễn lại bị Tây Sơn đánh ra uy hiếp, bắt được hoàng tôn Dương. Chúa Nguyễn cùng thế phải vượt biển trốn vào Gia Định (tức [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0i_G%C3%B2n"][COLOR=#0645ad]Sài Gòn[/COLOR][/URL]). Hoàng tôn Dương sau đó cũng dùng kế trốn thoát theo chúa Nguyễn. Quân Trịnh tiếp tục đi về phía nam vượt đèo Hải Vân và đụng độ với quân Tây Sơn ở Quảng Nam. Quân Tây Sơn thua trận. Trước tình thế "lưỡng đầu thọ địch", Nguyễn Nhạc xin giảng hòa với quân Trịnh, trên danh nghĩa đầu hàng [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_L%C3%AA"][COLOR=#0645ad]nhà Lê[/COLOR][/URL], xin làm tiên phong đi đánh chúa Nguyễn ở Gia Định. Chúa Trịnh bằng lòng và phong chức cho Nguyễn Nhạc. [B] Tiến đánh Gia Định[/B] Tạm yên mặt bắc, Tây Sơn tập trung lực lượng tiếp tục việc chinh phục phía nam. Trong gần 10 năm (từ [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/1776"][COLOR=#0645ad]1776[/COLOR][/URL] đến [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/1783"][COLOR=#0645ad]1783[/COLOR][/URL]) quân Tây Sơn nhiều lần vào đánh chiếm Gia Định. Năm [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/1777"][COLOR=#0645ad]1777[/COLOR][/URL], dưới sự chỉ huy của Nguyễn Huệ, quân Tây Sơn bắt được cả Định vương Thuần lẫn Hoàng tôn Dương đem xử tử. Một cháu trai là [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_%C3%81nh"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Ánh[/COLOR][/URL], con của Nguyễn Phúc Luân, lúc đó 15 tuổi, chạy thoát ra đảo Thổ Chu. Mỗi năm cứ đến mùa gió thuận thì binh Tây Sơn trẩy thuyền vào Nam ruồng kiếm, quyết tận diệt dòng Nguyễn Phúc[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-11"][COLOR=#0b0080][12][/COLOR][/URL]. Tuy nhiên, lần nào cùng vậy, sau khi chiếm được Gia Định, chủ tướng (Nguyễn Lữ hoặc Nguyễn Huệ) và quân chủ lực của Tây Sơn rút về giao lại cho một bộ tướng coi giữ, chỉ một thời gian sau lực lượng họ Nguyễn lại tụ tập và nhanh chóng chiếm lại vùng Nam Bộ. Nguyễn Ánh được tướng Đỗ Thanh Nhân (Nhơn) đón và lập làm chúa Nguyễn mới (1778). Ánh tụ tập lại lực lượng trung thành, khởi binh từ đất Long Xuyên, đánh đuổi quân trấn thủ Tây Sơn tại Gia Định, lấy lại thành Sài Côn. Bấy giờ Nguyễn Ánh mới được các tướng tôn làm Đại nguyên súy, Nhiếp quốc chính. Năm 1780, Nguyễn Ánh xưng vương. Quân Tây Sơn nhiều lần đánh vào nam và truy sát nhưng nhờ may mắn, Ánh đều trốn thoát, có lần phải lênh đênh ngoài biển dưới bão mấy ngày. Đến năm 1783, sau khi Nguyễn Huệ ra quân lần thứ tư, quân Nguyễn thua to, quân Nguyễn Ánh bị đánh bật khỏi nước [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t"][COLOR=#0645ad]Đại Việt[/COLOR][/URL]. Nguyễn Ánh bỏ chạy, trốn thoát sang [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Xi%C3%AAm"][COLOR=#0645ad]Xiêm[/COLOR][/URL]. [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Trieu_duong_chi_an_Tay_Son.png"][IMG]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/vi/thumb/7/7c/Trieu_duong_chi_an_Tay_Son.png/250px-Trieu_duong_chi_an_Tay_Son.png[/IMG][/URL] [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Trieu_duong_chi_an_Tay_Son.png"][IMG]https://bits.wikimedia.org/skins-1.5/common/images/magnify-clip.png[/IMG][/URL] Triều đường chi ân của nhà Tây Sơn Khi cơ bản chinh phục được họ Nguyễn, tăng cường sức mạnh và uy thế, năm [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/1778"][COLOR=#0645ad]1778[/COLOR][/URL], sau khi giết được [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_Thu%E1%BA%A7n"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Phúc Thuần[/COLOR][/URL] và [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Ph%C3%BAc_D%C6%B0%C6%A1ng"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Phúc Dương[/COLOR][/URL], Nguyễn Nhạc tự xưng làm vua, lập triều đại Tây Sơn, đặt niên hiệu là Thái Đức, đóng đô tại thành [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n"][COLOR=#0645ad]Quy Nhơn[/COLOR][/URL] (thành [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%93_B%C3%A0n"][COLOR=#0645ad]Đồ Bàn[/COLOR][/URL] cũ của nước [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%C3%AAm_Th%C3%A0nh"][COLOR=#0645ad]Chiêm Thành[/COLOR][/URL]), đổi tên thành Hoàng đế thành, phong cho Nguyễn