Đề cương Bài 9: QUAN HỆ QUỐC TẾ TRONG VÀ SAU THỜI KÌ CHIẾN TRANH LẠNH

[ngan trang]

Câu 1: Mâu thuẫn Đông - Tây và Chiến tranh lạnh đã bắt đầu như thế nào?
- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, quan hệ Đồng minh trong chiến tranh đã chuyển thành mâu thuẫn đối đầu giữa 2 khối Đông – Tây.
*Nguyên nhân: Do sự đối lập về mục tiêu và chiến lược giữa hai cường quốc.
- Liên Xô : chủ trương duy trì hòa bình an ninh thế giới , bảo vệ CNXH và đẩy mạnh phong trào cách mạng thế giới.
- Mĩ: chống phá Liên Xô và các nước XHCN, phong trào cách mạng các nước, thực hiện mưu đồ bá chủ thế giới. Mĩ e ngại trước sự lớn mạnh của hệ thống XHCN
- Từ sau chiến tranh, Mĩ trở thành nước tư bản giàu mạnh nhất độc quyền về vũ khí nguyên tử, tự cho mình có quyền lãnh đạo thế giới.
* Sự kiện khởi đầu của chiến tranh lạnh
- Mâu thuẫn này bắt đầu từ tham vọng và âm mưu bá chủ thế giới của Mĩ.
+ 1947: Học thuyết Tơruman được công bố chính thức khởi đầu chính sách chống Liên Xô, khởi đầu Chiến tranh lạnh.
=>Tạo sự đối lập về mục tiêu, chiến lược giữa Liên Xô và Mĩ.
- 6/1947, Mĩ thực hiện kế hoạch Mácsan phục hưng các nước tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu.
- 01/1949, Liên Xô và Đông Âu đã thành lập Hội đồng tương trợ về kinh tế, tạo sự phân chia đối lập về kinh tế, chính trị ở châu Âu.
- 1949 Mĩ thành lập khối NATO nhằm chống lại Liên Xô và Đông Âu.
- 1955 Liên Xô và Đông Âu thành lập khối Vácxava để phòng thủ.
=>Sự ra đời của NATO và VACSAVA đánh dấu sự xác lập của cục diện hai cực, hai phe. Chiến tranh lạnh bao trùm toàn thé giới.
- Khái niệm: Chiến tranh lạnh là tình trạng đối đầu căng thẳng, cuộc chạy đua vũ trang giữa 2 phe đế quốc chủ nghĩa và XHCN mà đứng đầu là 2 nước Mĩ và Liên Xô.

 

[ngan trang]

Câu 2: Hãy nêu những biểu hiện của Chiến tranh lạnh và sự đối đầu Đông - Tây.
Chiến tranh lạnh là cuộc đối đầu căng thẳng giữa hai phe, diễn ra trên khắp các lĩnh vực (trừ xung đột trực tiếp bằng quân sự). Tuy không nổ ra một cuộc chiến tranh thế giới, nhưng trong gần nửa thế kỉ của chiến tranh lạnh, thế giới luôn trong tình trạng căng thẳng, nhiều cuộc chiến tranh cục bộ vẫn diễn ra ở nhiều khu vực.
1. Cuộc chiến tranh xâm lược Đông Dương của Thực dân Pháp (1945 - 1954)
- Sau chiến tranh thế giới II, Pháp quay trở lại xâm lược 3 nước Đông Dương.
- Nhân dân Đông Dương đã tiến hành kháng chiến chống Pháp
- Sau cách mạng Trung Quốc thành công (1949) cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam mới nhận được sự giúp đỡ của LX, TQ và Đông Âu.
- Từ sau 1950, Mỹ ngày càng can thiệp sâu hơn vào cuộc chiến tranh Đông Dương.
- 1954 Hiệp định Giơnevơ được kí kết. Hiệp định đã kết thúc cuộc chiến tranh của Pháp ở Đông Dương, đồng thời cũng phán ánh rõ nét cuộc đtranh gay gắt giữa 2 phe
2. Cuộc ctranh Triều Tiên. (1950-1953)
- 1948, Triều Tiên tạm thời chia làm 2 miền.
- Từ vĩ tuyến 38 trở ra Bắc là nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Triều Tiên (LX bảo trợ).Từ vĩ tuyến 38 trở về Nam là nước Đại Hàn Dân Quốc (Hàn Quốc) do Mĩ bảo trợ.
- 1950 - 1953 ctranh khốc liệt giữa 2 miền.
+ Miền Bắc do LX bảo trợ, TQ chi viện.
+ Miền Nam do Mỹ giúp sức.
=> Cuộc ctranh triều Tiên là “sản phẩm“ của Ctranh lạnh là sự đối đầu trực tiếp giữa 2 phe.
3. Cuộc ctranh xlược VNam của đế quốc Mỹ ( 1954-1975)
- 1954 - 1975 Mĩ thực hiện cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam
- VN trở thành trọng điểm trong chiến lược toàn cầu của Mỹ.
- Mỹ đã thực hiện nhiều chiến lược chiến tranh, huy động mọi lực lượng và phương tiện chiến tranh có được (trừ vũ khí hạt nhân)
- Nhân dân VN được sự giúp đỡ của LX, TQ, các nước XHCN đã đánh bại các chiến lược, buộc Mĩ phải kí Hiệp định Pari 1973 rút quân về nước và 1975 giành thắng lợi hoàn toàn.
=> Ctranh VN đã trở thành cuộc chiên tranh cục bộ lớn nhất phản ánh mâu thuẫn giữa hai phe.
Như vậy, trong thời kì chiến tranh lạnh, hầu như mọi cuộc chiến tranh hoặc xung đột quân sự ở các khu vực trên thế giới, với những mức độ khác nhau, đều liên quan đến sự “đối đầu“ Xô - Mĩ, đối đầu Đông - Tây.

