Giải mã hiện tượng mộng du
Mộng du là một hiện tượng khá kì bí và kích thích trí tò mò của nhân loại từ bấy lâu nay. Trong trạng thái không có ý thức, người bị mộng du vẫn có thể nói chuyện, điều khiển tay chân của mình để thực hiện một số hành động kỳ quặc hoặc thậm chí phức tạp mà trong lúc tỉnh táo chưa chắc họ có thể làm được. Một số trường hợp người bị mộng du còn lái cả xe.
Mộng du được coi là một biểu hiện của chứng rối loạn giấc ngủ (parasomnias), là những hành vi bất thường xảy ra trong lúc ngủ. Một số rối loạn phổ biến liên quan đến giấc ngủ là đái dầm, nói mớ và nghiến răng.
Bộ não là cơ quan phức tạp nhất trong cơ thể. Nó điều khiển mọi hoạt động từ hít thở, đến điều hòa nhịp tim, nó ghi lại tất cả ký ức trong cuộc đời; nhờ có bộ não bạn mới có thể cười, khóc, giao tiếp và yêu ai đó. Ngay cả trong lúc ngủ, não cũng không nghỉ ngơi, nó tạo ra những giấc mơ, nó giúp bạn mò tìm chăn đắp, nó khiến bạn lăn khắp giường hay cũng chính nó “đứng đằng sau” tiếng ngáy. Nó là nguyên nhân khiến cho có những ngày bạn thức dậy với tâm trạng thoải mái thanh thản, hay có lúc bực bội khó chịu. Với chừng đó việc phải quản lý, bộ não, dù có tài giỏi đến đâu, cũng không tránh khỏi sơ sót.
Một số đặc điểm của tật mộng du
Có thể bạn đã thấy (qua phim ảnh) hình ảnh người bị mộng du đi lang thang khi mắt vẫn nhắm và 2 cánh tay vươn ra đằng trước. Tuy nhiên, các đặc điểm điển hình của mộng du bao gồm:
- Ra khỏi giường trong lúc vẫn đang ngủ
- Rất khó để đánh thức người bị mộng du
- Sau khi tỉnh dậy, người vừa mộng du sẽ không thể nhớ mình đã làm gì lúc bị mộng du
- Khi đã thực sự tỉnh khỏi cơn mộng du, người bị mộng du sẽ cảm thấy không thể hiểu nổi chuyện gì đang xảy ra với họ
- Người bị mộng du không mắc chứng mất trí hay các chứng rối loạn thần kinh khác
Mộng du gây ảnh hưởng xấu đến công việc và đời sống xã hội của bạn
Có giả thiết cho rằng người bị mộng du đang diễn tả lại giấc mơ của họ. Tuy nhiên, mộng du diễn ra ở giai đoạn ngủ sâu, các giấc mơ không xuất hiện trong giai đoạn này. Vì thế có thể loại bỏ giả thiết này. Trong giai đoạn ngủ sâu, rất khó để đánh thức bộ não. Điều này cũng giải thích lý do vì sao rất khó đánh thức người bị mộng du.
Một cơn mộng du thường kéo dài từ vài giây cho đến nửa giờ. Người bị mộng du có thể mở mắt nhưng đôi mắt hoàn toàn vô hồn và biểu hiện trên khuôn mặt cũng trống rỗng. Nhìn họ giống như đã thức giấc nhưng những hành động lại vụng về kì quặc. Hành động của họ cũng khá đa dạng, có thể chỉ đơn giản như ra khỏi giường và đi loanh quanh trong nhà, đến phức tạp hơn như lái xe hoặc chơi một nhạc cụ.
Vì sao người ta bị mộng du?
Một số lý giải cho rằng tật mộng du có liên quan đến chứng động kinh, chứng loạn thần kinh, hoặc do các ước muốn thầm kín của người mắc chứng này.
Nhưng thật ra chưa ai thật sự biết chính xác vì sao 1 người lại mắc chứng mộng du. Khoa học đưa ra một vài khả năng như sau:
Như đã nói ở trên, hiện tượng mộng du xảy ra ở giai đoạn ngủ sâu. Có thể hình dung, ở giai đoạn này, tuy bộ não không hoạt động tích cực nhưng ngược lại cơ thể vẫn có thể di chuyển.
