Biểu tượng trong ca dao

[minhnguyencvh]

Biểu tượng con vật như: con cò, con bống. Theo Vũ Ngọc Phan đối với người Việt, “cò” có thể là hình ảnh cả trai lẫn gái, còn con “bống” thì chỉ có thể là hình ảnh người thiếu nữ hay người thiếu phụ:

- Cái bống cõng chồng đi chơi​

Đi đến chỗ lội đáng rơi mất chông​

- con cò lặn lội bờ sông​

Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non​

- Cái cò là cái cò quăm​

Mày hay đánh vợ, mày nằm với ai.​

​

Con cò là hình ảnh thân quen của người nông dân “Trong các loài chim kiếm ăn ở đồng ruộng chỉ có con cò thường gần người nông dân hơn cả... con cò trắng bạch kia tuy ngày đêm lặn lội nhưng nhiều lúc lại bay lên mây xanh. Nó cũng vất vả nhưng nó có vẻ trong trắng, thanh cao, có những lúc vẫy vùng thoải mái, nó có cuộc sống mà người dân lao động ta hằng mong ước” (Bùi Mạnh Nhi).
Biểu tượng cây như cây trúc, cây mai,trong ca dao “trúc” tượng trưng cho người con gái:

Trúc xinh trú mọc đầu đình​

Em xinh em đứng một mình cũng xinh.​

​

Mai tượng trưng cho người con trai và trong nhiều bài ca dao trúc với xoắn xuýt với nhau thể hiện tình cảm đôi lứa thắm thiết:

Hôm qua sum họp trúc mai​

Tình chung một khúc nghĩa dai trăm năm​

​

Biểu tượng như hoa nhai, hoa sen...Hoa nhài được ví như nụ cười duyên dáng của cô gái:

Em là con gái út nhất nhà​

Lời ăn tiếng nói thật là khoan thai​

Miệng em cười như cánh hoa nhài​

Như nụ hoa qué như tai hoa hồng​

Ước gì anh được là chồng​

Để em lam vợ tơ hồng trời xe ​

​

Hoa sen tượng trưng cho bản sắc, khí tiết của người lao động. Trong tất cả các loài hoa tác giả dân gian đánh giá cao hoa nhài và hoa sen:

- Hoa hồng trông thật mĩ miều​

Khoe hương buổi sáng, buổi chiều còn đâu​

- Đào kia chưa thắm đã phai​

Thoang thoảng hoa nhai càng được thơm lâu​

- Trong đầm gì đẹp bằng sen​

Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng​

Nhị vàng bông trắng lá xanh​

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn​

Biểu tượng thiên nhiên như: Rông – mây, núi mây. Núi mây tượng trưng cho đôi bạn tình:

Vì mây cho núi lên xa​

Mây cao mù mịt núi nhoà xanh.​

​

Biểu tượng trong ca dao được tác giả dân gian sử dụng một cách sinh động và thành công, đó là những biểu tượng hết sức gần gủi với người nông dân.