Anh (chị) hiểu như thế nào về nhân cách cá nhân?sự hiểu biết đó giúp ích gì trong cuộc sống và công tác của anh(chị)
I.khái niệm
A)Khái niệm:
Nhân cách là tổ hợp những đặc điểm,những thuộc tính tâm lí của cá nhân quy định bản sắc và giá trị xã hội của con người.
Nhân cách cá nhân chính là đạo đức ,lối sống của cá nhân đó.
Trước hết, nhân cách không phải là tất cả đặc điểm cá thể của con người mà chỉ bao hàm những đặc điểm quy định con người như là một cá thể, một thành viên của xã hội, nói lên bộ mặt tâm lí xã hội, giá trị và cốt cách làm người của mỗi cá nhân. Những thuộc tính tâm lí tạo thành nhân cách thường biểu hiện trên ba cấp độ: cấp độ bên trong cá nhân , cấp độ liên cá nhân và cấp độ biểu hiện ra bằng hoạt động và các sản phẩm của nó.
Ở cấp độ thứ nhất, nhân cách được thể hiện dưới dạng cá nhân,ở tính không đồng nhất,ở sự khác biệt với mọi người,với cái chung.Chính vì vậy giá trị nhân cách ở cấp độ này là tính tích cực của nó trong việc khắc phục những hạn chế của hoàn cảnh và những hạn chế của bản thân.Có thể nói phân tích nhân cách ở cấp độ bên trong cá nhân là xem xét nhân cách ở bên trong cá nhân mình như một đại diện của toàn xã hội.
Thí dụ: việc sinh viên đi dạy kèm với mục đích là kiếm thêm tiền phụ một phần cho gia đình hay là đi dạy thêm với mong muốn bản thân mình trở nên chủ động hơn trong cuộc sống.Đây là những đức tính tùy vào mục đích của mỗi người,qua mỗi việc làm thể hiện nhân cách riêng biệt của cá nhân.
Ở cấp độ thứ hai, nhân cách được thể hiện trong các mối quan hệ, liên hệ với nhân cách khác. Nhân cách nằm trong mối quan hệ liên nhân cách, tạo nên đặc trưng của mỗi nhân cách. Giá trị của nhân cách ở cấp độ này được thể hiện trong các hành vi ứng xử xã hội của chủ thể. Như vậy phân tích ở cấp độ liên cá nhân là đã tách nhân cách ra thành các mức độ trong nhóm của nó(nhân cách lệ thuộc,nhân cách bề trên..)
Thí dụ: khi có 2 người nói chuyện với nhau,thì khi nói chuyện tính cách của mỗi người cũng được thể hiện ra một phần,họ ảnh hưởng lẫn nhau.ví dụ:trong một phòng kí túc xá,tất cả các bạn còn lại đều ở sạch sẽ,chỉ có một bạn vốn lôi thôi,lười biếng,không thích dọn dẹp phòng.Nhưng dần bạn đó cũng phải thích nghi với môi trường xung quanh,với tập thể thì bạn đó đã phải dọn phòng và giữ vệ sinh chung.
Ở cấp độ cao nhất, cấp độ siêu cá nhân, nhân cách được xem xét như là một chủ thể đang tích cực hoạt động và gây ra những biến đổi ở người khác. Ở cấp độ này, giá trị nhân cách được xác định ở những hành động và hoạt động của nhân cách này có ảnh hưởng tới nhân cách khác. Như một tấm gương để người khác học tập noi theo.
Thí dụ:chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là tấm gương sáng cho mọi người noi theo mà còn là nhân cách lớn của nhân dân Việt Nam và toàn thế giới.
Nhân cách không phải là một nét, một phẩm chất tâm lí riêng lẻ mà là một cấu tạo tâm lí mới. Nói cách khác, Nhân cách là tổng hợp những đặc điểm tâm lí đặc trưng với một cơ cấu xác định. Do đó không phải con người sinh ra là đã có nhân cách. Nhân cách được hình thành dần trong quá trình tham gia các mối quan hệ xã hội của con người.