Các giai đoạn của giấc ngủ.
Các nhà khoa học chia giấc ngủ làm 5 giai đoạn:
- Giai đoạn 1: giai đoạn giấc ngủ nông. Các hoạt động cơ bắp dần chậm lại. Thỉnh thoảng có hiện tượng cơ bắp co giật.
- Giai đoạn 2: nhịp thở và nhịp tim dần chậm lại. Nhiệt độ cơ thể giảm nhẹ.
- Giai đoạn 3: bắt đầu giai đoạn ngủ sâu. Não bắt đầu phát ra sóng chậm delta.
- Giai đoạn 4: giai đoạn ngủ rất sâu. Nhịp thở đều; hoạt động cơ bắp rất hạn chế. Não sinh sóng delta.
- Giai đoạn 5: mắt chuyển động nhanh, sóng não nhanh và các giấc mơ bắt đầu xuất hiện. Các cơ được thả lỏng, nhịp tim bắt đầu chậm lại, nhịp thở nhanh và nông.
Các chuyên gia sức khỏe tâm thần gọi hiện tượng mộng du là “rối loạn kích thích”, nghĩa là có một tác nhân nào đó kích thích bộ não thức dậy khi đang trong giai đoạn ngủ sâu, đưa người mộng du vào trạng thái chuyển tiếp giữa ngủ và thức.
Một trường hợp khác, Scott Falater, một người đàn ông ở bang Arizona (Mỹ) bị cáo buộc đã đâm vợ mình 44 nhát, ông kháng cáo với lý do mình làm việc đó trong lúc mộng du
Một điều đáng chú ý là đa số các trường hợp mộng du là trẻ em, và khi chúng lớn lên thì tật mộng du sẽ biến mất. Bộ não của trẻ em phát triển rất nhanh và là môi trường thuận lợi hấp thụ mọi loại kích thích. Từ một đứa trẻ sơ sinh chưa biết tí gì về cuộc sống bên phát triển thành một đứa trẻ mẫu giáo thành thạo không ít kỹ năng sống chỉ trong vòng 5 năm. Liệu một người trưởng thành có thể học nhanh như vậy không?
Giai đoạn ngủ sâu cũng là lúc cơ thể sản xuất ra các loại hormone, trong đó có các loại hormone tăng trưởng. Rất có thể việc sản xuất các hormone này có liên quan đến việc kích thích và gây ra một số rối loạn trong giấc ngủ.
Những người lớn mắc tật mộng du đa số đều đã từng bị mộng du khi còn nhỏ. Mộng du rất hiếm khi đột ngột xuất hiện ở tuổi trưởng thành, nếu có, đó là biểu hiện của những rối loạn khác. Trẻ em có khuynh hướng mộng du cao khi chúng bị mệt mỏi hay căng thẳng. Tác nhân gây mộng du ở người lớn cũng tương tự như vậy, ngoài ra còn do tác dụng phụ của một số loại thuốc, do rượu bia, hoặc do chứng sốt.
Tuy nhiên, hiện tượng mộng du ở một số người không hoàn toàn là vô hại, mà đó có thể là biểu hiện của các rối loạn hữu cơ khác như Parkinson hoặc Alzheimer. Nếu một đứa trẻ bị mộng du, có thể lúc lớn lên nó sẽ tự khỏi.Bạn cần cho trẻ ngủ theo giờ giấc cố định, kèm theo các biện pháp giúp trẻ tránh mệt mỏi và căng thẳng. Nếu hiện tượng mộng du bỗng xuất hiện ở một người trưởng thành thì cần các chẩn đoán y khoa để xác định nguyên nhân.