Lữ làm Tiết chế, Nguyễn Huệ là Long Nhương tướng quân, không ràng buộc với chúa Trịnh nữa. [B] Tàn phá Nam Bộ[/B] Sử sách nhà Nguyễn đối địch với nhà Tây Sơn ghi lại việc tàn phá vùng Nam Bộ của Tây Sơn trong những cuộc chinh chiến. Sách [I]Lịch sử Gia Định-Sài Gòn trước 1802[/I] dẫn lại từ [I][URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh_th%C3%A0nh_th%C3%B4ng_ch%C3%AD"][COLOR=#0645ad]Gia Định thành thông chí[/COLOR][/URL][/I] của [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_Ho%C3%A0i_%C4%90%E1%BB%A9c"][COLOR=#0645ad]Trịnh Hoài Đức[/COLOR][/URL], 1 viên quan của [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_Nguy%E1%BB%85n"][COLOR=#0645ad]nhà Nguyễn[/COLOR][/URL] năm 1820, 38 năm sau cuộc tàn sát [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Hoa"][COLOR=#0645ad]người Hoa[/COLOR][/URL] ở Gia Định của quân [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A2y_S%C6%A1n"][COLOR=#0645ad]Tây Sơn[/COLOR][/URL][URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-12"][COLOR=#0b0080][13][/COLOR][/URL] ghi lại việc quân Tây Sơn làm trong những lần nam tiến: "Năm 1776 khi mới tiến vào [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh"][COLOR=#0645ad]Gia Định[/COLOR][/URL] thì quân [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A2y_S%C6%A1n"][COLOR=#0645ad]Tây Sơn[/COLOR][/URL] đã tàn phá [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%B9_lao_Ph%E1%BB%91"][COLOR=#0645ad]Cù lao Phố[/COLOR][/URL], một vùng [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C6%B0%C6%A1ng_m%E1%BA%A1i"][COLOR=#0645ad]thương mại[/COLOR][/URL] sầm uất bậc nhất xứ [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0ng_Trong"][COLOR=#0645ad]Đàng Trong[/COLOR][/URL]. Họ dỡ phòng ốc [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/G%E1%BA%A1ch"][COLOR=#0645ad]gạch[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%B3i"][COLOR=#0645ad]ngói[/COLOR][/URL] đem hết về [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n"][COLOR=#0645ad]Quy Nhơn[/COLOR][/URL] khiến dân cư bỏ chạy lưu tán khắp nơi. Năm 1778 khi chúa Nguyễn đã giành lại được [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%B9_lao_Ph%E1%BB%91"][COLOR=#0645ad]Cù lao Phố[/COLOR][/URL] thì kiểm điểm lại, dân cư còn chưa tới 1% lúc trước"[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-13"][COLOR=#0b0080][14][/COLOR][/URL]. "Từ [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%BFn_Ngh%C3%A9"][COLOR=#0645ad]Bến Nghé[/COLOR][/URL] tới [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0i_G%C3%B2n"][COLOR=#0645ad]Sài Gòn[/COLOR][/URL] xác chết ngổn ngang, vứt cả xuống [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%B4ng"][COLOR=#0645ad]sông[/COLOR][/URL], nước không chảy được, hai ba [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1ng"][COLOR=#0645ad]tháng[/COLOR][/URL] sau dân cũng không dám ăn [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%B4m"][COLOR=#0645ad]tôm[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1"][COLOR=#0645ad]cá[/COLOR][/URL]... mọi người đều khổ sở". [B] Đánh bại liên quân Xiêm - Nguyễn[/B] [I]Bài chi tiết: [URL="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Chi%E1%BA%BFn_tranh_Xi%C3%AAm-T%C3%A2y_S%C6%A1n&action=edit&redlink=1"][COLOR=#ba0000]Chiến tranh Xiêm-Tây Sơn[/COLOR][/URL][/I] Trong thời gian còn chống trả Tây Sơn tại [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nam_B%E1%BB%99"][COLOR=#0645ad]Nam Bộ[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_%C3%81nh"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Ánh[/COLOR][/URL] nhiều lần thông qua giám mục [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Pigneau_de_B%C3%A9haine"][COLOR=#0645ad]Pigneau de Béhaine[/COLOR][/URL] (hay [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1_%C4%90a_L%E1%BB%99c"][COLOR=#0645ad]Bá Đa Lộc[/COLOR][/URL]) để cầu viện người [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1p"][COLOR=#0645ad]Pháp[/COLOR][/URL] nhưng không thu được nhiều kết quả. Do đó Ánh có ý chuyển sang cầu viện ở [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Xi%C3%AAm_La"][COLOR=#0645ad]Xiêm La[/COLOR][/URL]. Tháng 2 năm Giáp Thìn (1784), Nguyễn Ánh từ [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_Ti%C3%AAn"][COLOR=#0645ad]Hà Tiên[/COLOR][/URL] sang Xiêm La hội kiến với vua Xiêm La là Chất Tri ([URL="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Chakri,_Rama_I&action=edit&redlink=1"][COLOR=#ba0000]Chakri, Rama I[/COLOR][/URL]) tại Vọng Các ([URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Bangkok"][COLOR=#0645ad]Bangkok[/COLOR][/URL]). Theo quan điểm của các tác giả Việt Nam hiện đại là Nguyễn Lương Bích và Phạm Ngọc Phụng thì đây là lần "cõng rắn cắn gà nhà" đầu tiên của Nguyễn Ánh[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-14"][COLOR=#0b0080][15][/COLOR][/URL]. Vua Xiêm sai hai tướng là Chiêu Tăng, Chiêu Sương đem 2 vạn quân thủy cùng 300 chiến thuyền. Ngoài ra còn có 3 vạn quân bộ tiến sang [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A2n_L%E1%BA%A1p"][COLOR=#0645ad]Chân Lạp[/COLOR][/URL] với danh nghĩa giúp vua Chân Lạp, thực chất với ý đồ tạo gọng kìm phía Tây, chờ cơ hội tiêu diệt quân Tây Sơn. Quân Xiêm nhanh chóng lấy được [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/R%E1%BA%A1ch_Gi%C3%A1"][COLOR=#0645ad]Rạch Giá[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ba_Th%E1%BA%AFc&action=edit&redlink=1"][COLOR=#ba0000]Ba Thắc[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%A0_%C3%94n"][COLOR=#0645ad]Trà Ôn[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/M%C3%A2n_Th%C3%ADt"][COLOR=#0645ad]Mân Thít[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Sa_%C4%90%C3%A9c"][COLOR=#0645ad]Sa Đéc[/COLOR][/URL]. Tuy nhiên, do ỷ thế đi đến đâu quấy nhiễu dân sự, làm nhiều điều tàn ác, cho nên bị dân chúng oán hận, ngay cả chúa [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_%C3%81nh"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Ánh[/COLOR][/URL] cũng phải nói trong 1 bức thơ gởi cho [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Linh_m%E1%BB%A5c"][COLOR=#0645ad]linh mục[/COLOR][/URL] J. Liot: [I]"Nay thì Xiêm binh đại tứ lỗ lược, dâm nhơn phụ nữ, lược nhân tài vật, túng sát bất dung lão thiếu. Vậy nên Tây tặc binh thế nhựt thạnh, Xiêm binh thế nhựt suy. Cớ ấy qua tháng chạp, mùng tám vừa thất lợi, các giai hội tản”...[/I] [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-15"][COLOR=#0b0080][16][/COLOR][/URL]. Tướng Tây Sơn giữ đất [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh"][COLOR=#0645ad]Gia Định[/COLOR][/URL] là phò mã Trương Văn Đa, thấy quân Xiêm thế lực mạnh, bèn cố thủ tại Gia Định và sai người về [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n"][COLOR=#0645ad]Quy Nhơn[/COLOR][/URL] báo. Vua Tây Sơn sai Long Nhương tướng quân Nguyễn Huệ đem quân vào đánh. [B] Trận Rạch Gầm - Xoài Mút[/B] [I]Bài chi tiết: [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%ADn_R%E1%BA%A1ch_G%E1%BA%A7m_-_Xo%C3%A0i_M%C3%BAt"][COLOR=#0645ad]Trận Rạch Gầm - Xoài Mút[/COLOR][/URL][/I] Sau khi vào Gia Định, Nguyễn Huệ cho bố trí trận địa và nhử quân [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Xi%C3%AAm"][COLOR=#0645ad]Xiêm[/COLOR][/URL] đến gần [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/R%E1%BA%A1ch_G%E1%BA%A7m"][COLOR=#0645ad]Rạch Gầm[/COLOR][/URL] và [URL="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Xo%C3%A0i_M%C3%BAt&action=edit&redlink=1"][COLOR=#ba0000]Xoài Mút[/COLOR][/URL] ở phía trên [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BB%B9_Tho"][COLOR=#0645ad]Mỹ Tho[/COLOR][/URL], rồi đánh một trận, tiêu diệt quân Xiêm. Đêm 19 rạng 20 tháng 1 năm 1785 (đêm 9 rạng 10 tháng 12 năm Giáp Thìn), quân Xiêm lợi dụng [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%A7y_tri%E1%BB%81u"][COLOR=#0645ad]thủy triều[/COLOR][/URL] xuôi theo dòng sông để tấn công Mỹ Tho nhằm phá vỡ đội thuyền phòng thủ của Tây Sơn. Quân Tây Sơn giả thua rút dần về hướng Mỹ Tho, nhử đối phương lọt vào trận địa mai phục đoạn Rạch Gầm - Xoài Mút. Khi quân Xiêm lọt vào trận mai phục, bất ngờ quân Tây Sơn bắn pháo ở [URL="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=C%C3%B9_lao_Th%E1%BB%9Bi_S%C6%A1n&action=edit&redlink=1"][COLOR=#ba0000]cù lao Thới Sơn[/COLOR][/URL] và bờ [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%B4ng_Ti%E1%BB%81n"][COLOR=#0645ad]sông Tiền[/COLOR][/URL], khóa