Nhân cách quy định bản sắc, cái riêng của cá nhân trong sự thống nhất biện chứng với cái chung, cái phổ biến của cộng đồng mà cá nhân đó là đại biểu.thí dụ:mỗi sinh viên Việt Nam đều là nhân cách duy nhất với tất cả những đặc điểm của riêng mình,song đều có cái chung của con người Việt Nam là tình yêu quê hương,đất nước của mình.
II.CÁC ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN CỦA NHÂN CÁCH
- Tính thống nhất của nhân cách
Nhân cách là một chỉnh thể thống nhất giữa phẩm chất và năng lực , giữa đức và tài của con người. trong nhân cách có sự thống nhất hài hoài giữa các cấp độ: cấp độ bên trong cá nhân , cấp đọ liên cá nhân , cấp độ siêu cá nhân.Thí dụ : một người được gọi là nhà giáo ưu tú thì người đó chắc chắn không chỉ giỏi về chuyên môn mà về đạo đức,ứng xử,lối sống cũng phải tốt,cống hiến nhiều thành tích cho sự nghiệp trồng người thì mới được vinh danh là nhà giáo ưu tú.
Nhân cách là một chỉnh thể thống nhất,không thể chia ra từng phần để giáo dục.Khi giáo dục một thuộc tính này thì đồng thời cũng phải chú ý tới thuộc tính khác.Trong mỗi phẩm chất,thuộc tính này đều có phẩm chất, thuộc tính khác.Ví dụ:trong tình yêu tổ quốc,có yêu lao động,trách nhiệm , lương tâm…
- Tính ổn định của nhân cách
Nhân cách là tổ hợp các thuộc tính tâm lí tương đối ổn định,tiềm tàng trong mỗi cá nhân, những đặc điểm tâm lí nói lên đặc điểm tâm lí xã hội của cá nhân, qui định giá trị xã hội làm người của mỗi cá nhân. Vì thế các đặc điểm nhân cách, các phẩm chất nhân cách tương đối khó hình thành và cũng khó mất đi. Ví dụ :một người lúc trước hay đi lừa tiền người khác, có vay không trả. Sau một thời gian dài,dù anh ta không làm việc đó nữa. nhưng khi anh ta hỏi mượn tiền thì chúng ta vẫn khó tin tưởng nên không cho mượn.trong thực tế,từng nét nhân cách (cá tính , phẩm chất)có thể bị thay đổi do cuộc sống,nhưng nhìn một cách tổng thể thì chúng vẫn tạo thành một cấu trúc trọn vẹn,tương đối ổn định.
Vì thế, một người đang tốt không thể xấu ngay được, ngược lại một người đang xấu không thể tốt ngay được.Trong giáo dục, cần kiên trì nhẫn nại, không nên đốt cháy giai đoạn.Chúng ta cần một thời gian dài để thay đổi một nét nhân cách cho phù hợp với yêu cầu xã hội.
- Tính tích cực của nhân cách
Nhân cách là chủ thể của hoạt động giao tiếp,là sản phẩm của xã hội.Vì thế nhân cách mang tính tích cực. Một cá nhân được thừa nhận là một nhân cách khi nào anh ta hoạt động tích cực trong những hình thức đa dạng của nó,nhờ vào việc nhận thức,cải tạo, sáng tạo ra thế giới và đồng thời cải tạo chính bản thân mình.
thí dụ: tính tích cực của học trò,học tập chính là có thái độ cải tạo sự vật,hiện tượng trong thế giới khách quan. Chính thái độ mong muốn cải tạo thế giới mới giúp cho con người không ngừng học tập để chinh phục thiên nhiên,đưa xã hội ngày càng phát triển.Cụ thể là người học sinh phải xác định rõ mục đích học tập,nắm vững biện pháp để đạt được mục tiêu đó.Học sinh phải tự giác, chủ động và độc lập trong học tập, có nhu cầu nhận thức cao.
