GIẢI THÍCH HIỆN TƯỢNG THỦY TRIỀU VÀ ỨNG DỤNG
Thủy triều là hiện tượng nước biển dâng lên, rồi hạ xuống ở bờ biển và ở cửa sông. Người ta thấy rằng có nơi mỗi ngày triều lên, xuống hai lần gọi là chế độ bán nhật triều: có nơi triều lên, xuống một lần gọi là chế độ nhật triều, có những nơi có nhật triều hay bán nhật triều nhưng cũng không đều. Khoảng thời gian giữa hai lần triều lên hoặc triều xuống liên tiếp bằng 24 giờ 52 phút hoặc 12 giờ 26 phút, khoảng thời gian này đúng bằng khoảng thời gian giữa hai lần liên tiếp Mặt Trăng mọc hay lặn. Vì vậy người ta liên tưởng thủy triều có liên quan đến Mặt trăng. Ngay khi phát hiện ra định luật vạn vật hấp dẫn, Niu – tơn đã giải thích hiện tượng thủy triều.
Diện tích các biển và đại dương trên Trái đất chiếm gần ba phần tư diện tích Trái đất, để cho đơn giản, ta coi Trái đất được phủ một lớp nước, bán kinh Trái đất là R, Mặt trăng có khối lượng mt, ở cách tâm Trái đất một khoảng là r = OT.
Lực hấp dẫn của Mặt trăng tác dụng lên Trái đất làm cho Trái đất thu được gia tốc gº, như vậy hệ lụy chiếu gắn với Trái đất là hệ có gia tốc, nên khi xét các phần tử nước ở các vị trí A,B,C,D phải đưa vào một gia tốc quán tính là - gº. Gia tốc Trái đất thu được do lực hấp dẫn của Mặt trăng có giá trị là gº = G mt/ r². Chọn chiều từ Trái đất đến Mặt trăng.
Gia tốc do Mặt trăng lớn hơn gia tốc thủy triều do Mặt trời trên hai lần, cho nên vào các ngày rằm và đầu tháng âm lịch, Mặt Trời, Mặt trăng và Trái đất nằm thẳng hàng, thủy triều sẽ mạnh nhất. Mức độ thủy triều dân cao hay thấp còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như bờ biển dốc hay thoai thoải, biển sâu hay nông, ngoài biển có cù lao và đào ngăn cản nước triều hay không, dòng hải lưu đi tới hay đi ra xa, nước sông chảy ra mạnh hay yếu ở gần cửa sông.
….Vì vậy, chế độ thủy triều mỗi nơi một khác, nơi triều dâng cao nhất tới trên 10 mét, có thể xây dựng đập ngăn nước thủy triều để làm thủy điện, có nơi triều dân chỉ được một vài mét. Diêm dân lợi dụng lúc triều dâng để lấy nước vào ruộng muối, các phương tiện giao thông đường thủy qua các bãi bồi, bãi đá ngầm thường người ta lợi dụng lúc thủy triều lên để đi qua cho khỏi bị mắc cạn. Trong lịch sử kháng chiến chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam, Ngô Quyền ( thế kỷ X), Trần Hưng Đạo ( thế kỷ XIII) đã lợi dụng khi thủy triều xuống, đưa cọc gỗ bị sắt đóng xuống dòng sông Bạch Đằng, khi triều lên cho chiến thuyền ra khiêu chiến quân địch rồi rút lui, địch đuổi theo: khi triều xuống lại phản công, chiến thuyền địch phải rút lui bị cọc sắt đâm thủng nên binh lính địch tử trận hạng loạt.
Khí quyển cũng có hiện tượng khí triều, đã có vệ tinh nhân tạo khi bay quanh Trái Đất ngoài khí quyển do triều dân đến quỹ đạo vệ tinh, gây nên ma sát làm giảm vận tốc, làm cho vệ tinh đi vào khí quyển rồi bốc cháy. Địa quyển cũng có hiện tượng triều dâng và hạ xuống, nhưng chỉ vài centimet nên phải có máy đo chính xác mới phát hiện được.
Thuyết tiến hóa thủy triều là thuyết dựa vào hiện tượng thủy triều gân nên ma sát lám giảm vận tốc góc của thiên thể, chẳng hạn Trái đất đang quay, lực thủy triều kéo nước biển chuyển động theo hướng ngược chiều quay, gân nên ma sát với đáy biển, hãm chuyển động của Trái đất. Nghiên cứu các hóa thạch cách đây hàng triệu năm cho thấy, thời ấy ngày ngắn hơn hiện nay. Vào giữa thế kỷ XX, người ta chế tạo được các loại đồng hồ thạch anh, đồng hồ nguyên tử có độ chính xác rất cao, được dùng để nghiên cứu sự biến thiên độ dài của ngày, cho Trái đất đang quay chậm dần, nghĩa là ngày đang dài ra, nhưng không ảnh hưởng gì đến cuộc sống của con người. Vì sau một thế kỷ, độ dài của ngày chỉ tăng thêm vài phần mười giây.
Dựa vào thuyết tuyến hóa thủy triều, người ta nói rằng một thiên thể quay nhanh có tuổi trẻ hơn một thiên thể quay chậm. Trong hệ mặt trời có 9 hành tinh, chia làm hai loại, loại Mộc tin h ( các hành tinh khổng lồ) tự quay quanh trục có chu kỳ bé hơn chu kỳ tự quay của loại Trái Đất, nên loại hành tinh khổng lồ rẻ hơn.
[FONT=&]Nguồn: NXBGD*
[/FONT]
Sửa lần cuối bởi điều hành viên:
