NHÂN SINH QUAN
Số mệnh như một dòng sông có nhiều ngã rẽ. Chỉ có kẻ ngốc mới cho rằng mình có thể điều khiển dòng sông định mệnh. Lịch sử loài người đã có biết bao nhiêu kẻ bị vong thân vì dám đối đầu với số mệnh. Nhưng cũng thương thay kẻ chỉ biết phó thác thân mình cho số mệnh mà chẳng chịu đấu tranh. Họ như những con thuyền trôi lạc lõng, rồi cũng sẽ va vào đá mà bể tan tành. Chỉ có kẻ khôn ngoan, biết tùy vào dòng nước mà điều khiển chiếc thuyền một cách cẩn trọng. Họ gặp thác ghềnh thì thận trọng, vững tay, tránh né vượt qua; gặp nước yên thì tiến tới nhưng vẫn không quên sự đề phòng. Họ biết lựa thời thế mà hành động, không đối chọi với số mệnh. Nhưng họ cũng không thụt chí khi chưa gặp thời, luôn chuẩn bị sẵn sàng khi gặp dòng nước thuận lợi.
Có một lý thuyết gọi là Hiệu ứng cánh bướm (Butterfly Effect) của nhà khí tượng học Edward Lorenz : “Một cái vỗ cánh của con bướm ở Bra-zin có thể tạo nên một cơn giông bão tại Arizona”. Mọi sự vật đều liên kết và tác động lẫn nhau. Số mệnh theo tôi cũng có nét như vậy.
Chúng ta không thể biết được rằng chúng ta sẽ gặp phải điều gì trong ngày vào buổi sáng thức dậy. Vì cuộc đời của ta không chỉ phụ thuộc vào bản thân ta, mà còn do nhiều yếu tố xung quanh tác động vào nữa. Như thời tiết, tai họa, những người khác,v.v… những cái đó ta không thể điều khiển dễ dàng theo ý mình được. Vì vậy, người nào cố gắng đấu tranh với những cái đó, cho rằng số phận do chính tay mình tạo nên rồi sẽ thất vọng và gặp họa, vì một người không thể điều khiển được vạn vật theo ý mình.
Mặt khác, thứ ta có thể điều khiển được là những lựa chọn của ta, trạng thái cảm xúc của ta. Gặp một người đụng phải mình, ta có thể cáu gắt, hoặc lịch sự bỏ qua. Và mỗi lựa chọn lại dẫn ta đến một kết quả khác. Nhưng những lựa chọn của ta cũng tùy thuộc vào hoàn cảnh, mà hoàn cảnh lại do rất nhiều yếu tố khác quyết định. Vì vậy, quyết định của chúng ta không phải là số phận, nhưng nó là một phần của số phận.
Lời khuyên là, chúng ta khi hiểu được điều đó, khi ta gặp một sự cố không may nào đó, ta sẽ hiểu được yếu tố nào là không phải do ta quyết định, cho nên ta không cần phải buồn vì việc đó. Còn nếu sự cố đó do lựa chọn của ta mà nên, thì ta nên rút kinh nghiệm cho lần sau.
Cũng như khi chúng ta nhận ra thời điểm mà những yếu tố bên ngoài không có lợi cho mình, thì mình phải lựa chọn ra sao để tránh những yếu tố đó, hoặc chờ đợi, tìm đến những yếu tố khác có lợi hơn. Chứ không nên cứ cố gắng lao đầu vào thay đổi nó, vì nó không phải do ta quyết định được.
Tiền bạc, quyền lực chỉ là công cụ để con người hướng tới hạnh phúc chứ nó không phải là hạnh phúc.
Rất nhiều người trong chúng ta đều muốn có nhiều tiền của, quyền lực. Nhưng tại sao có nhiều người giàu có mà vẫn không hạnh phúc ? Hay các bạn nghĩ rằng: “Ồ! Điều đó chỉ có trong phim, chứ nếu tôi là người giàu có tôi chắc chắn sẽ hạnh phúc.” Để tôi giải thích cho bạn hiểu:
Con người là loài hành động theo cảm xúc, và những cảm xúc đó tạo nên nhu cầu cho chúng ta. Có rất nhiều nhu cầu, từ những nhu cầu cơ bản là ăn , uống, an toàn… cho đến những nhu cầu phức tạp như được yêu thương, được khẳng định chính mình, được tôn trọng, được làm những điều vĩ đạiv.v… Khi ta thỏa mãn được những nhu cầu cơ bản thì sẽ tiếp tục vươn đến những nhu cầu phức tạp hơn. Hoặc có khi chúng ta sẽ hy sinh, để có thể vươn tới việc thỏa mãn nhiều nhu cầu hơn ở tương lai.
