Cấy hạt 'thóc 3.000 năm'

[yezterday]

Sáng 25/5, sau hơn hai tuần nảy mầm thành mạ, những hạt thóc đầu tiên phát lộ từ tầng đất có niên đại 3.000 đã được cấy. Vỏ trấu của những hạt này sẽ được mang ra nước ngoài xác định niên đại.

Những khay nuôi cấy "thóc 3.000 năm" được bảo vệ trong hai lớp lồng lưới sắt. Sau hơn hai tuần nảy mầm, những cây mạ đã đủ điều kiện để cấy.

Ông Lê Duy Hàm - Viện trưởng Viện Di truyền nông nghiệp (trái), trao đổi với chuyên gia của Viện trước khi những cây mạ bước sang giai đoạn cấy. Ông Hàm là một trong những người đầu tiên tiếp xúc với 'hạt thóc 3.000 năm" lúc vừa nảy mầm, đồng thời hỗ trợ đoàn khảo cổ trong việc chăm sóc, nuôi cấy.

Vượt qua những ngày nắng nóng vào tuần trước, những hạt thóc đã nảy mầm và cao tới 20 cm, đủ điều kiện để mang đi cấy.

Cây mạ có bộ rễ dài hơn 10 cm, khỏe khoắn.

Trước khi cấy, mạ sẽ được tách vỏ trấu.

Vỏ có màu nâu tối...

Theo ông Lê Duy Hàm, việc xác định niên đại vỏ trấu có ý nghĩa cực kỳ quan trọng, là mấu chốt để chứng minh tuổi thọ của những hạt thóc phát lộ ở tầng đất của văn hóa Đồng Đậu. Tuy nhiên, ông Hàm cũng cho rằng, xác suất những hạt thóc này có tuổi thọ 3.000 là rất thấp.

Gốc mạ đã tách vỏ trấu.

Mỗi cây được cấy vào một xô riêng biệt, đánh số theo dõi.

Theo tiến sĩ Phạm Xuân Hội, người trực tiếp chăm sóc các cây mạ những ngày qua, đợt này Viện chỉ cấy 4 cây. Dự đoán, khoảng 5 tháng nữa những cây lúa này mới cho thu hoạch.

Mỗi vỏ trấu cũng được đánh số riêng. Tiến sĩ Lâm Thị Mỹ Dung cho biết, bà sẽ tiếp tục bàn bạc với Viện Di truyền nông nghiệp, liên hệ phòng thí nghiệm để xác định niên đại vỏ trấu.

Dự kiến, các mẫu này sẽ được mang đi kiểm định bằng phương pháp AMS, phương pháp xác định niên đại của các hiện vật hiện đại và chính xác nhất hiện nay, ở nước ngoài. Để xác định được chính xác niên đại của hạt lúa này, các nhà khoa học sẽ cần khoảng 5-6 tháng để làm các xét nghiệm.​

Nguyễn Hưng​

 

[yezterday]

Giả thuyết về sức sống của 'hạt thóc 3.000 năm'


"Trong khu vực lưu giữ hạt thóc có lẫn lộn rất nhiều tro, gạo cháy... Có thể chính môi trường này đã tạo điều kiện yếm khí tuyệt đối khiến hạt giống giữ được sức sống sau hàng nghìn năm", giáo sư Đào Thế Tuấn nêu giả thuyết.

Sau khi hay tin khu di chỉ Thành Dền phát hiện ra những hạt thóc ở tầng văn hóa Đồng Đậu nảy mầm, chiều 18/5, rất nhiều chuyên gia đã tìm tới đây. Trong số đó có giáo sư Đào Thế Tuấn (từng là Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô); ông Nguyễn Văn Bộ, Viện trưởng Khoa học nông nghiệp Việt Nam; phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Lân Cường, Phó tổng thư ký Hội Khảo cổ học Việt Nam và các chuyên gia đến từ ĐH Quốc gia Hà Nội.

Chăm chú quan sát nơi phát lộ các hạt thóc, ông Đào Thế Tuấn, vị giáo sư hàng đầu trong lĩnh vực nông nghiệp ở Việt Nam nhận định, các hạt này có hình dạng ngắn, bề ngang rộng chứ không thon dài như lúa nhiệt đới. Đây là cũng là hình dạng của các loại lúa cổ xưa nhất ở Việt Nam như lúa nương, lúa nếp.

Tiến sĩ Lâm Thị Mỹ Dung (áo hoa) trao đổi với các nhà khoa học tại một hố khai quật ở Thành Dền. Ảnh: Nguyễn Hưng.

Lý giải về điều kiện để duy trì sức sống hạt giống, giáo sư Tuấn cho rằng, điều kiện tốt nhất là môi trường yếm khí. Tuy nhiên, ngay cả trong những phương pháp hiện đại nhất như bơm chân không thì cũng không thể gây được chân không hoàn thiện.

"Theo tôi, nếu đúng là hạt thóc 3.000 năm nảy mầm thì có lẽ ở đây có một điều kiện đặc biệt nào đấy, tạo cho khu vực lưu trữ hạt thóc ở di chỉ Thành Dền chân không tốt nhất, giữ được sức sống cho chúng. Tôi giả định rằng trong khu vực lưu giữ các hạt thóc có lẫn lộn rất nhiều tro, hạt gạo cháy... Có thể chính môi trường này đã tạo điều kiện yếm khí tuyệt đối", vị giáo sư nêu giả thuyết.