Một số hiện tượng rối loạn liên quan đến giấc ngủ khác
Ngoài mộng du, còn một hiện tượng rối loạn giấc ngủ khác là các hành vi tình dục trong lúc ngủ (sleepsex hay sexsomnia). Người mắc chứng này thường tự sờ soạng mình hoặc thực hiện các hành vi tình dục khác với người nằm cạnh trong lúc vẫn đang ngủ. Tuy nhiên, họ hoàn toàn không biết hoặc không nhớ gì về việc đó sau khi tỉnh dậy. Một người đàn ông đã thoát tội cưỡng hiếp khi anh ta biện hộ rằng mình thực hiện tội lỗi trong trạng thái không có ý thức. Người mắc chứng này thường kèm luôn tật mộng du hoặc một vài chứng rối loạn giấc ngủ khác.
Ăn trong lúc ngủ cũng là một chứng rối loạn liên quan đến giấc ngủ khá nguy hiểm, vì người mắc không ý thức được họ đang ăn gì. Họ có thể đưa vào miệng bất cứ thứ gì, ví dụ như thực phẩm chưa chế biến, thuốc lá hay những thứ linh tinh khác. Vì ăn trong trạng thái vô thức nên họ bị tăng cân mà không hiểu lí do vì sao. Nhiều chuyên gia cho rằng chứng rối loạn này là do tác dụng phụ của một số loại thuốc an thần như Ambien. Nhiều người cho biết chứng này tự hết sau khi họ chuyển sang dùng thuốc khác.
Một số người bị chứng nghiến răng lúc ngủ. Âm thanh nghiến răng rất khó chịu giống như họ đang nhai đá vậy, âm lượng có khi khá to có thể đánh thức người nằm cạnh. Chứng này có một số tác hại như làm hư răng, gây đau đầu và khiến hàm bị đau. Tình trạng lo âu căng thẳng sẽ càng làm chứng này tệ hơn. Một vài trường hợp nặng cần được bác sĩ tư vấn.
Nói mớ và đái dầm cũng là 2 triệu chứng rối loạn giấc ngủ thường gặp, tuy nhiên chúng chỉ gây ra một số rắc rối nhỏ chứ không có hại gì đến sức khỏe.
Mộng du là một hiện tượng khá kì bí và kích thích trí tò mò của nhân loại từ bấy lâu nay. Trong trạng thái không có ý thức, người bị mộng du vẫn có thể nói chuyện, điều khiển tay chân của mình để thực hiện một số hành động kỳ quặc hoặc thậm chí phức tạp mà trong lúc tỉnh táo chưa chắc họ có thể làm được. Một số trường hợp người bị mộng du còn lái cả xe.
Bộ não là cơ quan phức tạp nhất trong cơ thể. Nó điều khiển mọi hoạt động từ hít thở, đến điều hòa nhịp tim, nó ghi lại tất cả ký ức trong cuộc đời; nhờ có bộ não bạn mới có thể cười, khóc, giao tiếp và yêu ai đó. Ngay cả trong lúc ngủ, não cũng không nghỉ ngơi, nó tạo ra những giấc mơ, nó giúp bạn mò tìm chăn đắp, nó khiến bạn lăn khắp giường hay cũng chính nó “đứng đằng sau” tiếng ngáy. Nó là nguyên nhân khiến cho có những ngày bạn thức dậy với tâm trạng thoải mái thanh thản, hay có lúc bực bội khó chịu. Với chừng đó việc phải quản lý, bộ não, dù có tài giỏi đến đâu, cũng không tránh khỏi sơ sót.
Một số đặc điểm của tật mộng du
Có thể bạn đã thấy (qua phim ảnh) hình ảnh người bị mộng du đi lang thang khi mắt vẫn nhắm và 2 cánh tay vươn ra đằng trước. Tuy nhiên, các đặc điểm điển hình của mộng du bao gồm:
- Ra khỏi giường trong lúc vẫn đang ngủ
- Rất khó để đánh thức người bị mộng du
- Sau khi tỉnh dậy, người vừa mộng du sẽ không thể nhớ mình đã làm gì lúc bị mộng du
- Khi đã thực sự tỉnh khỏi cơn mộng du, người bị mộng du sẽ cảm thấy không thể hiểu nổi chuyện gì đang xảy ra với họ
- Người bị mộng du không mắc chứng mất trí hay các chứng rối loạn thần kinh khác
Mộng du gây ảnh hưởng xấu đến công việc và đời sống xã hội của bạn
Có nên đánh thức người bị mộng du không?
