Ảo giác màu sắc và hình dạng (1.2)

[truong21]

Ảo giác màu sắc và hình dạng (1.2)

Susana Martinez-Conde & Stephen L. Macknik

Trăng vàng và trăng xanh
Ở đây chúng ta có hai mặt trăng ngoài vũ trụ. Một màu vàng và một màu xanh. Hay là cả hai màu? Thật ra, cả hai mặt trăng có màu sắc giống hệt nhau, chúng chỉ khác nhau ở màu sắc bao xung quanh thôi. Ảo giác này là sản phẩm của nhà tâm lí học Akiyoshi Kitaoka ở trường Đại học Ritsumeikan, Nhật Bản. Diện mạo của màu sắc chuyển tải mọi thông tin về ngữ cảnh của chúng.

Rex và Fido
Truyện thần thoại kể rằng thành La Mã được thành lập bởi hai anh em song sinh thích chinh chiến, Romulus và Remus. Họ là con của trinh nữ Rhea Silvia, và có cha là Mars, vị thần chiến tranh. Các trinh nữ vốn dĩ không nên mang thai, cho dù cha của bọn trẻ có là thần thánh chăng nữa. Quá xấu hổ trước nỗi nhục gia cảnh, người cha của Rhea đã giết nàng và kết tội hai đứa trẻ mang bỏ ngoài trời. Chó sói Lupa đã tìm thấy bọn trẻ và nuôi dưỡng chúng. Nhưng còn hai hậu duệ của Lupa, Rex và Fido, em trai của hai chàng La Mã hoang dã, trong ảnh trên thì sao? Cặp song sinh không giống nhau (bên trái) bỗng trở nên giống nhau như đúc khi loại bỏ phông nền (bên phải). Nếu cặp song sinh này mà chào đời trước khi mẹ chúng tìm thấy Romulus và Remus, thì chắc chắn hai chàng La Mã kia sẽ thành chó mất thôi!
Susana Martinez-Conde & Stephen L. Macknik

Khối Rubik ngớ ngẩn
Khối Rubik là một câu đố hiểm ba chiều trong đó người chơi xoay các mặt chia ô của một hình lập phương cho đến khi mỗi mặt có cả chín ô cùng màu. Nghe có vẻ dễ nhỉ? Nhưng chỉ khi có các điều kiện chiếu sáng ổn định thôi. Như trong ảnh ảo giác ở trên của Beau Lotto và Dale Purves ở trường Đại học Duke, nếu như điều kiện chiếu sáng thay đổi thì khó mà nhận ra màu sắc thích hợp nữa. Mẩu ảo giác có lớp mặt nạ (hai hình bên phải) cho thấy các hình vuông màu lam ở hình thứ nhất và các hình vuông màu vàng ở hình thứ 2 thật ra đều có màu xám thi nhìn dưới ánh sáng trắng. Sự cảm nhận màu sắc không phụ thuộc hoàn toàn vào bước sóng của ánh sáng đi vào võng mạc của bạn; thay vì thế, não bạn gán cho các màu dựa trên điều kiện chiếu sáng và chỉ sử dụng bước sóng làm một chỉ dẫn để xác định xem vật nào đỏ hơn hay lam hơn những vật khác ở chung trong một khung cảnh mà thôi.

Mắt xanh hay mắt xám?
Cô bé hoạt hình Nhật Bản này của Kitaoka trông như cô có một con mắt xanh và một con mắt xám. Thật ra, cả hai con mắt đều được tô màu xám. Con mắt bên phải của cô bé chỉ trông cùng màu với cái kẹp tóc của cô vì khung cảnh nhuốm sang màu đỏ. Một phần của quá trình cảm nhận màu sắc là ba loại tế bào cảm quang khác nhau trong mắt được sử dụng để phản ứng với ba họ hàng màu sắc chồng lấn nhau: đỏ, lục và lam (chúng được kích thích bởi ánh sáng khả kiến có bước sóng dài, trung bình và ngắn). Những tín hiệu này sau đó được so sánh tức thời với tín hiệu truyền đến từ những vùng lân cận trong cùng khung cảnh. Khi các tín hiệu truyền qua những trung tâm xử lí mỗi lúc một cấp cao hơn bên trong não, chúng tiếp tục được so sánh với những mảng mỗi lúc một lớn hơn của khung cảnh xung quanh. “Quá trình kháng đối” này, như các nhà khoa học gọi như vậy, có nghĩa là màu sắc và độ sáng luôn luôn mang tính tương đối.
Còn tiếp...

 

[truong21]

Ảo giác màu sắc và hình dạng (3)

Ảo giác màu sắc và hình dạng (3)

Các vòng màu đỏ

Hình vẽ này của Kitaoka chứa một số cấu trúc tròn màu lam-lục. Các vòng màu đỏ đơn thuần là sự sáng tạo của não bạn mà thôi.
Một quá trình gọi là tính bất biến màu làm cho một vật trông y hệt nhau dưới những điều kiện chiếu sáng khác nhau, mặc dù màu sắc của ánh sáng phản xạ từ vật khác nhau về phương diện vật lí. Tính bất biến màu là một quá trình hết sức quan trọng giúp chúng ta nhận ra các vật thể, bạn bè và người thân cả trong ánh sáng yếu ớt của ngọn lửa trong hang động và trong ánh sáng nắng chói chang của vùng hoang mạc.
Vì toàn bộ hình ảnh ở đây được vẽ trong vùng tô màu lam, nên não đã giả định sai lầm rằng hình ảnh được chiếu sáng bởi ánh sáng màu lam, và vòng xám tự nhiên bên trong và các cấu trúc lam do đó phải ngả sang đỏ. Hệ thị giác trừ màu lam “chiếu sáng xung quanh” khỏi các vòng màu xám, và màu xám trừ đi màu lam mang lại màu đỏ nhạt.

Các vòng nhiều màu sắc
Ở đây là một thí dụ khác của cách thức não xác định màu sắc phụ thuộc vào ngữ cảnh. Trong các cấu trúc đồng tâm ở bảng kiểm bên trái, các vòng tròn ở giữa trông hoặc có màu lục, hoặc có màu lam, nhưng chúng đều có cùng màu sắc giống nhau (màu ngọc lam). Các vòng ở giữa trong bảng kiểm bên phải đều có chung màu tô là màu vàng. Không giống như các hình trước, loại ảo giác màu sắc này khó giải thích bằng một quá trình đối lập vì màu sắc biểu kiến của các vòng giống với màu nền hơn là không giống.
Theo Scientific American