 

[ngan trang]

Câu 3: Hãy nêu những biến đổi chính của tình hình thế giới sau khi chiến tranh lạnh chấm dứt?
- Sau nhiều năm trì trệ và khủng hoảng kéo dài, đến những năm 1989-1991, chế độ XHXN ở LX và Đông Âu tan rã
- 28/61991, Hội đồng tương trợ kinh tế (SEV) tuyên bố giải thể
- 1/7/1991, Tổ chức Hiệp ước Vácsava ngừng hoạt động.
Trật tự thế giới “hai cực“ của hai siêu cường không còn nữa, còn lại “một cực“ duy nhất là Mĩ.
- Tình hình thế giới có những thay đổi to lớn và phức tạp.
- Xu thế phát triển của thế giới:
- Một là: trật tự 2 cực sụp đổ, trật tự thế giới mới đang dần hình thành theo xu hướng đa cực với sự vươn lên của Mỹ, Liên minh châu Âu, Nga, TQ ...
- Hai là: các quốc gia đều tập trung vào phát triển kinh tế để xây dựng sức mạnh thực sự của mỗi quốc gia.
- Ba là: Mỹ đang cố thiết lập thế giới đơn cực nhưng không dễ gì đạt được mục đích.
- Bốn là: có nhiều khu vực tình hình không ổn định với những cuộc nội chiến, xung đột quân sự kéo dài như ở bán đảo Ban căng, ở một số nước châu Phi và Trung Á.
*Cuộc khủng bố ngày 11/9/2001, đã đặt các quốc gia trước những thách thức và nguy cơ khó lường. Nó đã gây ra những tác động phức tạp đến tình hình chính trị thế giới và cả trong quan hệ quốc tế.
- Ngày nay, các quốc gia dân tộc vừa có thời cơ phát triển thuận lợi, vừa phải đối mặt với những thách thức vô cùng to lớn.

 

[ngan trang]

Câu 4: Xu thế hòa hoãn Đông – Tây và chiến tranh lạnh chấm dứt.
- Nguyên nhân LX - M chấm dứt Chiến tranh lạnh:
+ Cuộc chạy đua vũ trang kéo dài hơn 4 thập niên đã làm cho cả 2 cường quốc quá tốn kém.
+ Sự vươn lên mạnh mẽ về kinh tế của Tây Đức và Nhật Bản trở thành mối lo ngại của Liên Xô – Mỹ.
- Biểu hiện :
+ Trên cơ sở thỏa thúận Xô –Mỹ, ngày 9/11/1972, hai nhà nước Đức đã ký Hiệp định về những cơ sở quan hệ giữa Đông Đức và Tây Đức
+ Năm 1972, Xô –Mỹ đã ký Hiệp ước hạn chế hệ thống phòng thủ tên lửa (ABM) và Hiệp định hạn chế vũ khí tiến công chiến lược ( SALT-1)
+Tháng 8/1975, có 33 nước châu Âu cùng với Mỹ và Canada ký kết Định ước Henxinki với nội dung cơ bản: khẳng định mối quan hệ bình đẳng chủ quyền giữa các quốc gia ,sự hợp tác giữa các nước ...--> tạo cơ chế giải quyết các vấn đề liên quan dến hòa bình an ninh khu vực nầy.
+ Tháng 12/1989 , tại đảo Manta (Địa Trung Hải) tổng thống Liên Xô M.Goócbachốp và tổng thống Mỹ G.Busơ ( cha) tuyên bố chấm dứt Chiến tranh lạnh .
-Ý nghĩa : Chiến tranh lạnh chấm dứt => các tranh chấp , xung đột đựoc giải quyết bằng con đường hòa bình ( Apganixtan , CPC , Namibia)