Ý kiến cho rằng không nên đánh thức người bị mộng du là chưa có cơ sở. Tuy nhiên, bạn cũng không nên làm người đang mộng du bị giật mình. Mộng du có thể gây nguy hiểm, như một đứa trẻ có thể ngã cầu thang, hoặc 1 người lớn có thể lái xe trong tình trạng không có nhận thức. Tốt nhất là nên nhẹ nhàng dẫn họ trở lại giường. Thường thì người ta chỉ mộng du một lần trong đêm.Có giả thiết cho rằng người bị mộng du đang diễn tả lại giấc mơ của họ. Tuy nhiên, mộng du diễn ra ở giai đoạn ngủ sâu, các giấc mơ không xuất hiện trong giai đoạn này. Vì thế có thể loại bỏ giả thiết này. Trong giai đoạn ngủ sâu, rất khó để đánh thức bộ não. Điều này cũng giải thích lý do vì sao rất khó đánh thức người bị mộng du.
Một cơn mộng du thường kéo dài từ vài giây cho đến nửa giờ. Người bị mộng du có thể mở mắt nhưng đôi mắt hoàn toàn vô hồn và biểu hiện trên khuôn mặt cũng trống rỗng. Nhìn họ giống như đã thức giấc nhưng những hành động lại vụng về kì quặc. Hành động của họ cũng khá đa dạng, có thể chỉ đơn giản như ra khỏi giường và đi loanh quanh trong nhà, đến phức tạp hơn như lái xe hoặc chơi một nhạc cụ.
Vì sao người ta bị mộng du?
Một số lý giải cho rằng tật mộng du có liên quan đến chứng động kinh, chứng loạn thần kinh, hoặc do các ước muốn thầm kín của người mắc chứng này.
Nhưng thật ra chưa ai thật sự biết chính xác vì sao 1 người lại mắc chứng mộng du. Khoa học đưa ra một vài khả năng như sau:
Như đã nói ở trên, hiện tượng mộng du xảy ra ở giai đoạn ngủ sâu. Có thể hình dung, ở giai đoạn này, tuy bộ não không hoạt động tích cực nhưng ngược lại cơ thể vẫn có thể di chuyển.
Các nhà khoa học chia giấc ngủ làm 5 giai đoạn:
- Giai đoạn 1: giai đoạn giấc ngủ nông. Các hoạt động cơ bắp dần chậm lại. Thỉnh thoảng có hiện tượng cơ bắp co giật.
- Giai đoạn 2: nhịp thở và nhịp tim dần chậm lại. Nhiệt độ cơ thể giảm nhẹ.
- Giai đoạn 3: bắt đầu giai đoạn ngủ sâu. Não bắt đầu phát ra sóng chậm delta.
- Giai đoạn 4: giai đoạn ngủ rất sâu. Nhịp thở đều; hoạt động cơ bắp rất hạn chế. Não sinh sóng delta.
- Giai đoạn 5: mắt chuyển động nhanh, sóng não nhanh và các giấc mơ bắt đầu xuất hiện. Các cơ được thả lỏng, nhịp tim bắt đầu chậm lại, nhịp thở nhanh và nông.
Các chuyên gia sức khỏe tâm thần gọi hiện tượng mộng du là “rối loạn kích thích”, nghĩa là có một tác nhân nào đó kích thích bộ não thức dậy khi đang trong giai đoạn ngủ sâu, đưa người mộng du vào trạng thái chuyển tiếp giữa ngủ và thức.
Phạm tội ác trong lúc mộng du
Nhiều trường hợp người bị mộng du không chỉ đi loanh quanh trong nhà. Một người đàn ông ở Manchester (Anh) tên Jules Lowe đã giết cha mình trong lúc mộng du, và anh ta được tha bổng.Một trường hợp khác, Scott Falater, một người đàn ông ở bang Arizona (Mỹ) bị cáo buộc đã đâm vợ mình 44 nhát, ông kháng cáo với lý do mình làm việc đó trong lúc mộng du
Một điều đáng chú ý là đa số các trường hợp mộng du là trẻ em, và khi chúng lớn lên thì tật mộng du sẽ biến mất. Bộ não của trẻ em phát triển rất nhanh và là môi trường thuận lợi hấp thụ mọi loại kích thích. Từ một đứa trẻ sơ sinh chưa biết tí gì về cuộc sống bên phát triển thành một đứa trẻ mẫu giáo thành thạo không ít kỹ năng sống chỉ trong vòng 5 năm. Liệu một người trưởng thành có thể học nhanh như vậy không?