chặt hai đầu, dồn quân Xiêm vào thế "tiến thoái lưỡng nan". Bên cạnh đó, hỏa hổ ở hai bên bờ nã đạn tới tấp vào đội hình làm quân Xiêm rối loạn, tinh thần hoang mang rồi bỏ chạy. Cùng lúc đó, một đội thuyền cảm tử chở đầy rơm và những vật liệu dễ cháy đâm thẳng vào thuyền quân Xiêm làm cho số bị chìm, số bị cháy. Trong khi đó, cánh quân bộ Xiêm La ngay từ đầu đã bị quân Tây Sơn chặn đánh không cho cứu viện. Chỉ một trận quyết chiến diễn ra không đầy một ngày đã tiêu diệt quân Xiêm, chỉ sót được vài nghìn người, chạy theo đường thượng đạo trốn về nước. Các tướng Chiêu Tăng, Chiêu Sương và Nguyễn Ánh phải bỏ chạy theo đường bộ về Xiêm La, 4000 quân chỉ còn lại 800. Cánh quân Xiêm trên bộ nghe tin thất trận cũng tan rã và tháo chạy. Trận đánh chớp nhoáng là một kỳ tích của [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Huệ[/COLOR][/URL] và quân Tây Sơn. Sau trận đánh này, quân Tây Sơn nổi tiếng đến mức số quân Xiêm còn lại phải thốt lên rằng: "Sợ Tây Sơn như sợ cọp"[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-16"][COLOR=#0b0080][17][/COLOR][/URL]. Đánh dẹp xong, Nguyễn Huệ đem quân về [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n"][COLOR=#0645ad]Quy Nhơn[/COLOR][/URL] để đô đốc Đặng Văn Trấn ở lại trấn đất [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh"][COLOR=#0645ad]Gia Định[/COLOR][/URL]. [B][[URL="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n&action=edit§ion=11"][COLOR=#0645ad]sửa[/COLOR][/URL]] Lật đổ chúa Trịnh[/B] [B] Đánh chiếm Phú Xuân[/B] [I]Bài chi tiết: [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFn_d%E1%BB%8Bch_Ph%C3%BA_Xu%C3%A2n_1786"][COLOR=#0645ad]Chiến dịch Phú Xuân 1786[/COLOR][/URL][/I] Tại [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0ng_Ngo%C3%A0i"][COLOR=#0645ad]Bắc Hà[/COLOR][/URL], năm 1782, Tĩnh Đô vương [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_S%C3%A2m"][COLOR=#0645ad]Trịnh Sâm[/COLOR][/URL] chết. Con nhỏ [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_C%C3%A1n"][COLOR=#0645ad]Trịnh Cán[/COLOR][/URL] được lập. Phe người con lớn là [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_Kh%E1%BA%A3i"][COLOR=#0645ad]Trịnh Tông[/COLOR][/URL] (hay Trịnh Khải) làm binh biến, giết quan phụ chính là quận Huy [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_T%E1%BB%91_L%C3%BD"][COLOR=#0645ad]Hoàng Tố Lý[/COLOR][/URL] (cháu lão tướng [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_Ng%C5%A9_Ph%C3%BAc"][COLOR=#0645ad]Hoàng Ngũ Phúc[/COLOR][/URL]) đưa [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_Kh%E1%BA%A3i"][COLOR=#0645ad]Trịnh Tông[/COLOR][/URL] lên ngôi, tức là Đoan Nam vương (1782-1786). Một tướng cùng phe với quận Huy là [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_H%E1%BB%AFu_Ch%E1%BB%89nh"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Hữu Chỉnh[/COLOR][/URL] không hợp tác với Trịnh Tông, bỏ chạy vào nam hàng Tây Sơn và được [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Nh%E1%BA%A1c"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Nhạc[/COLOR][/URL] rất tín nhiệm. Bắc Hà ngày một suy yếu. Kinh thành [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C4%83ng_Long"][COLOR=#0645ad]Thăng Long[/COLOR][/URL] bị quân kiêu binh - những kẻ có công tôn lập chúa Trịnh - càn quấy, tàn phá. Sau khi đánh bật được Nguyễn Ánh ra khỏi lãnh thổ, Nguyễn Nhạc quyết định đánh chiếm [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%BA_Xu%C3%A2n"][COLOR=#0645ad]Phú Xuân[/COLOR][/URL] (đất cũ của chúa Nguyễn). Năm 1786, ông cử Nguyễn Huệ làm tổng chỉ huy đánh ra Bắc. Về phía Trịnh, năm 1775, sau khi nhận hàng Nguyễn Nhạc, lão tướng Hoàng Ngũ Phúc rút đại quân về Bắc, để lại Phạm Ngô Cầu và Hoàng Đình Thể giữ thành Phú Xuân, sau đó không lâu qua đời. Nguyễn Huệ lập kế lung lạc chủ tướng Phạm Ngô Cầu[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-17"][COLOR=#0b0080][18][/COLOR][/URL]. Nguyễn Hữu Chỉnh lại dùng kế ly gián Cầu và phó tướng Hoàng Đình Thể[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-18"][COLOR=#0b0080][19][/COLOR][/URL]. Quân Tây Sơn bất ngờ đánh úp thành Phú Xuân. Cầu bỏ mặc Thể chết trận, dâng thành hàng Tây Sơn[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-19"][COLOR=#0b0080][20][/COLOR][/URL]. [B] Tiến