Đề cương Bài 5: CÁC NƯỚC CHÂU PHI VÀ MĨ LATINH

[ngan trang]

Câu 1. Cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân các nước Châu Phi từ sau chiến tranh thế giới thứ 2 và tình hình kinh tế - xã hội ở Châu lục này có những nét gì nổi bật?
1. Vài nét về cuộc đấu tranh giành độc lập :
- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào đấu tranh giành độc lập bùng nổ mạnh mẽ ở châu Phi.
- Phong trào nổ ra trước hết là ở khu vực Bắc Phi, sau đó lan ra các nơi khác. Hàng loạt nước giành được độc lập như Ai Cập (1953), Libi (1952), Angiêri (1962), Tuynidi, Marốc, Xuđăng (1956), Gana (1957), Ghinê (1958
- Năm 1960 được ghi nhận là “năm châu Phi” với 17 nước (ở Tây Phi, Đông Phi, Trung Phi) được trao trả độc lập.
- Năm 1975, cách mạng Môdămbích và Ănggôla giành thắng lợi, đánh dấu sự sụp đổ căn bản của chủ nghĩa thực dân cũ cùng hệ thống thuộc địa của nó ở châu Phi.
- Từ sau năm 1975, nhân dân các thuộc địa còn lại hoàn thành cuộc đấu tranh đánh đổ chủ nghĩa thực dân cũ, giành độc lập và quyền sống của con người.
+ Cuộc đấu tranh giành thắng lợi và các nước cộng hòa ra đời ở Dimbabuê (4/1980), Namibia (3/1991).
+ Ở Nam Phi, sau cuộc bầu cử dân chủ giữa các chủng tộc (4/1994), ông Nenxơn Manđêla trở thành Tổng thống da đen đầu tiên, chấm dứt chế độ phân biệt chủng tộc (Apácthai) dã man ở nước này.
2. Tình hình phát triển KT - XH
- Sau khi giành độc lập, các nước châu Phi tiến hành công cuộc xây dựng đất nước và thu được một số thành tựu ban đầu.
- Tuy nhiên, châu Phi vẫn là một châu lục nghèo nàn, lạc hậu và gặp rất nhiều khó khăn.
+ Xung đột sắc tộc và tôn giáo, đảo chính, nội chiến diễn ra liên miên. (bi thảm nhất là cuộc nội chiến ở Ruanđa năm 1994 giữa 2 bộ tộc Hutu và Tuxi làm 80 vạn người thiệt mạng, 1,2 triệu người phải đi tị nạn.
+ Bệnh tật và mù chữ.
+ Sự bùng nổ dân số.
+ Đói nghèo, nợ nước ngoài chồng chất. (Trong số 43 nước nghèo nhất thế giới (1997) thì Châu Phi có 29 nước. Số nợ lên tới 300 tỉ USD - đầu những năm 90)
- Tổ chức thống nhất châu Phi được thành lập (5/1963) đến năm 2002 đổi thành liên minh châu Phi (AU) đang triển khai nhiều chương trình phát triển của châu lục song còn phải rất lâu dài, gian khổ mới thu được kết quả.

 

[ngan trang]

Câu 2: Trình bày những nét khái quát về cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân các nước Mĩ Latinh từ sau chiến tranh thế giới thứ 2 và tình hình kinh tế - xã hội của các nước từ sau khi giành được độc lập?
1. Vài nét về quá trình đấu tranh giành và bảo vệ độc lập dân tộc
- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Mĩ tìm cách biến Mĩ Latinh thành “sân sau” của mình và xây dựng các chế độ độc tài thân Mĩ. Vì thế, cuộc đấu tranh chống chế độ độc tài thân Mĩ bùng nổ và phát triển. Tiêu biểu là sự thắng lợi của cách mạng Cuba.
+ 3/1952 được sự giúp đỡ của Mĩ, Batixta đã thiết lập chế độ độc tài quân sự ở Cuba, xóa bỏ hiến pháp tiến bộ, bắt giam và tàn sát nghiều người yêu nước....Trong hoàn cảnh đó nhân dân Cu Ba đã đứng lên đấu tranh, mở đầu bằng cuộc tấn công vào trại lính Môncađa của 135 thanh niên yêu nước do Phidden Cátxtơrô chỉ huy (26/7/1953).
+ 1/01/1959, cách mạng Cuba dưới sự lãnh đạo của Phiđen Caxtơrô giành thắng lợi đã lật đổ chế độ độc tài Batixta, thành lập nước Cộng hòa Cuba do Phiđen đứng đầu.
- Từ thập niên 60 – 70, phong trào đấu tranh chống Mĩ và chế dộ độc tài thân Mĩ ở khu vực ngày càng phát triển và giành nhiều thắng lợi :
+ Nhân dân Panama đấu tranh và thu hồi được chủ quyền kênh đào Panama (1964 – 1999).
+ 1983, 13 quốc gia ở vùng Caribê giành được độc lập.
- Với các hình thức đấu tranh phong phú (bãi công của công nhân, nổi dậy của nông dân, đấu tranh nghị trường, đặc biệt là đấu tranh vũ trang), Mĩ Latinh đã trở thành “lục địa bùng cháy”. Các nước Mĩ Latinh đã lần lượt lật đổ chế độ độc tài phản động, giành lại chủ quyền dân tộc (Chilê, Nicaragoa,Vênêzuêla, Goatêmala).
2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội
- Sau khi khôi phục độc lập chủ quyền, các nước Mĩ Latinh tiến hành xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, đạt được những thành tựu quan trọng : Braxin, Achentina, Mêhicô đã trở thành các nước công nghiệp mới (NIC).
- Với Cuba, sau khi cách mạng thành công, đã tiến hành nhiều cải cahs dân chủ tiến bộ. Đến năm 1961 tuyên bố tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa và cùng với sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nghĩa, Cuba đã đạt được nhiều thành tựu to lớn trong các lĩnh vực như kinh tế, văn hóa, giáo dục, y tế, thể thao…
- Thập kỉ 80, các nước Mĩ Latinh gặp nhiều khó khăn : kinh tế suy thoái, lạm phát tăng nhanh, nợ nước ngoài chồng chất, chính trị biến động phức tạp.
- Bước sang thập kỉ 90, kinh tế Mĩ Latinh có chuyển biến tích cực hơn, thu hút được nguồn vốn đầu tư lớn của nước ngoài (70 tỉ USD năm 1994). Tuy nhiên những khó khăn đặt ra còn rất lớn như tình trạng mâu thuẫn xã hội, nạn tham nhũng …

 

[ngan trang]

Câu 3. Quá trình hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ và công cuộc xây dựng CNXH ở Cuba diễn ra như thế nào?
1. Quá trình phát triển của cách mạng Cuba:
- Sau chiến tranh thế giới thứ 2, để ngăn chặn phong trào đấu tranh của các tầng lớp nhân dân Cuba, Mĩ đã tổ chức đảo chính, thiết lập chế độ độc tài quân sự Batixta.
- Bất chấp sự khủng bố của chế độ độc tài, cuộc đấu tranh của nhân dân Cuba vẫn phát triển, điển hình là cuộc tấn công vào trại lính Moncađa (26/7/1953 ở Xanchiagô) dưới sự chỉ huy của Phiđen Cátxtơrô. Cuộc tiến công tuy thất bại nhưng có ảnh hưởng to lớn, mở đầu giai đoạn phát triển mới của cách mạng Cuba - giai đoạn đấu tranh vũ trang để giành thắng lợi.
- Trong 1957 - 1958, nhờ sự giúp đỡ của nhân dân, căn cứ cách mạng được xây dựng và ngày càng mở rộng, lực lượng nghĩa quân đông đảo, phong trào vũ trang lan rộng cả nước
- Cuối năm 1958 nghĩa quân đã giải phóng nhiều vùng đất đai rộng lớn, đến cuối tháng 12/1958 , tập đoàn Batixta sụp đổ, Batixta chạy ra nước ngoài.
- Ngày 1/1/1959 chế độ độc tài bị lật đổ, cách mạng thành công. Nước Cộng hòa Cuba ra đời.
2. Công cuộc xây dựng CNXH ở Cuba:
- 1959-1961: hoàn thành cải cách dân chủ (cải cách dân chủ, quốc hữu hoá các xí nghiệp…)
- Tháng 4/1961 sau chiến tắng Heron, CuBa tiến hành các mạng XHCN.
* Kết quả:
- Cuba đạt nhiều thành tựu trong xây dựng CNXH (Sản lượng công nghiệp đường tăng 160% ,cơ khí luyện kim tăng 10 lần, điện lực tăng 7 lần)
- Văn hoá giáo dục phát triển ,đời sống của nhân dân được nâng cao.
- Hiện nay cách mạng CuBa còn gặp nhiều khó khăn ,do chính sách thù địch của Mỹ, đặc biệt từ khi LX&ĐÂu sụp đổ, nhưng nhân dân Cuba vẫn kiên trì theo định hướng cách mạng XHCN.