Giai đoạn ngủ sâu cũng là lúc cơ thể sản xuất ra các loại hormone, trong đó có các loại hormone tăng trưởng. Rất có thể việc sản xuất các hormone này có liên quan đến việc kích thích và gây ra một số rối loạn trong giấc ngủ.
Những người lớn mắc tật mộng du đa số đều đã từng bị mộng du khi còn nhỏ. Mộng du rất hiếm khi đột ngột xuất hiện ở tuổi trưởng thành, nếu có, đó là biểu hiện của những rối loạn khác. Trẻ em có khuynh hướng mộng du cao khi chúng bị mệt mỏi hay căng thẳng. Tác nhân gây mộng du ở người lớn cũng tương tự như vậy, ngoài ra còn do tác dụng phụ của một số loại thuốc, do rượu bia, hoặc do chứng sốt.
Tuy nhiên, hiện tượng mộng du ở một số người không hoàn toàn là vô hại, mà đó có thể là biểu hiện của các rối loạn hữu cơ khác như Parkinson hoặc Alzheimer. Nếu một đứa trẻ bị mộng du, có thể lúc lớn lên nó sẽ tự khỏi.Bạn cần cho trẻ ngủ theo giờ giấc cố định, kèm theo các biện pháp giúp trẻ tránh mệt mỏi và căng thẳng. Nếu hiện tượng mộng du bỗng xuất hiện ở một người trưởng thành thì cần các chẩn đoán y khoa để xác định nguyên nhân.
Một số hiện tượng rối loạn liên quan đến giấc ngủ khác
Ngoài mộng du, còn một hiện tượng rối loạn giấc ngủ khác là các hành vi tình dục trong lúc ngủ (sleepsex hay sexsomnia). Người mắc chứng này thường tự sờ soạng mình hoặc thực hiện các hành vi tình dục khác với người nằm cạnh trong lúc vẫn đang ngủ. Tuy nhiên, họ hoàn toàn không biết hoặc không nhớ gì về việc đó sau khi tỉnh dậy. Một người đàn ông đã thoát tội cưỡng hiếp khi anh ta biện hộ rằng mình thực hiện tội lỗi trong trạng thái không có ý thức. Người mắc chứng này thường kèm luôn tật mộng du hoặc một vài chứng rối loạn giấc ngủ khác.
Ăn trong lúc ngủ cũng là một chứng rối loạn liên quan đến giấc ngủ khá nguy hiểm, vì người mắc không ý thức được họ đang ăn gì. Họ có thể đưa vào miệng bất cứ thứ gì, ví dụ như thực phẩm chưa chế biến, thuốc lá hay những thứ linh tinh khác. Vì ăn trong trạng thái vô thức nên họ bị tăng cân mà không hiểu lí do vì sao. Nhiều chuyên gia cho rằng chứng rối loạn này là do tác dụng phụ của một số loại thuốc an thần như Ambien. Nhiều người cho biết chứng này tự hết sau khi họ chuyển sang dùng thuốc khác.
Một số người bị chứng nghiến răng lúc ngủ. Âm thanh nghiến răng rất khó chịu giống như họ đang nhai đá vậy, âm lượng có khi khá to có thể đánh thức người nằm cạnh. Chứng này có một số tác hại như làm hư răng, gây đau đầu và khiến hàm bị đau. Tình trạng lo âu căng thẳng sẽ càng làm chứng này tệ hơn. Một vài trường hợp nặng cần được bác sĩ tư vấn.
Nói mớ và đái dầm cũng là 2 triệu chứng rối loạn giấc ngủ thường gặp, tuy nhiên chúng chỉ gây ra một số rắc rối nhỏ chứ không có hại gì đến sức khỏe.
Theo: VNN
