Chào mừng Bạn tham gia Diễn Đàn VNKienThuc.com - Định hướng Forum Kiến Thức
- HÃY TẠO CHỦ ĐỀ KIẾN THỨC HỮU ÍCH VÀ CÙNG NHAU THẢO LUẬN
Kết nối: VNK X - VNK groups | Nhà Tài Trợ: BhnongFood X - Bhnong groups - Đặt mua Bánh Bhnong

Trả lời chủ đề

Nội dung: <blockquote data-quote="Chị Lan" data-source="post: 65663" data-attributes="member: 28779">ĐẶC TRƯNG THI PHÁP TRUYỆN THƠ1. Cốt truyện truyện thơCốt <a href="https://vnkienthuc.com/tags/truyen-tho/" target="_blank">truyện thơ</a> đa dạng, không thuần nhất. Có thể có ba dạng cốt truyện: Cốt truyện theo kiểu diễn ca, vè lịch sử ; cốt truyện theo kiểu cốt truyện cổ tích và cuối cùng là cốt truyện tâm trạng. Loại cốt truyện theo kiểu diễn ca lịch sử  là các <a href="https://vnkienthuc.com/forums/van-hoc.560/" target="_blank">truyện</a>: Đại Hành và Bàn Đại Hội, Táy Pú Xớc. Loại<a href="https://vnkienthuc.com" target="_blank"> </a>cốt truyện này không tập trung xây dựng một nhân vật nào trọng tâm mà chỉ chú ý đến sự kiện, tình tiết, diễn biến của sự kiện ít nhiều gắn với thời gian lịch sử. Loại cốt truyện kiểu cổ tích như truyện: Chim sáo, nàng Kim Quế, Nàng Con Côi...cốt truyện của truyện thơ  mở rộng phạm vi, cụ thể và chi tiết hơn cốt truyện cổ tích. Cổ tích “Chim sáo” chỉ giới hạn trong phạm vi làng quê còn ở truyện thơ  câu chuyện mở rộng ra phạm vi quốc gia, triều đình vì thế chủ đề của truyện thơ  được mở rộng và khai thác sâu hơn. Loại cốt truyện tâm trạng như truyện: “Sống chụ xon xao” (Tiễn dặn người yêu), “Nam Kim -Thị Đan, nàng Ờm - chàng Bồng Hương, nàng Dợ - Chà Tăng, Út Lót - Hồ Liêu, nàng Nga - Hai Mối...Cốt truyện  loại này xoay xung quanh chuyện tình của đôi trai gái theo ba giai đoạn chủ yếu: - Đôi bạn tình yêu nhau tha thiết - Tình yêu tan vỡ, khổ đau - Đôi bạn tình tìm cách thoát ra cảnh ép buộc ngang trái để xây dựng hạnh phúc cho mình. chuyện xoay quanh diễn biến tâm trạng của hai đối tượng, hai nhân vật chủ chốt là chàng trai và cô gái.2. Đặc trưng nhân vật truyện thơNhân vật trong truyện thơ có hai dạng. Dạng thứ nhất là nhân vật tự bạch. Ngôi thứ nhất, cái tôi trữ tình và dạng thứ hai là ở ngôi thứ ba, nhân vật được nhắc đến của người kể chuyện. Dạng thứ nhất, nhân vật trữ tình tự bạch là dạng nhân vật tâm trạng. Trong truyện thơ  “Vượt biển” (còn có tên là “Pha thuyền”), tác giả dân gian để cho nhân vật tự kể về cuộc đời mình:Tôi thấy cay cho phận tôi lắmTôi thấy đắng cho phận tôi nhiều ...    Dạng thứ hai là nhân vật qua lời kể của <a href="https://vnkienthuc.com/forums/canh-dieu-ngu-van-10.1257/" target="_blank">tác giả</a>. Dạng này có hai loại. Loại thứ nhất là nhân vật tâm trạng - trữ tình. Tác giả nhập thân vào hai nhân vật nam nữ để thể hiện vai giao tiếp. Đây là lời chàng trai nói với người yêu đi lấy chồng trong “Tiễn dặn người yêu”:Xin hãy cho anh kề vóc mảnhQuấn quanh vai ủ lấy hương ngườiCho mai sau lửa xác đượm hơiMột lát bên em thay lời tiễn dặn.    Loại thứ hai là nhân vật tự sự - trữ tình. Đây là nhóm truyện thơ  kế thừa truyện cổ dân gian. Nhân vật được phản ánh với nhiều mối quan hệ, với nhiều nhân vật chứ không phải như loại nhân vật trữ tình - tâm trạng chỉ xoay quanh quan hệ với người yêu là chủ yếu. Nhân vật của truyện thơ  là nhân vật xây dựng theo phương thức hiện thực khác với nhân vật sử thi xây dựng theo phương thức lãng mạn. Hoàn cảnh, tính cách, tâm trạng của nhân vật truyện thơ được lấy từ cuộc đời chứ không phải nhân vật tưởng tượng ra như trong nhân vật sử thi thần thoại hay tô vẽ thêm như trong