 

[ngan trang]

Câu 4. Hãy trình bày quá trình phát triển và thắng lợi của phong trào GPDT ở Châu Phi? Hiện nay châu Phi còn gặp những khó khăn gì ? đặc điểm?
a.Khái quát :
Châu Phi có diện tích 30.3 triệu km2, với 54 quốc gia ,dân số khoảng 800 triệu người, có nhiều lâm thổ sản quí, tài nguyên thiên nhiên phong phú..; Nhưng dưới ách thống trị của thực dân Phương Tây ,các nước Châu Phi vẫn nghèo nàn, lạc hậu.
b.Các giai đoạn phát triển:
Sau chiến tranh thế giới thứ II , phong trào giải phóng dân tộc phát triển mạnh mẽ, được gọi là lục địa mới trổi dậy
+ Giai đoạn 1945 – 1954: Phong trào nổ ở Bắc Phi với thắng lợi trong cuộc chính biến CM của binh lính và sĩ quan Ai Cập (3/7/1952) lật đổ nền thống trị của thực dân Anh, thành lập nước cộng hòa Ai Cập (18/6/1953)
+ Giai đoạn 1954 – 1960: Thắng trong trận Điện Biên Phủ của Việt Nam ,đã cổ vũ các thuộc địa của Pháp ở các nước Bắc Phi và Tây Phi đứng lên đấu tranh giành độc lập: Angiêri (1954 – 1962), Marốc, Xuđăng (1956) Ghana (1957) …
+ Giai đoạn 1960 – 1975:
- Năm 1960 có 17 nước giành độc lập, nên gọi là “Năm Châu Phi” , mở đầu giai đoạn phát triển mới của phong trào giải phóng dân tộc.
- Thắng lợi của CM Angiêri (1962), Etiôpia (1974), Môdămbích, Aêngola (1975) … Chủ nghĩa thực dân cũ cơ bản bị sụp đổ.
+Giai đoạn từ 1975 đến nay:
Đây là giai đoạn hoàn thành phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc.
- Tháng 3/1991 Namibia tuyên bố độc lập.
- Phong trào đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc ở Nam Phi mạnh thành cao trào cách mạng rộng rãi trong đông đảo quần chúng, đến 1990 giành thắng lợi quan trọng( chủ tịch Man đê la, được trả tự do, Đảng cộng sản được thừa nhận là một tổ chức hợp pháp, các đạo luật về phân biệt chủng tộc bị bải bỏ.
- Tháng 4/1994 ông Manđêla được bầu làm tổng thống nước Nam Phi mới ,dân chủ vàkhông còn phân biệt chủng tộc .
c.Những khó khăn của các nước Châu Phi sau ngày độc lập:
- Sự xâm nhập của chủ nghĩa thực dân mới, vơ vét , bóc lột về kinh tế của các cường quốc phương Tây.
- Nghèo đói , mù chữ , bệnh tật và nợ nước ngoài tăng.
- Sự bùng nổ dân số cao (dự kiến đến năm 2020 ,dân số Châu Phi khoảng 1,6 tỉ.
- Trong những năm gần đây, được sự giúp đỡ của cộng đồng quốc tế, nhân dân các nước châu Phi đã và đang xây dựng đất nước giàu đẹp ,tiến bộ , văn minh.
d. Đặc diểm của phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi:
- Năm 1963 thành lập tổ chức thống nhất châu phi(OAU) ,tổ chức này có vai trò quan trọng trong việt phối hợp hành động và thúc đẩy sự nghiệpđấu tranh cách mạng ở các nước Châu Phi.
- Giai cấp tư sản dân tộc ở châu Phi lãnh đạo các cuộc đấu tranh, vì giai cấp vô sản ở đây chưa trưởng thành, chưa có một chính Đảng độc lập.
- Hình thức đấu tranh chủ yếu là đấu tranh chính trị và thương lượng.
- Mức độ độc lập và sự phát triển của các nước không đồng đều.
- Phong trào tuy phát triển rộng khắp và dâng cao, nhưng không đồng đều giữa các khu vực.

