Đề cương Bài 16: PHONG TRÀO GIẢI PHÓNG DÂN TỘC VÀ TỔNG KHỞI NGHĨA THÁNG TÁM (1939 – 1945 ). NƯỚC V

[ngan trang]

Câu 1. Việt Nam trong những năm chiến tranh thế giới thứ hai (1939-1945)

a/Tình hình chính trị

- Tháng 9/1939 , CTTG II bùng nổ.Pháp đầu hàng Đức=>tác động lớn đến tình hình ĐD.

- Ở ĐD , đô đốc Đờcu lên làm toàn quyền đã thực hiện nhiều chính sách nhằm vơ vét sức người sức của phục vụ chiến tranh.

- Cuối 9/1940 , Quân Nhật tiến vào miền Bắc. Pháp ở ĐD nhanh chóng đầu hàng. Phát xít Pháp -Nhật câu kết với nhau để bóc lột kinh tế và đàn áp về chính trị đối với nhân dân ta.

- Nhật và tay sai ra sức tuyên truyền về văn minh và sức mạnh Nhật Bản , về thuyết Đại Đông Á , dọn đường cho việc hất cẳng Pháp.

- Đến năm 1945 , quân Đức-Nhật thất trận nặng nề.

Ngày 9/3/1945 Nhật đảo chính Pháp.Các đảng phái chính trị tăng cường hoạt động.Quần chúng nhân dân sục sôi khí thế CM , sẳn sàng vùng lên khởi nghĩa.

b/Tình hình kinh tế- xã hội

-Thực dân Pháp thực hiện chính sách kinh tế chỉ huy : tăng thuế cũ , đặt thêm thuế mới , kiểm soát việc sản xuất và phân phối, ấn định giá cả…

-Phát xít Nhật:

+Buộc Pháp nộp khoản tiền lớn và xuất sang Nhật than, sắt , cao su…

+Bắt nông dân phá lúa trồng đay , thầu dầu phục vụ vhiến tranh.

+Một số công ty Nhật đầu tư vào khai thác manggan , sắt , apatit…phục vụ nhu cầu quân sự.

=>chính sách vơ vét , bóc lột của P-N => cuối năm 1944 đầu 1945 2 triệu đồng bào chết đói =>tất cả các tầng lớp giai cấp (trừ tay sai đế quốc , đại địa chủ và tư sản mại bản) đều bị ảnh hưởng đời sống.

 

[ngan trang]

Câu2. Hội nghị Ban chấp hành TWĐCSĐD tháng 11/1939.

a/ Nội dung hội nghị:

- Xác định nhiệm vụ , mục tiêu trước mắt: đánh đổ đế quốc và tay sai, giải phóng dân tộc, làm cho ĐD hoàn tòan độc lập

- Tạm gác khẩu hiệu CM ruộng đất và lập chính quyền Xô viết thay bằng khẩu hiệu tịch thu ruộng đất của bọn thực dân đế quốc và địa chủ tay sai đế quốc , thành lập chính phủ dân chủ cộng hòa.

- Về mục tiêu phương pháp đấu tranh:chủ trương:

+Chuyển từ đấu tranh đòi dân sinh dân chủ sang đánh đổ đế quốc và tay sai.

+Từ hoạt động hợp pháp sang hoạt động bí mật , bất hợp pháp.

+Chủ trương thành lập MTDTTNPDĐD thay cho MTDCDD.

b/ Ý nghĩa: đánh dấu bước chuyển hướng quan trọng về chỉ đạo chiến lược , thể hiện sự nhạy bén về chính trị và năng lực sáng tạo của Đảng.

 

[ngan trang]

Câu 3. Hoàn cảnh, nội dung và ý nghĩa của Hội nghị TW Đảng lần 8 ( 5/ 1941 )

a/ Hoàn cảnh diễn ra hội nghị

- Ngày 28/1/1941, NAQ về nước trực tiếp lãnh đạo CM.

- Từ ngày 10 – 19 / 5 / 1941, NAQ đã triệu tập và chủ trì Hội nghị lần thứ 8 BCHTWĐ tại Pắc Bó (Hà Quảng - Cao Bằng).

b/ Nội dung Hội nghị:

- Xác định nhiệm vụ chủ yếu trước mắt là giải phóng dân tộc , tạm gác khẩu hiệu CM ruộng đất, nêu khẩu hiệu giảm tô, giảm thuế, chia lại ruộng công, tiến tới thực hiện người cày có ruộng. hội nghị chỉ rõ sau khi đánh đuổi đế quốc Pháp – Nhật sẽ thành lập chính phủ nhân dân của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.