Ngoài ra, khi chúng ta được thỏa mãn nhu cầu nào đó rồi, thì lúc đó cảm xúc về nhu cầu đó sẽ không còn nữa. Và bộ não của chúng ta có tính thích nghi rất cao. Đó là lý do mọi người khi chưa có tiền thì muốn có tiền, có rồi lại muốn có nhiều hơn. Giống như việc chúng ta lúc chưa có chiếc xe, chúng ta thấy việc chạy xe là một điều mới mẻ, thú vị. Nhưng khi ta đã có xe và quen với việc đi xe rồi, thì nó trở nên bình thường, nhưng những phiền toái đi kèm thì lại không biến mất như những thú vui ban đầu. Vì vậy, người ta sẽ dễ dàng rơi vào cái vòng luẩn quẩn của vật chất, mà không bao giờ thấy đủ.
Biết người là trí. Biết mình là sáng. Thắng người là kẻ có vũ lực; tự thắng mình là mạnh. Biết đủ thì giàu; Kiên trì là có ý chí.
Giữa nơi trời đất, ta như hòn đá nhỏ hay cái cây cỏn con trên núi lớn. Vì hiểu phận nhỏ nhoi, có gì đâu mà khoe khoang tự đắc?
Kim loại vì cứng mà gãy, nước nhờ mềm yếu mà vẹn toàn. Núi cao nên đổ lở, giòng nước giữa hai ngọn núi vì thấp nên bình an.
Nhón chân lên, không đứng được. Xoạc chân ra không đi được. Tự coi là sáng nên không sáng. Tự xem là phải nên không hiển dương. Tự kể công nên không có công. Tự khoe mình nên không trường tồn.
Biết mà làm như không biết, thế là hay. Không biết mà làm như biết, thế là dở. Hễ biết cái điều dở ấy là dở tức là không dở. Thánh nhân không dở vì biết điều dở là dở, do đó mà không dở.
Muốn nó co lại, tất phải giương nó thẳng. Muốn nó yếu, tất phải làm nó mạnh lên. Muốn phế bỏ nó đi, tất phải làm cho hưng vượng. Muốn đoạt nó cái gì, tất phải cho nó cái khác
Điều có lý nhưng không có ích thì đừng nói ra; điều có thể làm nhưng chẳng ích lợi vào việc gì thì đừng làm.
Căn cứ cái gần mà suy luận ra cái xa xôi, căn cứ việc nhỏ mà biết việc lớn, muốn biết việc chưa tới thì xét việc đã qua.
Liêm khiết thì không tham lam, ta không tham lam, hà tất phải tỏ ra liêm khiết để cho người tham lam bực bội. Nhường nhịn nên không tranh giành, ta không tranh giành, hà tất phải nêu chữ nhường để khiến kẻ tranh giành thán phục.
Lúc yên phải nghĩ đến lúc nguy, thì mới phòng ngừa được tai họa. Lúc nguy thì phải bình tĩnh như khi yên, thì mới thoát được tai họa.
Xử thế nhường một bước là cao thượng, lùi bước là gốc của tiến lên. Đối xử với người rộng lượng là phúc, làm lợi người là gốc làm lợi cho mình.
Sống trên đời không cần công lao, không có lỗi lầm đã là công lao rồi. Đối với người không cần ân đức, không có oán giận là ân đức rồi.
Ý đồ hại người không nên có, ý thức đề phòng người thì phải có.
Ân huệ phải từ ít đến nhiều, trước nhiều sau ít thì người ta sẽ quên. Uy quyền phải từ nghiêm đến khoan, trước khoan dung sau nghiêm khắc thì người ta sẽ oán.
Giữ mình không nên trong sạch thái quá, những thứ bẩn thỉu ô nhục cũng phải nếm trải chấp nhận. Đối với người không nên quá rạch ròi, thiện ác hiền ngu đều phải bao dung.
Ở nơi thấp mới biết leo cao là nguy hiểm, ở chỗ tối mới biết chỗ sáng là mênh mông, giữ được tĩnh thì mới biết động là vất vả, giữ được lặng im thì mới biết lắm lời là khó chịu.