ra Thăng Long[/B] [I]Bài chi tiết: [URL="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Chi%E1%BA%BFn_d%E1%BB%8Bch_Th%C4%83ng_Long_1786&action=edit&redlink=1"][COLOR=#ba0000]Chiến dịch Thăng Long 1786[/COLOR][/URL][/I] [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Denquanchao.jpg"][COLOR=#ba0000][IMG]https://upload.wikimedia.org/wikipedia/vi/thumb/1/15/Denquanchao.jpg/250px-Denquanchao.jpg[/IMG][/COLOR][/URL] [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Denquanchao.jpg"][IMG]https://bits.wikimedia.org/skins-1.5/common/images/magnify-clip.png[/IMG][/URL] Đền Quán Cháo ở [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%B2ng_tuy%E1%BA%BFn_Tam_%C4%90i%E1%BB%87p"][COLOR=#0645ad]Tam Điệp[/COLOR][/URL] với truyền thuyết tiên nữ dâng cháo cho nghĩa quân Tây Sơn Do sự thuyết phục của [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_H%E1%BB%AFu_Ch%E1%BB%89nh"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Hữu Chỉnh[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Huệ[/COLOR][/URL] quyết định đem quân ra Bắc đánh [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C4%83ng_Long"][COLOR=#0645ad]Thăng Long[/COLOR][/URL] để diệt họ Trịnh dù chưa được lệnh của vua anh Nguyễn Nhạc. Với danh nghĩa "Phù Lê diệt Trịnh", Nguyễn Huệ sai Chỉnh làm tiên phong Bắc tiến. Quân Trịnh rệu rã nhanh chóng thua trận, các danh tướng phần nhiều nghe tin [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%BA_Xu%C3%A2n"][COLOR=#0645ad]Phú Xuân[/COLOR][/URL] thất thủ đã khiếp sợ, đến khi nghe quân [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A2y_S%C6%A1n"][COLOR=#0645ad]Tây Sơn[/COLOR][/URL] kéo ra, đa số đã bỏ trốn. [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%BAa_Tr%E1%BB%8Bnh"][COLOR=#0645ad]Chúa Trịnh[/COLOR][/URL] không được lòng dân, bỏ thành Thăng Long chạy, bị dân bắt đem nộp Tây Sơn. Trên đường áp giải, [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_T%C3%B4ng"][COLOR=#0645ad]Trịnh Tông[/COLOR][/URL] tự sát. Nguyễn Huệ vào thành Thăng Long yết kiến vua [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Hi%E1%BB%83n_T%C3%B4ng"][COLOR=#0645ad]Lê Hiển Tông[/COLOR][/URL]. Tuy về danh nghĩa [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Huệ[/COLOR][/URL] trao trả quyền chính lại cho vua Lê và nhận phong Nguyên súy Dực chính phù vận Uy quốc công, nhưng trong thực tế, ông nắm toàn bộ quyền chính ở Bắc Hà. Do sự sắp xếp của Nguyễn Hữu Chỉnh, vua Lê Hiển Tông gả công chúa [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Ng%E1%BB%8Dc_H%C3%A2n"][COLOR=#0645ad]Ngọc Hân[/COLOR][/URL] cho Nguyễn Huệ. Tháng 7 năm 1786, vua Lê Hiển Tông qua đời, thọ 70 tuổi. Do ý kiến của công chúa Ngọc Hân thiên về lập hoàng thân Lê Duy Cận (anh của Ngọc Hân), Nguyễn Huệ muốn hoãn lễ đăng quang của Lê Duy Kỳ. Do áp lực của tôn thất nhà Lê đối với Ngọc Hân, Nguyễn Huệ đành thu xếp cho Lê Duy Kỳ lên ngôi vua, đó là vua [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Chi%C3%AAu_Th%E1%BB%91ng"][COLOR=#0645ad]Lê Chiêu Thống[/COLOR][/URL]. Ít lâu sau, Nguyễn Huệ đem công chúa Ngọc Hân cùng Nguyễn Nhạc rút quân về Nam. [B] Dẹp Án Đô vương[/B] Sau khi quân Tây Sơn rút đi, các thế lực của chúa Trịnh từng bỏ trốn khi Tây Sơn kéo ra như Đinh Tích Nhưỡng, Hoàng Phùng Cơ trỗi dậy, lập [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_B%E1%BB%93ng"][COLOR=#0645ad]Trịnh Bồng[/COLOR][/URL] lên ngôi vương, tức là Án Đô vương, tái lập chính quyền chúa Trịnh. Vua Lê Chiêu Thống đang muốn chấn hưng [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_L%C3%AA"][COLOR=#0645ad]nhà Lê[/COLOR][/URL] bèn mời Nguyễn Hữu Chỉnh đang trấn ở [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ngh%E1%BB%87_An"][COLOR=#0645ad]Nghệ An[/COLOR][/URL] ra dẹp Trịnh Bồng. Chỉnh nhanh chóng đánh tan quân Trịnh, đốt phủ chúa, Trịnh Bồng bỏ đi mất tích. Họ Trịnh mất hẳn, nhưng Nguyễn Hữu Chỉnh lại lộng hành như chúa Trịnh trước kia. [B] Mâu thuẫn nội bộ[/B] [B] Nguyên nhân[/B] Sử sách không ghi chép thật rõ ràng về sự kiện mâu thuẫn giữa anh em Tây Sơn. Các sử gia [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_Nguy%E1%BB%85n"][COLOR=#0645ad]nhà Nguyễn[/COLOR][/URL] cho rằng