- Thay tên các hội Phản đế thành hội Cứu quốc , thành lập Mặt trân Việt Nam độc lập đồng minh thay cho Mặt trận Tống nhất dân tộc phản đế Đông Dương.

- Xác định hình thức khởi nghĩa : khởi nghĩa từng phần tiến lên tổng khởi nghĩa và nhấn mạnh:chuẩn bị khởi nghĩa là nhiệm vụ trung tâm .

c/ Ý nghĩa hội nghị:

- Đã hoàn chỉnh việc chuyển hướng chỉ đạo chiến lược nhằm giải quyết mục tiêu số một của cách mạng là độc lập dân tộc và đề ra nhiều chủ trương sáng tạo để thực hiện mục tiêu ấy.

- Ngày 19/5/1941, Việt Nam độc lập đồng minh (gọi tắt là Việt Minh ) ra đời Sau đó Tuyên ngôn , Chương trình , Điều lệ của Việt Minh được công bố và được đông đảo các tầng lớp nhân dân ủng hộ

d/ Trong hội nghị TW Đảng lần thứ 8, theo em chủ trương nào là quan trọng nhất? Vì sao?

- Chủ trương quan trọng nhất là đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng đầu

- Là vì “ nếu không giải quyết được vấn đề dân tộc giải phóng, thì chẳng những toàn thể quốc gia dân tộc còn chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ phận giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được.

 

[ngan trang]

Câu 4. Trình bày và nhận xét chủ trương tập hợp lực lượng cách mạng được đề ra tại hội nghị thành lập Đảng cộng sản Việt Nam ( 1 – 1930), Hội nghị lần thứ nhất Ban chấp hành Trung ương lâm thời Đảng cộng sản Việt Nam ( 10 – 1930) và Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương ( 5 – 1941).

a/ Hội nghị thành lập Đảng cộng sản Việt Nam thông qua Cương lĩnh chính trị đầu tiên

- Xác định lực lượng cách mạng là công nhân, nông dân, tiểu tư sản, trí thức; còn phú nông, trung, tiểu địa chủ và tư sản thì lợi dụng hoặc trung lập.

- Nhận xét:

+ Hội nghị đã thấy rõ thái độ chính trị và khả năng cách mạng của mỗi giai cấp trong xã hội Việt Nam thuộc địa, xác định đúng vai trò, vị trí của từng giai cấp, tầng lớp.

+ Phát huy sức mạnh dân tộc, phân hóa và cô lập kẻ thù để thực hiện nhiệm vụ giải phóng dân tộc.

b/Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương lâm thời Đảng Cộng sản Đông Dương với bản Luận cương chính trị tháng 10 – 1930

- Xác định động lực của cách mạng là giai cấp công nhân và nông dân.
- Nhận xét:

+ Đã xác định được động lực cách mạng, nhưng không đánh giá đúng khả năng cách mạng của tầng lớp tiểu tư sản, khả năng chống đế quốc và phong kiến ở mức độ nhất định của tư sản dân tộc, khả năng lôi kéo một bộ phận trung, tiểu địa chủtham gia mặt trận dân tộc thống nhất chống đế quốc và tay sai.

+ Đây là điểm khác với Cương lĩnh chính trị đầu tiên và cũng là hạn chế củaLuận cương ch1inh trị tháng 10 – 1930

c/ Hội nghị lần thứ tám Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương

- Chủ trương thành lập Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh, đổi tên các Hội Phản đế thành Hội Cứu quốc, nhằm tập hợp rộng rãi mọi tầng lớp, giai cấp và cá nhân yêu nước.

- Nhận xét:

+ Chủ trương trên đã huy động đến mức cao nhất lực lượng toàn dân tộc thực hiện nhiệm vụ số một là giải phóng dân tộc, giành độc lập, tự do.

+ Khắc phục hạn chế của Luận cương chính trị tháng 10 – 1930 và khẳng định chủ trương đúng đắn trong Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng, góp phần trực tiếp đưa cách mạng tháng Tám đến thành công.