nhân vật sử thi anh hùng. Chung quy lại, nhân vật truyện thơ có hai kiểu: kiểu nhân vật của cổ tích và kiểu nhân vật trữ tình của dân ca đối đáp giao duyên. Dù là mang phong cách nhân vật cổ tích nhưng nhân vật trong truyện thơ  thể hiện tính cách rõ hơn. Ở cổ tích, nhân vật phiếm chỉ thì ở truyện thơ, nhân vật có tên tuổi, có lý lịch rõ ràng. Chẳng hạn, trong truyện cổ tích “Chim sáo” chỉ nói “có một bác nông dân rất nghèo”, thì ở truyện thơ “Chim sáo”, truyện kể rõ đó là chú bé Trương Anh con của Trương Tam và Trương Thị. Nhân vật trong truyện cổ chỉ đối đáp ngắn gọn, thì nhân vật trong truyện thơ  đối đáp dài, rành mạch hơn. Bước đầu việc cá thể hóa trong việc xây dựng nhân vật trong truyện thơ  là điểm mới và là sự phát triển đột phá so với cách xây dựng nhân vật theo lối phiếm chỉ và khái quát hóa của cổ tích. Vì vậy tính hiện thực ở truyện thơ  cao hơn truyện cổ tích.3. Đặc trưng ngôn ngữ thể loại truyện thơ  Ngôn ngữ truyện thơ  là ngôn ngữ thơ, ngôn ngữ của các làn điệu dân ca các dân tộc miền núi phía Bắc. Đó là loại ngôn ngữ gắn với nghi lễ của hát then, hát mo, ngôn ngữ của hát diễn xướng, hát giao duyên.    Truyện thơ  là một loại truyện thơ dân gian nên ngôn ngữ của nó là ngôn ngữ kể chuyện, ngôn ngữ nhân vật. Có loại ngôn ngữ dẫn truyện, có loại ngôn ngữ tự thuật của nhân vật, có loại ngôn ngữ  tâm trạng của nhân vật. Ngôn ngữ  tự thuật thường dùng đại từ tự xưng:Thân tôi khổ đến chếtDưới bãi chẳng sợi rơmCổng vườn chẳng vỏ trấu                           (Vượt biển)  Ngôn ngữ của người kể lại có hai loại: loại ngôn ngữ dẫn truyện và loại ngôn ngữ nhập vai nhân vật. Ngôn ngữ dẫn truyện thường khách quan, mang đặc trưng kể tả, gần giống ngôn ngữ kể vè:                                              Nay hãy kể từ trước đến sauKể chuyện qua về bù chuyện tớiKể từ thời ấy ngày xưa...(Tiễn dặn người yêu)Ngôn ngữ nhập vai thể hiện ngôn ngữ tâm trạng nhân vật, dạng đặc trưng của ngôn ngữ dân ca trữ tình:Anh đã tính mà tính không đủAnh đã lo mà lo không trònNhư trèo cây cao lộn cổDẫu tiếc thương đời cũng lỡĐành nhìn em yêu bước về nhà chồng( Tiễn dặn người yêu)Đây là tâm sự của chàng trai tự nói một mình, lời bày tỏ tâm trạng thất vọng, bất lực trước cảnh ngang trái.Ngôn ngữ đối thoại gần với ngôn ngữ nói thường, ngắn gọn, khúc chiết. Đây là đoạn đối thoại giữa mẹ con Nhàng Dợ:- Con ạ! Hãy đứng lên vui vẻ theo khách ra về- Mẹ ơi: Ăn con cũng không ăn    Đi con cũng không đi                     (Nhàng Dợ - Chà Tăng)Ngôn ngữ truyện thơ được dùng chủ yếu là ngôn ngữ dân tộc theo từng truyện của từng dân tộc nhưng cũng có trường hợp dùng nguyên văn ngôn ngữ chữ viết tiếng Việt. Chẳng hạn truyện “Nàng Kim Quế” của dân tộc Tày, các từ  “Nội phủ”, “Cung phi”, “Chúa Cả”, “Chúa Hai”, “Thượng thư”, “Quận công”, “Thái giám”...đều được ghi chép bằng tiếng Việt, hát bằng âm Việt:Chúa Cả cùng với Chúa HaiRa coi đã thấy hai người đáng duyên...Mẹ cha dâu phải cúi đầuXong vào nội phủ, lạy vào cung phi(1)Các thể thơ được dùng trong truyện thơ cũng rất đa dạng, có thể thơ 5 chữ, bảy chữ, thơ tự do, thơ lục bát như của người Việt. Nhịp điệu thơ tùy vào thể thơ và cách diễn xướng của nghệ nhân tương ứng với tâm trạng của nhân vật. Tâm trạng lo âu, hốt hoảng thể hiện rõ trong âm điệu câu thơ:                                     Em lập cập chạy ra sânMâm cơm chiều dọn vộiNghĩ đến anh mà nát ruột ganRun lập cập chạy vào đằng quảnCất tiếng xa gần trách chú     Giúp cháu với, bác trai, bác gái nhà trên   Giúp cháu