Trong giáo dục cần phát huy vai trò tự giác,tích cực chủ động của học sinh trên cơ sở có sự tổ chức của giáo dục.Tạo điều kiện cho học sinh làm chủ quá trình và hoạt động và giao tiếp của mình, hướng học sinh vào các hoạt động có mục đích
Giá trị đích thực của nhân cách, chức năng xã hội và cốt cách làm người của cá nhân thể hiện rõ nét ở tính tích cực của cá nhân.
- Tính giao tiếp của nhân cách
Nhân cách chỉ có thể hình thành,phát triển,tồn tại và thể hiện trong hoạt động và trong mối quan hệ giao tiếp với những nhân cách khác. Nhu cầu giao tiếp được xem là một nhu cầu bẩm sinh của con người,con người sinh ra và lớn lên luôn có nhu cầu giao tiếp với người khác,với xã hội.Thí dụ:Những bé sơ sinh rất cần trao đổi qua lại với người xung quanh,đặc biệt với cha mẹ của bé.Cháu tập chan hòa bằng cách bắt chước bạn.Thoạt đầu bằng nét mặt, sau bằng cử chỉ hành động.Bằng cách đó mối quan hệ giữa bố,mẹ,con được thiết lập.
Thông qua giao tiếp, con người gia nhập vào các quan hệ xã hội,lĩnh hội các chuẩn mực đạo đức và hệ thống giá trị xã hội.Đồng thời qua giao tiếp mà con người được đánh giá,được nhìn nhận theo quan hệ xả hội.
III.CÁC YẾU TỐ CHI PHỐI SỰ HÌNH THÀNH NHÂN CÁCH
Có 4 yếu tố chi phối sự hình thành nhân cách la: giáo dục, hoạt động giao tiếp và tập thể
- Giáo dục: Trong sự hình thành và phát triển nhân cách thì giáo dục giữ vai trò chủ đạo, điều đó được thể hiện như sau:
- Giáo dục là quá trình tác động có mục tiêu xác định, có kế hoạch ,có chương trình và sử dụng những hình thức và phương thức tác động dựa trên cơ sở khoa học. theo nghĩa rộng giáo dục bao gồm giáo dục nhà trường và giáo dục xã hội, giáo dục gia đình .
+ giáo dục xã hội:sách báo, phim ,ảnh… có nội dung lành mạnh tác động tích cực hỗ trợ giáo dục nhân cách
+ giáo dục gia đình:tuy không có chương trình, kế hoạch, song với việc tổ chúc cuộc sống có nền nếp gia giáo mối quan hệ tốt với cha mẹ thành viên trong gia đình, đây là nền tản hình thành nhân cách .
- Thông qua giáo dục thế trước truyền lại cho thế hệ sau sự giáo dục tốt.
- Đưa thế hệ trẻ vào vùng phát triển gần nhất, vươn tới những cái mà thế hệ trẻ sẽ có
- Phát huy tối đa mặt mạnh của các yếu tố khác chi phối sự hình thành nhân cách : với những trẻ em học sinh có tư chất giáo dục phát triển năng khiếu về lĩnh vực phù hợp với chúng hoặc bù đắp những thiếu hụt do yếu tố bẩm sinh di truyền hay hoàn cảnh không thuận lợi. ví dụ :nhà nước ta luôn có chế độ ưu đãi với con cái của những người có công với cách mạng hoặc đối với con của những người có hoàn cảnh gia đình khó khăn.
- Giáo dục cũng có thể uốn nén những sai lệch về một mặt nào đó đối với những trẻ em hư hỏng làm cho nó phát triển theo hướng mong muốn của xã hội. thời gian qua đã có rất nhiều vụ bạo lực học đường bi dư luận xã hội lên án nặng nề. có nhiều lí do dẫn cá em đến với bạo lực. và sâu xa nhất chính là nền tản luân lí đạo đức xã hội. Ở Sóc Trăng , từ 2008 đến 2010 có 9970 trường hợp vi phạm dưới nhiều hình thức như: bỏ giờ đi chơi game, đi uống rượu, vô lễ với thày cô giáo … nếu như các em được giáo dục tốt từ gia đình , nhà trường xã hội thì các em sẽ trở thành người có ích cho xã hội.