 

[ngan trang]

Câu 5. Khởi nghĩa từng phần ( 3-8/1945)
a/Nhật đảo chính Pháp
- Đầu năm 1945, trên đường Hồng quân Liên Xô tiến đánh Béclin – sào huyệt cuối cùng của phát xít Đức – một loạt nước châu Âu được giải phóng.
- Ở Mặt trận châu Á – Thái Bình Dương, quân Đồng minh giáng cho quân Nhật những đòn nặng nề.
- Trước tình hình đó, vào đêm 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp=>Pháp đầu hàng nhanh chóng.
b/Ngày 12/3/1945 , BTVTWĐảng họp, ra chỉ thị “Nhật-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”:
- Kẻ thù chính

hát xít Nhật
- Thay khẩu hiệu “Đánh đuổi Pháp –Nhật” bằng khẩu hiệu “Đánh đuổi phát xít Nhật”
- Chuyển hình thức đấu tranh từ bãi công ,bãi thị sang biểu tình thị uy, vũ trang du kích và sẳn sàng tổng khởi nghĩa khi có điều kiện.
- “Phát động cao trào kháng Nhật cứu nước mạnh mẽ làm tiền đề cho cuộc tổng khởi nghĩa”

 

[ngan trang]

Câu6. Cách mạng tháng Tám năm 1945
a/ Nguyên nhân:
- Khách quan: Phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh, thời cơ thuận lợi đã đến.
Chủ quan: dưới sự lãnh đạo của Đảng, Bác Hồ và Mặt trận Việt Minh cao trào kháng Nhật cứu nước phát triển mạnh.
b/ Nhật đầu hàng Đồng minh , lệnh Tổng khởi nghĩa đựoc ban bố
- Ngày 6 và 9/8/1945 , Mỹ thả hai quả bom nguyên tử xuống Hirôsima và Nagadaki.
- Ngày 9/8/1945 , Hồng quân LX tấn công đạo quân Quan Đông của Nhật ở Đông Bắc TQ.
- Ngày 15/8/1945 , Nhật hoàng tuyên bố đầu hàng phe Đồng minh =>quân NHật và tay sai ở ĐD hoang mang suy sụp.Điều kiện khách quan thuận lợi cho Tổng khởi nghĩa đã đến.
- Ngày 13/8/1945 , TWĐ và Tổng bộ VM thành lập Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc =>ra “Quân lệnh số 1” phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước.
- Ngày 14-15/8:Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào thông qua kế hoạch khởi nghĩa.
-Ngày 16-17/8:Đại hội Quốc dân ( Tân Trào) tán thành chủ trương TKN , thông qua 10 chính sách của VM , cử ra Ủy ban dân tộc giải phóng VN do HCM làm chủ tịch , qui đinh quốc kỳ , quốc ca.
c/ Diễn biến cuộc Tổng khởi nghĩa
- Từ ngày 14/8 , nhiều xã , huyện trong cả nước đã khởi nghĩa giành chính quyền.
- Chiều 16/8 , một đơn vị quân giải phóng do đ/c Võ Nguyên Giáp chỉ huy từ Tân Trào tiến về giải phóng Thái Nguyên
- Ngày 18/8: có 4 tỉnh giành đựoc chính quyền ở tỉnh lỵ sớm nhất là Bắc Giang , Hải Dương , Hà Tĩnh , Quảng Nam
- Ở Hà Nội , ngày 17/8 : một cuộc mitinh lớn được tổ chức sau đó chuyển thành cuộc biẻu tình tuần hành qua các đường phố kêu gọi khởi nghĩa.
- Ngày 19/8: nhân dân ngoại , nội thành xuống đường biểu dương lực lượng .Quần chúng CM, có sự hỗ trợ của các đội tự vệ chiến đấu đã tiến chiếm các cơ quan chính quỳên địch ở Hà Nội.Tối 19/8: khởi nghãi thắng lợi.
- Ở Huế : ngày 23/8 : khởi nghĩa giành thắng lợi.
- Ở Sài Gòn : ngày 25/8 : khởi nghĩa thắng lợi.
=>Khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội , Huế , Sài Gòn có tác dụng thúc đẩy các địa phương khởi nghĩa giành chính quyền .Địa phương giành chính quyền cuối cùng là Đồng Nai Thượng và Hà Tiên( 28/8) ..Như vậy , cuộc TKN đã giành thắng lợi trong vòng 14 ngày ( 14- 28 /8).
- Ngày 30/8 : vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị. Chế độ phong kiến Việt Nam sụp đổ.
d/ Cơ hội ngàn năm có một mà Đảng và nhân dân ta đã tận dụng khi phát động tổng khởi nghĩa tháng 8/1945 là gì? Tác dụng của cơ hội đó như thế nào?
- Cơ hội ngàn năm có một là :Hồng Quân Liên Xô và quân Đồng Minh đã đanh tan phát xít Đức – Nhật, góp phấn quyết định vào thắng lợi chung của các lực lượng hoà bình dân chủ trn thế giới. Kẻ thù chính của nhân dân Đông Dương lúc này là phát xít Nhật đã gục ngã .
- Tác dụng : tổng khởi nghĩa giành thắng lợi một cách tương đối nhanh chóng và ít đổ máu.