 

[ngan trang]

Câu 5. Quá trình phát triển và thắng lợi của phong trào giải phóng dân tộc ở Mỹ la tinh? Hãy phân tích đặc điểm của phong trào giải phóng dân tộc ở Mỹlatinh?
a). Khái quát:
- Khu vực Mỹlatinh có hơn 33 nước cộng hoà, từ Mexico đến hết nam Mỹ, diện tích trên 20 triệu km2 ,là khu vực giàu tài nguyên đặc biệt là nông lâm thổ sản.
- Trước chiến tranh ,hình thức là những quốc gia độc lập, nhưng trong thực tế đều lệ thuộc vào Mỹ.
- Sau CTTG II : Mỹ tìm cch biến khu vực Mỹ Latinh thnh “sn sau” của mình v xy dựng cc chế độ độc tài thân Mỹ => cuộc đấu tranh chống chế độ độc tài thân Mỹ bùng nổ và phát triển.Tiêu biểu là thắng lợi của cách mạng Cu Ba do Phiđen Caxtơrô lnh đạo.
- Tháng 3/1952 , Mỹ đ gip Batĩxta thiết lập chế độ độc tài quân sự ở Cu Baà nhân dân Cu Ba đ đứng lên đấu tranh , mở đầu bàng cuộc tấn công vào trại lính Môncađa của 135 thanh niên yêu nước do Phiđen Caxtơrô chỉ huy( 1953).Ngày 1/1/1959 , chế độ độc tài Batixta sụp đổ , nước Cộng hịa Cu Ba ra đời do Phiđen Caxtơrô đứng đầu.
- Trong các thập niên 60-70 , phong trào đấu tranh chống Mỹ và chế độ độc ti thn Mỹ pht triển v ginh nhiều thắng lợi:
+ Cuộc đấu tranh của nhân dân Panama thu hồi kênh đào Panama ( 1964-1999)
+ Năm 1983 ở vùng Ca ri bê có 13 quốc gia giành độc lập.
+ Cng với cc hình thức đấu tranh : bi cơng của cơng nhn , nổi dậy của nông dân , đấu tranh nghị trường , cao trào đấu tranh vũ trang bùng nổ mạnh mẽ ở Vênêxuêla , Goatêmala , Côlômbia , Pêru , NicaragoaàMỹ Latinh đựoc mệnh danh “Lục địa bùng cháy”.Kết quả : chính quyền độc tài nhiều nước bị lật đổ , các chính phủ dân tộc dân chủ đựoc thiết lập.
b/Tình hình phát triển kinh tế-xã hội
*Trong những thập niên 50-70:
- Đạt những thành tựu đáng khích lệ , một số nước trở thành nước NICs như Braxin, Áchentina , Mêhicô
- tỉ lệ tăng trưởng kinh tế quốc dân bình qun l 5,5% , GDP năm 1960 là 69,4 tỉ USDà 1979:599,3 tỉ USD.
- Riêng Cu Ba: đ tiến hnh xy dựng CNXH v đạt nhiều thành tựu to lớn:
+ Từ nền nông nghiệp độc canh ( mía) và nền công nghiệp đơn nhất ( mỏ) đ xy dựng đựoc nền công nghiệp với cơ cấu hợp lý v nền nơng nghiệp sản xuất nhiều nơng phẩm.
+ Đạt thành tựu cao về văn háo , giáo dục , y tế…
*Thập niên 80 : suy thoái về kinh tế , lạm phát tăng nhanh , khủng hoảng trầm trọng, nợ nước ngoài à biến động chính trị.
*Thập niên 90 : kinh tế cĩ chuyển biến tích cực nhưng những khó khăn về kinh tế - x hội vẫn cịn trầm trọng.