- Hoạt động và nhân cách
Hoạt động có vai trực tiếp đến việc hình thành và phát triển nhân cách, nên trong công tác giáo dục cần chú ý thay đỏi làm phong phú nội dung, hình thành cách thức tổ chức hoat động đẻ lôi cuốn dược nhân tham gia .
- Giao tiếp và nhân cách.
Nhờ giao tiếp con người gia nhập vào các quan hệ xã hội, lĩnh hội nền văn hóa xã hội, chuẩn mực xã hội ,đồng thời thông qua giao tiếp con người đóng góp tài lực của mình vào kho tàng chung của nhân loại.
Nếu con người ít tiếp xúc,trao đổi với người xung quanh hoặc sống trong môi trường xã hội quá đơn điệu thì sẽ nghèo nàn về tâm lí,kém sự linh động.
Chẳng hạn:bác sĩ Sing người ấn Độ,có kể rằng trường hợp cô Kamala được chó sói nuôi từ nhỏ.Khi được đưa ra khỏi rừng,cô đã 12 tuổi.Bình thường,cô ngũ trong xó nhà,đêm đến thì tỉnh táo và đôi khi sủa lên như chó rừng.Cô đi lại bằng 2 chân,nhưng khi bị đuổi thì chạy bằng 4 chi khá nhanh.Người ta dãy nói cho cô trong 4 năm,nhưng cô chỉ nói được 2 từ.Cô không thể thành người và chết ở năm 18 tuổi.Như vậy, có thể thấy rằng,đứa trẻ ra đời mới chỉ là một con người “dự bị”.Nó không thể trở thành con người nếu bị cô lập,tách khỏi đời sống xã hội,nó cần phải học để trở thành người.
Trong giao tiếp con người không chỉ nhận thức người khác , nhận thức các quan hệ xã hội mà còn nhận thức chính bản thân minh, phải so sánh mình với người khác, với chuẩn mực xã hội .
Tóm lại giao tiếp là hình thức đặc trưng trong mối quan hệ giữa người với người , là một nhân tố cơ bản trong việc hình thành và phát triển ý thức tâm lí, nhân cách.
- Tập thể và nhân cách
Trong những trường hợp vì nguyên nhân nào đó(gia đình tan vỡ,chán học vì học lực kém…) cá nhân không gắn bó với gia đình,không háo hức đến trường và chỉ tìm thấy vui trong giao tiếp với nhóm bạn lang thang hoặc say mê với “web đen”.Điều này làm suy thoái nhân cách bởi chúng tham gia hết mình vào hoạt động không lành mạnh đó.Ngược lại,có nhiều người lại sử dụng Internet phục vụ cho học tập phát huy tính chủ động,áng tạo trong hoạt đông học tập.
Môi trường tập thể có thể ảnh hưởng xấu hay tốt đến cá nhân là do cá nhân đó bị cuốn hút bởi những tác động xấu hay tốt của môi trường,một khi chúng phù hợp với những giá trị mà cá nhân đó đang hướng tới.Chính những tác động hấp dẫn tử môi trường bên ngoài đáp ứng nhu cầu của chủ thể giao tiếp,là động cơ thúc đẩy chủ thể hoạt đông tích cực.
III.KẾT LUẬN
1.Hình thành nhân cách ,đó là một quá trình khách quan,mang tính quy luật về sự biến đổi con người từ một thực thể tự nhiên đến một thực thể xã hội.Trong quá trình tác động qua lại môi trường với tư cách là chủ thể của hoạt động và giao tiếp.
2.Trong giáo dục chúng ta cần phải kiên trì, nhẫn nại, không được nóng vội, đốt cháy giai đoạn.có thể thay đổi nét nhân cách nào đó, uốn nắn cho phù hợp yêu cầu xã hội.
3.Phải xây dựng tập thể học sinh vững mạnh, làm cho tập thể trở thành môi trường và phương tiện giáo dục.
Sưu tầm*