 

[ngan trang]

Câu 7. Sự ra đời của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa và ý nghĩa lịch sử của nó
a/ Sự ra đời của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa
- Ngày 25/8: chủ tịch HCM , TWĐ và Ủy ban dân tộc giải phóng VN từ Tân Trào về Hà Nội.
- Ngày 28/8 : Ủy ban dân tộc gải phóng VN được chuyển thành Chính phủ lâm thời nước VNDCCH và HCT soạn thảo bản Tuyên ngôn độc lập
- Ngày 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình HN , chủ tịch HCM đọc Tuyên ngôn độc lập , tuyên bố nước VNDCCH được thành lập
b/. Ý nghĩa lịch sử
- Nước việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời là 1 biến cố lịch sử vĩ đại của dân tộc, đã xoá bỏ hoàn toàn chế độ bóc lột của phong kiến và đế quốc.
- Đưa nước ta bước vào kỷ nguyên độc lập tự do và CNXH. Lần đầu tiên trong lịch sử, nhân dân ta từ người nô lệ trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình.
- Sự ra đời của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á đã góp phần cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc.
- Sự ra đời của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà còn gắn liền với tên tuổi Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc Việt Nam.

 

[ngan trang]

Câu 8. Ý nghĩa lịch sử, nguyên nhân thắng lợi và bài học của Cách mạng tháng Tám 1945.
a/ Ý nghĩa:
- Tạo ra một bước ngoặt mới trong lịch sử dân tộc, phá tan xiềng xích nô lệ của Pháp hơn 80 năm và ách thống trị của Nhật gần 5 năm, lật nhào chế độ phong kiến.
- Mở ra một kỉ nguyên mới cho lịch sử dân tộc, kỉ nguyên giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng người lao động.
- Góp phần vào thắng lợi trong cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa phát xít.
- Cổ vũ các dân tộc thuộc địa đấu tranh tự giải phóng.
b/ Nguyên nhân thắng lợi:
- Khách quan:
+ Quân Đồng minh đánh thắng phát xít tạo cơ hội khách quan thuận lợi cho nhân dân ta giành chính quyền.
- Chủ quan:
+ Dân tộc Việt Nam vốn có truyền thống yêu nước nồng nàn, vì vậy khi Đảng kêu gọi cả dân tộc nhất tề đứng lên.
+ Sự lãnh đạo đúng đắn sáng tạo của Đảng, Hồ Chí Minh.
+ Quá trình chuẩn bị lâu dài, chu đáo, rút kinh nghiệm qua đấu tranh, chớp đúng thời cơ.
+ Trong những ngày khởi nghía toàn Đảng toàn dân quyết tâm cao.
- Nguyên nhân chủ yếu
+ Trong những nguyên nhân trên sự lãnh đạo tài tình của Đảng là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thắng lợi trọn vẹn của Cách mạng tháng Tám.
+ Với đường lối cách mạng đúng đắn và sự nhạy bén chính trị, Đảng ta đã :
+ Giải quyết một cách khoa học mối quan hệ giữa nhiệm vụ chống đế quốc và nhiệm vụ chống phong kiến.
+ Thực hiện có hiệu quả tư tưởng bạo lực cách mạng.
+ Vừa tích cực, kiên trì chuẩn bị lực lượng mọi mặt, vừa kịp thời nắm bắt thời cơ thuận lợi, phát động nhân dân Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước.
c/ Bài học kinh nghiệm:
+ Đảng phải có đường lối đúng đắn , nắm bắt tình hình thế giới và trong nước đẻ đề ra chủ trương biện pháp cách mạng phù hợp.
+ Tập hợp rộng rãi lực lượng yêu nước trong mặt trận dân tộc thống nhất, phân hóa và cô lập cao độ kẻ thù.
+ Chỉ đạo linh hoạt,, kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, tiến hành khởi nghĩa từng phần, chớp đúng thời cơ phát động Tổng khởi nghĩa.