tại [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Nh%E1%BA%A1c"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Nhạc[/COLOR][/URL] "tư thông" với vợ [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Huệ[/COLOR][/URL], nhưng lý do này có vẻ không xác đáng. Có tài liệu nói rằng Nguyễn Nhạc yêu cầu Nguyễn Huệ nộp vàng bạc lấy từ kho của họ Trịnh ở [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0ng_Ngo%C3%A0i"][COLOR=#0645ad]Bắc Hà[/COLOR][/URL] mang về Nam nhưng vua em không chịu; hơn thế vua em lại xin vua anh cho cai quản thêm [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Nam"][COLOR=#0645ad]Quảng Nam[/COLOR][/URL] và vua anh không chấp thuận, do đó Nguyễn Huệ chủ động mang quân vào nam đánh Nguyễn Nhạc. Ý kiến sau có vẻ xác đáng hơn. Có ý kiến bàn thêm rằng, chủ trương của Nguyễn Nhạc là tập trung tiêu diệt [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%BAa_Nguy%E1%BB%85n"][COLOR=#0645ad]chúa Nguyễn[/COLOR][/URL], chỉ đánh chiếm phần đất của [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%BAa_Nguy%E1%BB%85n"][COLOR=#0645ad]chúa Nguyễn[/COLOR][/URL] để thay thế cai trị tại miền Nam và giữ hòa bình với Bắc Hà, cho nên việc Nguyễn Huệ tự ý đem quân Bắc tiến là trái ý vua anh. Ngay khi biết tin Nguyễn Huệ đánh [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C4%83ng_Long"][COLOR=#0645ad]Thăng Long[/COLOR][/URL], vua Tây Sơn vội mang quân ra Bắc, thực chất là để gọi em về. Mặt khác, Nguyễn Nhạc không yên tâm với sự phát triển thế lực riêng của Nguyễn Huệ. Trong khi đó, là người có hùng tâm, Nguyễn Huệ có chủ trương tự lực phát triển ra ngoài tầm kiềm chế của vua anh và việc Bắc tiến của ông không hẳn chỉ vì lời khuyên của [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_H%E1%BB%AFu_Ch%E1%BB%89nh"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Hữu Chỉnh[/COLOR][/URL]. Đây mới chính là nguyên nhân dẫn tới mâu thuẫn của anh em Tây Sơn[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-20"][COLOR=#0b0080][21][/COLOR][/URL]. Sử cũ ghi rất vắn tắt và không thật rõ ràng về sự kiện này, chỉ biết khoảng đầu năm 1787, Nguyễn Huệ mang 60.000 quân nam tiến vây thành [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n"][COLOR=#0645ad]Quy Nhơn[/COLOR][/URL]. Theo thư của một số [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Linh_m%E1%BB%A5c"][COLOR=#0645ad]linh mục[/COLOR][/URL] [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1p"][COLOR=#0645ad]Pháp[/COLOR][/URL], để có đủ 6 vạn quân vây bọc thành Quy Nhơn, Nguyễn Huệ bắt thêm toàn bộ số đinh Thuận - Quảng vào lính, khiến nhiều vùng không còn đàn ông nữa. Nguyễn Nhạc bị vây ngặt bèn gọi Đặng Văn Trấn, đang trấn thủ [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh"][COLOR=#0645ad]Gia Định[/COLOR][/URL], ra cứu. Trấn vâng lệnh mang quân ra, nhưng đến [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%BA_Y%C3%AAn"][COLOR=#0645ad]Phú Yên[/COLOR][/URL] đã bị Nguyễn Huệ bắt sống. Nguyễn Huệ nã pháo tới tấp vào thành Quy Nhơn. Nguyễn Nhạc bị vây bức quá phải lên thành khóc xin em đừng đánh thành nữa. Nguyễn Huệ bằng lòng giảng hòa với anh. Tuy nhiên, theo một giáo sĩ phương Tây tại Việt Nam lúc đó, anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ tuy mâu thuẫn nhưng cho đến khi Nguyễn Huệ bắt được Đặng Văn Trấn, quân đội hai bên vẫn chưa thực sự đánh nhau thì Nguyễn Lữ đứng ra điều đình và hai bên vì tình cảm trong nhà đã đồng ý giảng hoà[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-21"][COLOR=#0b0080][22][/COLOR][/URL]. Nguyễn Nhạc phong vương cho hai em, mỗi người chia nhau giữ một khu vực từ tháng 4 năm 1787: [LIST] [*]Nguyễn Nhạc xưng là Trung ương Hoàng đế, đóng đô ở [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Quy_Nh%C6%A1n"][COLOR=#0645ad]Quy Nhơn[/COLOR][/URL]. [*]Phong Nguyễn Lữ làm Đông Định Vương, cai quản vùng đất [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gia_%C4%90%E1%BB%8Bnh"][COLOR=#0645ad]Gia Định[/COLOR][/URL]. [*]Phong Nguyễn Huệ làm Bắc Bình Vương, cai quản vùng đất từ [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A8o_H%E1%BA%A3i_V%C3%A2n"][COLOR=#0645ad]đèo Hải Vân[/COLOR][/URL] trở ra Bắc. [/LIST]Nguyễn Huệ giảng hoà và nhận chức Bắc Bình vương của