 

[ngan trang]

Câu 6. Cách mạng Cu ba ? kết quả và ý nghĩa?
a/ Quá trình phát triển của cách mạng Cuba:
- Từ những năm cuối thế kỷ XIX , Cuba trở thành thộc địa kiểu mới của Mỹ .
- Sau chiến tranh thế giới thứ II , nhằm ngăn chặn phong trào giải phóng dân tộc ở Cuba, Mỹ đã tổ chức cuộc đảo chính nhằm thiết lập chế độ độc tài quân sự do Batista cầm đầu(10/3/1952).
- Chính quyền Batista đã giải tán QH, xoá bỏ Hiến pháp, cấm các Đảng phái chính trị hoạt động , khủng bố những nhà yêu nước … Nhưng nhiều cuộc đấu tranh chống chế độ độc tài vẫn phát triển, thu hút đông đảo quần chúng tham gia.
- Ngày 26/7/1953 Phiđen Castro cùng 35 thanh niên yêu nước đã tấn công vào trại lính Moncada ở Sanchiago, cướp vũ khí ,trang bị cho nhân dân, nhằm thức tỉnh lòng yêu nước ,chuẩn bị phát động phong trào khởi nghĩa vũ trang trong cả nước.
- Cuộc khởi nghĩa thất bại Phiđen Castro và các đồng chí của ông bị bắt, sự kiện 26/7 đánh dấu sự mở đầu giai đoạn đấu tranh vũ trang, trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc ở Cuba.
- Năm 1955 Phiđen Castro được thả tự do, nhưng bị chính quyền Batista trục xuất sang Mixico, tại Mixico, ông tập hợp những thanh niên Cuba yêu nước, quyên góp vũ khí ,luyện tập quân sự chuẩn bị trở về tổ quốc.
- Tháng 11/1956 Ông cùng 81 chiến sĩ yêu nước, từ Mexico đáp tàu Garanma vượt biển trở về nước , sau 7 ngày lênh đênh trên biển, vừa tới bờ thì bị quân Batista tấn công , cuộc chiến không cân sức , Phiđen Castro và 11 chiến sĩ còn sống sót, vượt vòng vây về xây dựng căn cứ cách mạng tại Xiera Maextra , đưa phong trào chiến tranh du kích phát triển ra các địa phương.
- Tháng 5/1958 nghĩa quân đã đánh bại cuộc hành quân càn quét khu giải phóng của Batista, loại khỏi vòng chiến đấu hơn 1000 tên.
- Cuối năm 1958 nghĩa quân đã giải phóng nhiều vùng đất đai rộng lớn, đến cuối tháng 12/1958 , tập đoàn Batsta sụp đổ , Batsta chạy ra nước ngoài.
- Ngày 1/1/1959 phối hợp với cuộc tổng bãi công chính trị của công nhân ở thủ đô Lahabana, chế độ độc tài bị lật đổ, cách mạng thành công.
- 1959-1961: hoàn thành cải cách dân chủ (cải cách dân chủ, quốc hữu hoá các xí nghiệp…)
- Tháng 4/1961 sau chiến tắng Heron, CuBa tiến hành các mạng XHCN.
b/ Kết quả và ý nghĩa:
+Kết quả:
- Cuba đạt nhiều thành tựu trong xây dựng CNXH (Sản lượng công nghiệp đường tăng 160% ,cơ khí luyện kim tăng 10 lần, điện lực tăng 7 lần)
- Văn hoá giáo dục phát triển ,đời sống của nhân dân được nâng cao.
- Hiện nay cách mạng CuBa còn gặp nhiều khó khăn ,do chính sách thù địch của Mỹ, đặc biệt từ khi LX&ĐÂu sụp đổ, nhưng nhân dân Cuba vẫn kiên trì theo định hướng cách mạng XHCN.
+Ý nghĩa :
- Đánh dấu bước phát triển mới trong phong trào giải phóng dân tộc ở Mỹ la tinh.
- Làm thất bại mưu đồ của Mỹ thôn tính Cuba.
- Cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc và xứng đáng là ngọn cờ đầu trong phong trào giải phóng dân tộc ở Mỹ la tinh.

