CAO BÁ QUÁT: KHI NHÀ NHO CHỐNG THAM NHŨNG.
Cao Bá Quát, quê làng Phú Thị, huyện Gia Lâm. Thuở nhỏ lúc còn đi học trường làng, ông đã nổi tiếng là hay chữ. Trong làng ông, Lý trưởng có hay ăn bớt, ăn xén của công và ăn đút lót của dân. Thày Lý được lệnh đắp 2 con voi để đặt trước sân đình. Với số tiền quan trên cho, ai ai cũng tưởng 2 con voi sẽ đẹp đẽ lắm. Ðến chừng xem ra thì mọi người đều ngã ngửa, thấy con voi vô cùng xấu xí, nên bàn tán nhỏ to mãi về tài đắp voi của thầy Lý. Cao Bá Quát không thèm nói suông mà tặng cho thầy Lý một bài thơ dán trước đình làng :
Khen ai khéo khéo đắp đôi voi
Ðủ cả đầu đuôi, đủ cả vòi
Chỉ có cái kia sao chẳng thấy
Hay là thầy Lý bớt đi rồi ?
Thầy Lý ra xem, bụng cứ tức ấm ức, nhưng chẳng nói gì được.
Nguyễn Quy Tân (Nghè Tân), quê ở làng Thượng Cốc, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương đỗ tiến sĩ dưới triều Thiệu Trị. Ông được bổ làm quan nhưng tính tình phóng khoáng nên ông từ quan, rồi đi ngao du đây đó.
Lúc còn làm quan thanh tra, ông thường cải trang đi điều tra tư cách, đạo đức và việc làm của các quan lại. Một hôm, ông giả làm người thợ đóng cối xay lúa vào nhà quan tổng đốc. Ðóng từ sáng đến trưa mà chẳng thấy quan cho ăn uống gì. Ðến chiều, ông lên công đường cũng chẳng thấy quan làm việc. Nghè Tân liền leo lên chiếc sập sụ giữa nhà đánh một giấc ngon lành.
Lính thấy thế mới vào trình quan. Quan cho gọi ông vào quở mắng và định đánh đòn. Ông kêu là mình học trò nghèo nên phải đi đóng cối xay để kiếm ăn. Nghe vậy quan liền chỉ lên bức tranh vẽ một con quạ và 100 con chim sẻ treo ở tường bảo phải vịnh một bài thơ. Ông xin giấy viết liền 2 câu thơ :
Nhất chích, nhất chích, hữu nhất chích
Tứ, ngũ, lục, thất bát, cửu chích...
Quan nhìn vào chưa rõ ý thế nào. Sau đó Nghè Tân viết tiếp:
Hà ô chi thiểu, điểu chi đa ?
Thực tận dân gian thiên vạn thạch!
Nghĩa là :
Một sẻ, một sẻ lại một sẻ
Bốn, năm, sáu, bảy, tám chín sẻ
Quạ sao lại ít, sẻ sao nhiều ?
ăn sạch cuả dân muôn vạn hộc !
Quan Tổng đốc nghĩ thầm : 'Không khéo nó muốn chơi xỏ mình là kẻ ăn hại chăng' Quan lớn liền hỏi:
- Chữ anh đẹp, văn anh hay, vậy đã đi khi khoá nào chưa?
- Có, đã thi đậu rồi !
- Ðậu gì ?
- Tiến sĩ.
Quan giật mình liền hỏi lại :
- Ðậu gì nào ?
- Tiến sĩ.
Sau đó, Nghè Tân nói rõ chức vụ và nhiệm vụ của mình. Quan tổng đốc vội tụt xuống khỏi ghế, vái lấy vái để xin lỗi.
Nguồn: Sưu tầm