vua anh phong. Hai anh em lấy Bản Tân làm ranh giới, từ Thăng Hoa, [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90i%E1%BB%87n_B%C3%A0n"][COLOR=#0645ad]Điện Bàn[/COLOR][/URL] ra Bắc thuộc Nguyễn Huệ, từ [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Ng%C3%A3i"][COLOR=#0645ad]Quảng Ngãi[/COLOR][/URL] trở vào thuộc vua Thái Đức. Như vậy vua Thái Đức đã thoả mãn yêu cầu được cai quản Quảng Nam của vua em. Còn Nguyễn Lữ trấn thủ Gia Định, có thái bảo Phạm Văn Tham giúp sức. [B]Hậu quả[/B] Việc bất hòa giữa anh em Tây Sơn để lại hậu quả nghiêm trọng và lập tức bị kẻ địch từ hai phía tận dụng. Ở phía nam, sau [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%ADn_R%E1%BA%A1ch_G%E1%BA%A7m_-_Xo%C3%A0i_M%C3%BAt"][COLOR=#0645ad]trận Rạch Gầm - Xoài Mút[/COLOR][/URL], Nguyễn Huệ đã chủ động giao hảo với vua Xiêm để cởi bỏ thù hằn, do đó vua Xiêm không có ý giúp Nguyễn Ánh trở về lần nữa[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-22"][COLOR=#0b0080][23][/COLOR][/URL]. Tuy nhiên sau 3 năm lưu vong ở Xiêm, Nguyễn Ánh nhận ra cơ hội này để về nước và đã tập hợp lực lượng, trở về vào tháng 8 năm 1787. Nguyễn Lữ hèn yếu nghe tin Nguyễn Ánh trở về vội vã tránh đi nơi khác để Gia Định cho Phạm Văn Tham giữ. Sau đó thế quân Nguyễn Ánh ngày càng mạnh khiến Nguyễn Lữ sợ hãi mang quân bản bộ rút chạy về Quy Nhơn. Quân Tây Sơn đã mỏng lại càng mỏng. Mặc dù sau đó Phạm Văn Tham đã nỗ lực chống trả nhưng vì không được viện binh trợ lực nên tháng 8 năm 1788 Nguyễn Ánh chiếm lại được Gia Định. Phạm Văn Tham rút chạy ra ngoài vẫn cố đơn độc chiến đấu để chờ viện binh nhưng lúc đó Nguyễn Nhạc chỉ lo phòng bị vua em Bắc Bình vương ở phía bắc mà không đoái hoài đến việc cứu phía nam nữa. Thế cùng sức kiệt, đầu năm 1789 Phạm Văn Tham bị Nguyễn Ánh vây chặt, lại bịt đường ra biển về Quy Nhơn nên buộc phải đầu hàng. Tây Sơn lại mất Nam Bộ. Sau một thời gian để mất Gia Định trở về Quy Nhơn, Đông Định vương Nguyễn Lữ lâm bệnh qua đời. ([I]Xem thêm bài về [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_L%E1%BB%AF"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Lữ[/COLOR][/URL][/I]) Ở Bắc Hà, [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_H%E1%BB%AFu_Ch%E1%BB%89nh"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Hữu Chỉnh[/COLOR][/URL] nhân lúc Tây Sơn lục đục bèn có ý chống lại Tây Sơn. Nguyễn Huệ phái [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/V%C5%A9_V%C4%83n_Nh%E1%BA%ADm"][COLOR=#0645ad]Vũ Văn Nhậm[/COLOR][/URL], con rể của Nguyễn Nhạc, ra tiêu diệt Nguyễn Hữu Chỉnh. Tuy nhiên, đến lượt Vũ Văn Nhậm chuyên quyền, có ý chống Nguyễn Huệ. Tháng 4 năm 1788, Lê Chiêu Thống đã bỏ kinh đô lưu vong. Nguyễn Huệ phải đem quân ra Bắc lần thứ hai, giết Vũ Văn Nhậm. Ông tổ chức lại hệ thống cai trị ở Bắc Hà, đưa các danh sĩ có tên tuổi như [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%B4_Th%C3%AC_Nh%E1%BA%ADm"][COLOR=#0645ad]Ngô Thì Nhậm[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Phan_Huy_%C3%8Dch"][COLOR=#0645ad]Phan Huy Ích[/COLOR][/URL] ra đảm đương công việc. Sau khi đã lập Sùng nhượng công Lê Duy Cận làm Giám quốc, Nguyễn Huệ lại rút quân về Phú Xuân. [B] Đại phá quân Mãn Thanh[/B] [I]Xem thêm:[/I] [B][URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Huệ[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFn_th%E1%BA%AFng_K%E1%BB%B7_D%E1%BA%ADu"][COLOR=#0645ad]Chiến thắng Kỷ Dậu[/COLOR][/URL][/B] [B] Quân Thanh tiến vào Thăng Long[/B] Cuối năm [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/1788"][COLOR=#0645ad]1788[/COLOR][/URL], vua Thanh đương thời là [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A0n_Long"][COLOR=#0645ad]Càn Long[/COLOR][/URL] sai [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%95ng_%C4%91%E1%BB%91c_L%C6%B0%E1%BB%A1ng_Qu%E1%BA%A3ng"][COLOR=#0645ad]Tổng đốc Lưỡng Quảng[/COLOR][/URL] [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%B4n_S%C4%A9_Ngh%E1%BB%8B"][COLOR=#0645ad]Tôn Sĩ Nghị[/COLOR][/URL] chỉ huy hơn 29 vạn quân, huy động từ Lưỡng Quảng, Vân Nam và Quý Châu[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-23"][COLOR=#0b0080][24][/COLOR][/URL] hộ tống Lê Chiêu Thống về Việt Nam với danh nghĩa phù [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_H%E1%BA%ADu_L%C3%AA"][COLOR=#0645ad]Lê[/COLOR][/URL], vào chiếm đóng [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C4%83ng_Long"][COLOR=#0645ad]Thăng Long[/COLOR][/URL]. Càn Long còn đặc cử [URL="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ph%C3%BAc_An_Khang&action=edit&redlink=1"][COLOR=#ba0000]Phúc An Khang[/COLOR][/URL] chuyên trách hậu cần. Theo sách [I]Thánh vũ ký[/I], phần "Càn Long chinh phủ An Nam ký" của Ngụy Nguyên đời Thanh, Phúc Khang An đã thiết lập trên 70 đồn quân lương to lớn và kiên cố từ hai đường Quảng Tây và Vân Nam tới Thăng Long. Riêng chặng đường từ ải [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nam_Quan"][COLOR=#0645ad]Nam Quan[/COLOR][/URL] tới Thăng Long, Khang An thiết lập 18 kho quân lương trong khi Tôn Sĩ Nghị hành quân. Quân Tây Sơn do Đại Tư mã [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%B4_V%C4%83n_S%E1%BB%9F"][COLOR=#0645ad]Ngô Văn Sở[/COLOR][/URL] chỉ huy, theo mưu kế của Ngô Thì Nhậm, chủ động rút quân về đóng ở [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tam_%C4%90i%E1%BB%87p_-_Bi%E1%BB%87n_S%C6%A1n"][COLOR=#0645ad]Tam Điệp - Biện Sơn[/COLOR][/URL] ([URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ninh_B%C3%ACnh"][COLOR=#0645ad]Ninh Bình[/COLOR][/URL]) cố thủ chờ lệnh. [B]Quang Trung đại phá quân Thanh[/B] Nghe tin báo, ngày 25 tháng 11 năm Mậu Thân (22 tháng 12 năm 1788), Bắc Bình vương [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Hu%E1%BB%87"][COLOR=#0645ad]Nguyễn Huệ[/COLOR][/URL] xuất quân tiến ra Bắc Hà. Với lý do vua Lê đã bỏ nước và rước giặc về, để có danh nghĩa chính thống, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu Quang Trung. Ngày 29 tháng 11 năm Mậu Thân (26 tháng 12 năm 1788), đại quân của hoàng đế Quang Trung tới [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ngh%E1%BB%87_An"][COLOR=#0645ad]Nghệ An[/COLOR][/URL], dừng quân tại đó hơn 10 ngày để tuyển quân và củng cố lực lượng, nâng quân số lên 10 vạn, tổ chức thành 5 đạo quân: tiền, hậu, tả, hữu và trung quân. Ngoài ra còn có một đội tượng binh với hơn 100 [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Voi"][COLOR=#0645ad]voi[/COLOR][/URL] chiến[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-24"][COLOR=#0b0080][25][/COLOR][/URL]. Vua Quang Trung còn tổ chức lễ duyệt binh ngay tại Nghệ An để khích lệ ý chí quyết chiến, quyết thắng của tướng sĩ đối với quân xâm lược [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/M%C3%A3n_Thanh"][COLOR=#0645ad]Mãn Thanh[/COLOR][/URL]. Ngay sau lễ duyệt binh, Quang Trung tiến quân ra Bắc Hà. Ngày 20 tháng Chạp năm Mậu Thân (15 tháng 1 năm 1789), đại quân của Quang Trung đã ra đến [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tam_%C4%90i%E1%BB%87p"][COLOR=#0645ad]Tam Điệp[/COLOR][/URL], [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ninh_B%C3%ACnh"][COLOR=#0645ad]Ninh Bình[/COLOR][/URL]. Sau khi xem xét tình hình, Quang Trung nói với toàn quân rằng chỉ trong 10 ngày sẽ quét sạch quân Thanh. Sớm hơn cả dự kiến, chỉ trong vòng 6 ngày kể từ đêm 30 Tết âm lịch, quân Tây Sơn đã đánh tan 29 vạn quân Thanh[URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n#cite_note-25"][COLOR=#0b0080][26][/COLOR][/URL] bằng hàng loạt trận đánh tập kích, mai phục, thần tốc và chớp nhoáng mà [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Ng%E1%BB%8Dc_H%E1%BB%93i_-_%C4%90%E1%BB%91ng_%C4%90a"][COLOR=#0645ad]trận Ngọc Hồi - Đống Đa[/COLOR][/URL] là tiêu biểu. Trưa mồng 5 Tết Kỷ Dậu - [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/1789"][COLOR=#0645ad]1789[/COLOR][/URL], quân Tây Sơn tiến vào [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C4%83ng_Long"][COLOR=#0645ad]Thăng Long[/COLOR][/URL]. Tôn Sĩ Nghị dẫn tàn quân bỏ chạy, trên đường chạy liên tiếp bị quân Tây Sơn mai phục chặn đánh. Cuối cùng, Tôn Sĩ Nghị và [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Chi%C3%AAu_Th%E1%BB%91ng"][COLOR=#0645ad]Lê Chiêu Thống[/COLOR][/URL] chạy thoát về [URL="https://vi.wikipedia.org/wiki/Trung_Qu%E1%BB%91c"][COLOR=#0645ad]Trung Quốc[/COLOR][/URL]. [/QUOTE]
Tên
Mã xác nhận
Gửi trả lời
QUỐC TẾ
Sự kiện & Bình luận
Hỏi về Vương triều Tây Sơn và nhân vật Quang Trung?
Top