Ta sang được người ta trọng, đó là do họ mũ cao đai rộng, ta hèn bị người ta khinh, đó là họ khinh áo vải dép cỏ. Như vậy họ đâu phải trọng ta, cớ sao lại mừng? Vốn đâu phải khinh ta, cớ sao lại giận?
Có một người ăn cơm, không may cắn phải môi, thế là từ đó người đó không bao giờ ăn nữa. Có người uống nước, không may bị sặc, thế là từ đó người đó không uống nữa. Có người đi đường, chẳng may vấp té, thế là từ đó người đó không bao giờ đi nữa.
Có phải những người này khờ dại lắm phải không ? Vậy thì :
Có những người thất tình, thì cho rằng đàn ông/phụ nữ trên đời đều là kẻ xấu xa, không bao giờ muốn yêu nữa. Có người thất bại một lần, thì không bao giờ muốn đứng dậy nữa.
Hai kiểu trên, cùng một dạng nhưng ở trên là chỉ trong những việc thông thường, mà chúng ta cho rằng khờ dại, ngốc nghếch, vậy thì ở dưới chẳng phải cũng là khờ dại, ngốc nghếch sao ?
Thế mà có không ít người như thế.
Các bạn hãy biết vui khi chúng ta cảm thấy khổ , đau đớn, thất vọng. Hãy nghĩ thử xem nếu chúng ta cắt thức ăn mà cắt trúng tay, nhưng không thấy đau thì chuyện gì sẽ xảy ra ? Chúng ta sẽ có lúc ăn phải ngón tay của mình. Sự đau đớn là một tín hiệu, nó báo cho ta biết rằng “Ta cần phải thay đổi”. Ta phải làm gì đó khác đi để lần sau làm lại ta không rơi vào tình trạng như thế nữa. Chứ không phải bảo chúng ta hãy từ bỏ.
Các bạn có thể viện ra hàng tỷ lý do để cố nói rằng các bạn bắt buộc phải như thế. Không sao, nhưng khi các bạn đau khổ, buồn bã thì hãy nhớ đến một sự thật phũ phàng rằng : Con người (kể cả các bạn) luôn tìm đến những điều có thể làm mình vui vẻ, hạnh phúc. Chẳng ai thích dây dưa mãi với người cứ chìm sâu vào đau khổ cả.
Ngón tay có dài có ngắn, con người có tốt có xấu. Rất nhiều người có thói quen phê bình người khác mỗi khi người ta mắc sai lầm, hoặc có khi phê bình bất cứ khi nào họ gặp. Bản thân mỗi người chúng ta đều có khuyết điểm, và việc phê bình người khác đa số chẳng có ích lợi gì.
Đúng rằng khi có những sai lầm, những hành động sai trái con người làm mà chúng ta không thể để yên. Chúng ta phải lên tiếng để cho họ dừng việc đó lại và thay đổi. Chúng ta phải nói cho họ biết hành động của họ đã gây ra tổn thất ra sao. Tuy nhiên việc đó không có nghĩa là hạ thấp người ta, mà chỉ đơn thuần là nói lên một sai lầm nào đó vốn cần phải được sửa chữa.
Tuy nhiên, không biết tôi gặp biết bao nhiêu người, hễ cứ gặp ai đó là lên tiếng chỉ trích, sỉ vả. Không biết với mục đích là vì căm ghét hay vì để hạ thấp người khác và như thế thấy được vị trí hơn người của mình. Có thể có nhiều người, bình thường họ không được người khác tôn trọng, họ cảm thấy vị trí của mình thấp kém, cho nên phải thường xuyên hạ thấp người khác vì bất kỳ lý do gì, để cảm thấy được tầm quan trọng của bản thân.
Tôi cũng hiểu cuộc sống chúng ta có rất nhiều áp lực, không thể không mắc sai lầm. Tôi không dám trách những người đó, vì tôi hiểu cuộc sống vốn khó khăn. Tuy nhiên, khi chúng ta có thể bình tâm lại, ngồi lặng yên mà nghĩ về, thì liệu có bao nhiêu lần chúng ta phê phán người khác vì họ đáng phải thế hay chỉ để chúng ta thỏa mãn cho cá nhân. Qua đó, chúng ta có thể bao dung hơn vào những lần sau, và việc khiến người khác khó chịu để mình dễ chịu âu cũng không phải là cách tốt.