 

[Vungtroi_binhyen]

Bài 6: CÁC NƯỚC CHÂU PHI VÀ MĨ LA TINH

​

I. CÁC NƯỚC CHÂU PHI

1. Vài nét về cuộc đấu tranh giành độc lập

- Từ sau CTTG thứ hai, phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân phát triển, đặc biệt từ những năm 50 của thế kỉ XX. Phong trào phát triển qua 2 giai đoạn:

a. Giai đoạn 1945-1975:

+ Phong trào phát triển trước hết ở Bắc Phi, sau đó lan sang các khu vực khác.

+ Năm 1960, “Năm Châu Phi”.

+ 1975, thắng lợi của Môdămbích và Ăng gôla đánh dấu sự sụp đổ căn bản của CNTD cũ ở châu Phi.

b. Giai đoạn sau 1975: Hoàn thành cuộc đấu tranh lật đổ CNTD cũ ở Châu Phi. Tiêu biểu:

+ Thành lập nước CH Dimbabuê (4-1980)

+ 3/1990, Na-mi-bi-a tuyên bố độc lập.

+ 11/1993, xóa bỏ CĐ phân biệt c/tộc ở N/Phi.

2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội

- Sau khi giành độc lập, các nước Châu Phi xây dựng đất nước, đạt thành tựu bước đầu, song chưa đủ để thay đổi căn bản bộ mặt châu lục này.


- Khó khăn toàn diện: lạc hậu, không ổn định…

- Tổ chức thống nhất châu Phi (OAU) (5/1963). Năm 2002 đổi thành Liên minh châu Phi (AU).

II. CÁC NƯỚC MĨ LATINH

1. Vài nét về q/trình giành và bảo vệ độc lập

- Khu vực Mĩ Latinh giành độc lập sớm (đầu TK XX), nhưng sau đó là thuộc địa kiểu mới của Mĩ.

* Mục tiêu đấu tranh: chống chế độ độc tài, giành, bảo vệ và củng cố độc lập.

* Hình thức đấu tranh khá phong phú: đấu tranh vũ trang, bãi công của công nhân, nổi dậy của nông dân, đấu tranh nghị trường.

* Cách mạng Cuba: Dưới sự lãnh đạo của Phiđen Cátxtơô, nhân dân Cuba đã lật đổ chế độ độc tài Batixta, thành lập nước Cộng hòa Cuba (1/1/1959).

- Từ thập niên 60 - 70, phong trào chống Mĩ và chế độ độc tài thân Mĩ phát triển mạnh, nhiều nước giành độc lập: Panama 1990; 13 nước vùng biển Caribê.

2. Tình hình phát triển kinh tế- xã hội

- Sau khi khôi phục độc lập chủ quyền, các nước Mĩ La tinh tiến hành xây dựng và phát triển kinh tế- xã hội, đạt được những thành tựu quan trọng: Braxin, Áchentina, Mêhicô đã trở thành các nước công nghiệp mới.

- Thập niên 80, các nước Mĩ Latinh gặp nhiều khó khăn: kinh tế suy thoái, lạm phát tăng nhanh, nợ nước ngoài chồng chất, chính trị biến động phúc tạp.

- Thập niên 90, kinh tế Mĩ Latinh có chuyển biến tích cực hơn, thu hút được nguồn vốn đầu tư lớn của nước ngoài (70 tỉ $ năm 1994). Tuy nhiên, những khó khăn đặt ra còn rất lớn như tình trạng mâu thuẫn xã hội, nạn tham nhũng./.