với, ơi chú, ơi thím nhà dưới(Tiễn dặn người yêu)Tác giả dân gian đã sử dụng ngôn ngữ tả, ngôn ngữ kể với các biện pháp so sánh, đối lập, khoa trương, rất đặc sắc, đậm đà phong cách dân tộc. Đây là biện pháp khoa trương đặc tả nước mắt nhiều đến mức:                                    Rỏ hai dòng, rỏ ba dòngDòng rơi đằng trước đủ rửa rau muôn giỏDòng rơi đằng sau đủ rửa rau muôn vườn(Tiễn dặn người yêu)Ngôn ngữ truyện thơ có lối nói rất riêng, lối nói của người miền núi, hồn nhiên, giàu hình ảnh:                                                Chiều tối, mặt trời rụngMặt trời rơi xuống thấpMặt trời sát mặt phaiMặt trời qua sàn ngoài người thươngMặt trời quấn ngọn giang sắp lặnMặt trời quấn ngọn tre, ngọn bương sắp đấtMặt trời lặn, mặt trời không gọiMặt trời đi, mặt trời không chờ...4. Không gian truyện thơKhông gian trong truyện thơ lịch sử là không gian bản làng, không gian sinh tồn của cộng đồng dân tộc, không gian sản xuất và chiến đấu của các tộc người. Đó là không gian miền núi với thượng nguồn, núi non cây cối. Không gian trong truyện thơ  bắt nguồn từ đề tài cổ tích, phản ánh thân phận của con người nghèo khổ, là không gian làng quê, bản làng, không gian gia đình và cả không gian xã hội. Không gian trong truyện thơ  có địa chỉ cụ thể chứ không giống như trong cổ tích chủ yếu là phiếm chỉ. Chẳng hạn, trong truyện thơ  “Chim sáo” đề cập đến địa danh phủ Chiết Giang. Thậm chí trong truyện “Vượt biển” có cả không gian ở cõi chết, một kiểu không gian ảo ảnh, vô hình được mô phỏng không gian trần thế. Không gian trong truyện thơ  trữ tình là không gian gia đình, không gian làng quê, bản làng, không gian giao tiếp. Đó là không gian của gặp gỡ tình tự, suy tư. Một không gian cụ thể, xác định:Đôi ta gặp nhau nơi sàn hoaTâm tình bên bếp lửaNhớ em anh ngồi đầu sàn giả ốmNgồi cuối sàn giả điên(Xống chụ xon xao)5. Thời gian truyện thơThời gian trong truyện thơ tùy thuộc vào tính chất của từng nhóm truyện. Trong truyện thơ kể về sự việc có liên quan đến lịch sử thì thời gian được phản ánh là thời gian lịch sử tương đối xác định. Trong truyện thơ  Đại Hành và Bàn Đại Hội, thời gian được xác định cụ thể:Giáp Dần, Ất Mão trời đại hạnBuộc lòng rời bản tới Việt Nam    Đó là những năm vào triều nhà Lê. Thời gian được thể hiện theo diễn tiến phát triển của xã hội các dân tộc từ khi nhập cư vào Việt Nam  cho đến khi cuộc sống giàu có, thịnh vượng.    Thời gian trong nhóm truyện thơ lấy từ sự tích cổ tích là thời gian của một đời người như truyện “Nàng Con Côi”, “Chim Sáo”, “Nàng Kim Quế”. Nhưng cũng có truyện, thời gian không chỉ một đời người mà còn kéo dài ra hình như vô tận trong kiếp bên kia sau khi chết như truyện “Vượt biển”.    Thời gian trong nhóm truyện thơ  trữ tình lấy từ dân ca là thời gian của tâm trạng, thời gian diễn tiến của cuộc tình từ khi họ gặp nhau, yêu nhau, thậm chí lúc còn nằm trong bụng mẹ (Tiễn dặn người yêu) đến kết thúc cuộc tình. Thời gian sự kiện được quan tâm tùy theo hoàn cảnh cụ thể. Trong truyện thơ  “Tiễn dặn người yêu ”, mốc thời gian không tính bằng ngày tháng cụ thể mà tính bằng sự kiện:Khi anh đi khăn Piêu đen em còn vắtKhi anh về áo co nhỏ đã dăng dăng đầy sàn    Ở nhóm truyện thơ này, thời gian không xác định cụ thể như hai nhóm truyện truyện thơ trên. Nó là dạng thời gian sự kiện: sự kiện họ gặp nhau - yêu nhau, thề thốt - Em bị gả bán - Em về nhà chồng - Đấu tranh và chờ đợi - Cùng chết hoặc cùng trốn với nhau để được sống gần nhau. (Sưu tầm)</blockquote>

Tên

Mã xác nhận