Tuy nhiên, ông Tuấn cũng để mở khả năng ngoài môi trường yếm khí ra, "có thể có những điều kiện mà con người chưa xác định được".

Đồng quan điểm với giáo sư Đào Thế Tuấn, Viện trưởng Khoa học Nông nghiệp Việt Nam Nguyễn Văn Bộ cho biết, không loại trừ khả năng những hạt thóc này được bao bọc bởi một môi trường đặc biệt, có thể là yếm khí hoàn toàn mà con người chưa biết đến.

"Đây là một hiện tượng hy hữu, cũng giống như trường hợp mộ kết, hay chuyện một người không ăn uống trong mấy chục năm trời vẫn có thể sống khỏe mạnh mà khoa học vẫn chưa giải thích được", ông Bộ nói.

Ông Nguyễn Lân Cường (đứng, áo trắng) vẫn không khỏi ngạc nhiên khi nghe tin về "hạt thóc 3.000 năm" nảy mầm. Sau khi có mặt tại Thành Dền, ông khẳng định những hạt thóc đúng là đã được khai quật từ tầng đất có niên đại 3.000 năm. Ảnh: Nguyễn Hưng.

Còn theo ông Nguyễn Lân Cường, trước khi đi khảo sát thực tế, ông rất nghi ngờ về câu chuyện hạt thóc sau 3.000 năm vẫn nảy mầm. "43 năm làm khảo cổ nhưng tôi chưa bao giờ nghe, hoặc chứng kiến chuyện này. Tôi cũng đã đọc rất nhiều tài liệu nhưng chưa thấy đề cập đến chuyện nào tương tự. Tôi rất sợ đó là những hạt thóc do chuột đào hang và tha xuống", ông Cường nói.

Mang theo những nghi ngờ tới Thành Dền, ông kiểm tra rất kỹ lưỡng các hố khai quật, hỏi han các công nhân và chuyên gia đoàn khảo cổ. "Đất ở đây bị nén rất chặt, không có dấu vết hang chuột. Về mặt sinh học vẫn phải đợi kết quả thí nghiệm của Viện Di truyền nông nghiệp, nhưng tôi hoàn toàn bị thuyết phục về niên đại của hạt thóc nảy mầm là cách đây khoảng 3.000 năm", vẫn chưa hết ngạc nhiên, ông Cường chia sẻ.

Clip hiện trường tìm thấy 'thóc 3.000 năm' nẩy mầm

Trong khi đó, theo giáo sư Đào Thế Tuấn, việc phát hiện những hạt lúa, hạt gạo ở di chỉ thuộc văn hóa Đồng Đậu có ý nghĩa rất quan trọng. "Trước kia khi nghiên cứu về văn hóa Đồng Đậu, các nhà khoa học ít chú ý đến hạt lúa. Lần này nếu có hạt thóc, gạo được đo đạc có hệ thống sẽ có tác dụng lớn trong việc tìm hiểu vai trò di chỉ Đồng Đậu trong quá trình phát triển nông nghiệp VN", ông nói.

Cũng theo ông Tuấn, phát hiện này sẽ làm cơ sở để xác định nền văn minh lúa nước của đồng bằng sông Hồng trước đây ra sao. Về mặt sinh học, các hạt lúa nảy mầm sẽ cung cấp thông tin về giống, giúp các nhà khoa học biết được sự tiến hóa của cây lúa Việt Nam... Ông Tuấn cũng khẳng định, theo các tài liệu chính thức, chưa từng có phát hiện nào trên thế giới mà sau 3.000 năm hạt lúa vẫn nảy mầm.

Để xác định chính xác niên đại, Viện trưởng Khoa học nông nghiệp Nguyễn Văn Bộ cho biết sẽ đề nghị các nhà khảo cổ lấy mẫu gửi ra nước ngoài làm thí nghiệm theo phương pháp AMS (phương pháp xác định niên đại của các hiện vật hiện đại và chính xác nhất hiện nay). Theo ông Bộ, hiện tại Việt Nam chưa thể làm được AMS, còn sử dụng phương pháp đồng vị carbon (C14) cần rất nhiều mẫu và vẫn có sai số.

Trao đổi với báo chí, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Cao Đức Phát cho biết, ông cũng rất bất ngờ trước thông tin "hạt thóc 3.000 năm nảy mầm". Bộ trưởng đã giao cho Viện Khoa học Nông nghiệp phối hợp với các cơ quan liên quan để bảo quản tốt và theo dõi sự phát triển của những hạt giống đã nảy mầm. Viện cũng sẽ phối hợp các nhà khoa học quốc tế phân tích sâu về gene để từ đó tìm ra khả năng chọn tạo giống, sử dụng cho tương lai.

"Trong trường hợp thực sự cần thiết và các nhà khoa học có đề nghị, dù có tốn kém Bộ cũng sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan để triển khai", ông Phát nói.

Nguyễn Hưng